Ουγκαντέζα στις ρίζες, Ελληνίδα στην ψυχή: Ιωάννα Μουίμπουα

Η μητέρα μου ήρθε εννέα ετών και πήγε σχολείο, εδώ στην Ελλάδα. Μεγάλωσε στον Πύργο μαζί με άλλα παιδιά από την Ουγκάντα και κάπως έτσι γνώρισε και τον πατέρα μου. Οι γονείς μου ήρθαν στην Ελλάδα μέσω της εκκλησίας. Η επιλογή της Ελλάδας έγινε επειδή ο θείος μου ήταν αρχιεπίσκοπος και είχε σπουδάσει ο ίδιος στην Ελλάδα, έτσι είχε κάποιες διασυνδέσεις. Οι γονείς της μητέρας μου, μιας και είχαν την οικονομική ευχέρεια, την έστειλαν στην Ελλάδα για να πάει σχολείο με σκοπό να σπουδάσει και να γυρίσει πίσω. Εκεί, ζούσε σε οικοτροφείο μαζί με άλλα παιδιά, κάνανε παρέα μεταξύ τους, πέρασαν αργότερα σε σχολές και ήρθαν στην Αθήνα. Οι γονείς μου σπούδασαν εδώ και παρέμειναν, τελικά, στην Ελλάδα όπου και παντρεύτηκαν. Το 1982 γεννήθηκε ο αδερφός μου, κι εγώ το 1983.

Εσύ μεγάλωσες εδώ, σε ελληνικό περιβάλλον. Τι έχεις να πεις σχετικά με τη ζωή εδώ σε σχέση με τη χώρα σου, την οποία φαντάζομαι έχεις επισκεφτεί;

Στην Ουγκάντα έχω πάει μια φορά μόνο, το 2010. Μέχρι τότε τη γνώριζα μόνο μέσω φωτογραφιών. Πηγαίνοντας στην Ουγκάντα κατάλαβα τελικά τι νιώθω για την Ελλάδα. Μέχρι τότε με ρωτούσαν: «Τι είσαι τώρα εσύ, Ελληνίδα; Από την Ουγκάντα;» και τα είχα λίγο χαμένα. Φανταστείτε ότι όταν πήγα στο ζωολογικό κήπο στην Ουγκάντα συνάντησα έναν Έλληνα, κι άκουσα ελληνικά μετά από 10 μέρες και σκίρτησε η καρδιά μου! Ένιωσα ότι ανήκω εδώ! Με έπαιρναν τηλέφωνο οι φίλοι μου, μου έλειπαν. Αντίστοιχα εκεί, στην Ουγκάντα, ίσως να ήταν συγγενείς μου οι άνθρωποι που συνάντησα, αλλά δεν υπήρχε ουσιαστικό δέσιμο. Οπότε νιώθω ότι ανήκω εδώ. Εδώ πήγα σχολείο, εδώ έχω τους φίλους μου και την οικογένεια μου. Οι γονείς μου θέλοντας να μάθουν ελληνικά και να ενσωματωθούν εδώ, μας μεγάλωσαν με την ελληνική νοοτροπία.

Τηρείτε τα έθιμα της χώρας σας; Έχετε κάποια συνέχεια στις παραδόσεις σας;

Όχι, δε θα το έλεγα. Φυσικά από μικρή έμαθα ποιο είναι το εθνικό φαγητό της Ουγκάντας. Ήμουν και δίγλωσση τότε. Θυμάμαι να μιλάω και τις δυο γλώσσες αλλά πηγαίνοντας στο σχολείο τα ξέχασα τα ουγκαντέζικα γιατί στο σπίτι μιλάγαμε ελληνικά. Καταλαβαίνω αν κάποιος μου μιλήσει στα ουγκαντέζικα αλλά δύσκολα μπορώ να συντάξω μια πρόταση. Επίσης, έμαθα τους χορούς. Από μικρή χορεύαμε αφρικάνικα και είχα τα μουσικά ακούσματα, γνωρίζω τις παραδοσιακές στολές και κάποια φαγητά. Η μητέρα μου μαγείρευε ουγκαντέζικα μόνο αν κάποιος μας έφερε κάποια υλικά από την Ουγκάντα. Τότε μας ετοίμαζε κάποια σπεσιαλιτέ. Την ελληνική κουζίνα, όμως, την έμαθε από πολύ νωρίς.

Είχες ποτέ προβλήματα σχετικά με την αφρικάνικη σου εμφάνιση; Στο σχολείο ή κοινωνικά γενικώς;

Παρόλο που στο σχολείο που πήγα στο Βύρωνα ήμασταν τα μοναδικά παιδιά από την Αφρική, δε θυμάμαι να αντιμετώπισα ποτέ ιδιαίτερο πρόβλημα. Δε με έκαναν να αισθανθώ διαφορετική. Υπήρχαν βέβαια κάποια σχόλια όπως: «Στα ούλα σου έχεις σοκολάτα!» ή «Γιατί το δέρμα σου είναι έτσι, είσαι μαύρη!» κι εγώ έλεγα «Όχι! Είμαι καφέ!» (γέλια).  Επίσης, κάποιοι νομίζοντας ότι δεν μιλάω καλά ελληνικά, μου μιλούσαν με μισές λέξεις σαν να είχα κάποιο νοητικό πρόβλημα και ξαφνιάζονταν όταν μίλαγα τόσο καλά τα ελληνικά. Πάντως, κι από Αφρικανούς έχω δεχτεί μια ιδιαίτερη μεταχείριση. Έχει τύχει να μου πουν ότι «εσύ το παίζεις Ελληνίδα ενώ δεν είσαι, γιατί δεν κάνεις παρέα με Αφρικανούς;»  ή να σχολιάζουν δυνατά για να το ακούσω «Μου τη σπάνε οι κοπέλες που φέρονται σαν Ελληνίδες». Όταν είχα πάει στην Ουγκάντα, αντίστοιχα, πολλοί μου είχαν πει: «Είσαι πολύ Ευρωπαία, δεν είσαι δικιά μας». Υπήρχαν, λοιπόν, φορές που αναρωτιόμουν τι ήμουν τελικά. Για την Ελλάδα λόγω χρώματος και στην Ουγκάντα λόγω νοοτροπίας, ντυσίματος κ.α.

Ποιες είναι οι αγαπημένες σου βόλτες στην Αθήνα;

Μου αρέσει να περπατάω στο κέντρο και στην Πλάκα. Αγαπώ πολύ τη διαδρομή που ξεκινάει από την Αρεοπαγίτου και φτάνει στο Θησείο, και τη θέα από τον βράχο της Ακρόπολης. Μου αρέσει πολύ να πηγαίνω στο βουνό, στον Υμηττό και να καταλήγω στην Καλοπούλα. Αγαπώ τα μαγαζιά στο Παγκράτι. Γενικά στο Βύρωνα νιώθω πολύ όμορφα. Είναι το μέρος που μεγάλωσα, που έχω τους αγαπημένους μου ανθρώπους και όλα όσα αγαπώ.

Πού φαντάζεσαι τη ζωή σου;

Τη φαντάζομαι εδώ στην Αθήνα. Εδώ βρίσκονται οι άνθρωποί μου, ξέρω που να κινηθώ, ενώ πιστεύω ότι θα δυσκολευόμουν αν ζούσα ακόμα και σε μια άλλη Ευρωπαϊκή χώρα.

Ποια αστεία περιστατικά σου έχουν συμβεί;

Ήμουν στο μετρό κι ανέβαινα τις σκάλες, όταν άκουσα δυο αγόρια από πίσω μου να σχολιάζουν τα οπίσθιά μου! Όταν γύρισα και τους αγριοκοίταξα και κατάλαβαν ότι ήξερα τη γλώσσα έμειναν κάγκελο! (γέλια)

Επίσης, κάποια στιγμή δούλευα σε καφετέρια, κι ενώ εξηγούσα σε ένα παιδάκι τι γεύσεις παγωτού είχαμε, ο πατέρας δεν είχε προσέξει ότι είχα ήδη μιλήσει και επενέβη λέγοντάς του: «Μίλα αγγλικά στην κοπέλα, δεν βλέπεις ότι δεν καταλαβαίνει!».

Ποιες είναι οι σπουδές σου; Δουλεύεις;

Είμαι παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας και δουλεύω σε νηπιαγωγείο.

Έχεις αντιμετωπίσει κάποια δύσκολη κατάσταση στη δουλειά σου;

Με τους συναδέλφους ποτέ, ούτε τα παιδιά με έχουν ρωτήσει κάτι σχετικά με την αφρικανική μου εμφάνιση. Εκτός κι αν κάποιος τους το έχει ήδη επισυμάνει. Θυμάμαι χαρακτηριστικά, μια συνάδελφος  που έκανε διαπολιτιστική αγωγή κι ενώ μιλούσε για τα παιδιά της Αφρικής που ζουν φτωχικά, που πεινάνε και υποφέρουν, μπήκα στιγμιαία στην αίθουσα κι ένα παιδάκι με έπιασε από το χέρι και με ρώτησε: «Εσύ έχεις να φας;». Επίσης, φέτος μια συνάδελφος μου είπε ότι μίλησε στα παιδιά για όλες τις χώρες και τις διάφορες ηπείρους και τους ρώτησε αν γνώριζαν κάποιον άνθρωπο από την Αφρική. Προς μεγάλη της έκπληξη κανένα παιδάκι δε με ανέφερε, παρ' όλο που με γνωρίζουν όλα τα παιδιά. Δε με αντιλαμβάνονται, όμως, σαν κάτι διαφορετικό. Ένα άλλο παιδάκι που ήθελε να με περιγράψει είπε το εξής: «Μ' αρέσει αυτή η δασκάλα που έχει το σκούρο μαλλί, το σκούρο δέρμα και τα σκούρα μάτια!». Τα παιδιά λειτουργούν αυθόρμητα, νιώθουν ποιος τους αγαπάει και δε διαχωρίζουν. Εκτός αν κάποιος τους τονίσει τη διαφορά.

Επιδιώκεις να έχεις επαφή με Αφρικανούς;

Νομίζω ότι έχουν έρθει έτσι τα πράγματα και οι συγκυρίες ώστε να βρίσκομαι πιο πολύ με Έλληνες. Οι φίλοι μου είναι από την εποχή του σχολείου. Από την άλλη, οι Ουγκαντέζοι παλιά έκαναν παρέα μεταξύ τους. Αργότερα, όμως, διασπάστηκαν και δε μαζευόμαστε πια. Όσο ήταν φοιτητές βρίσκονταν πιο πολύ, μετά ο καθένας έκανε την οικογένεια του και δεν υπάρχει πια αυτό. Δεν υπάρχει ούτε οργανωμένη κοινότητα. Έχουν έρθει καινούργια άτομα από την Ουγκάντα και δεν τους γνωρίζει ούτε η μητέρα μου. Παρ' όλα αυτά, μου αρέσει στους Αφρικανούς η αίσθηση της αρχοντιάς που προβάλλουν. Στο δρόμο, ντύνονται με έντονα χρώματα και περπατάνε με μεγάλη περηφάνια -κι ας μην έχουν πολλά χρήματα. Μου αρέσει που ευχαριστιούνται με τα λίγα, που πάντα βρίσκουν μια αιτία για να διασκεδάσουν και να γλεντήσουν. Οι δεσμοί της οικογένειας είναι κι εκεί πολύ ισχυροί. Υπάρχει σεβασμός προς το μεγαλύτερο ή το μικρότερο.

Στην Ελλάδα τι σε ενοχλεί;

Με ενοχλεί το «να πεθάνει η κατσίκα του γείτονα» και ειδικά στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, θεωρώ ότι βγαίνει και πιο έντονα και δε θα έπρεπε. Επίσης, πιστεύω ότι οι Έλληνες φοβούνται το «διαφορετικό», δεν έχουν εξοικειωθεί ακόμα. Και δεν εννοώ μόνο σχετικά με τους αλλοδαπούς, αλλά και αυτός που είναι πιο παχύς, που έχει κάποια αναπηρία ή κάποια ιδιαιτερότητα. Αντίθετα, στο εξωτερικό παρατηρώ ότι σέβονται αυτούς τους ανθρώπους πιο πολύ και τους δέχονται καλύτερα. Δηλαδή, μπορεί να δεις κάποιο διευθυντή στην τράπεζα να φοράει μαντίλα και να μη φανεί περίεργο.

Με το αντρικό φύλο υπάρχει φόβος;

Έχω φτάσει στο συμπέρασμα τελικά ότι έχει σημασία πώς το βλέπουμε κι εμείς οι ίδιοι. Παλιότερα έκανα σκέψεις που είχαν να κάνουν με το πώς με βλέπει ο άλλος, αν θα έχει ενδοιασμούς να με γνωρίσει στους φίλους του και στην οικογένειά του. Όμως, είναι καθαρά προσωπικό το πώς θα επικοινωνήσεις με τον άλλον και πώς θα το διαχειριστείς. Έχει τύχει να μου πουν, για παράδειγμα, ότι στους γονείς δεν άρεσε η ιδέα να κάνουμε παρέα. Αλλά και το αντίθετο μου έχουν πει, ότι η οικογένεια με έχει λατρέψει. Επίσης, έχω βρεθεί σε παρέες που έχει τύχει να σχολιάσουν έναν «μαύρο» ενώ είμαι μπροστά, και αυτό με έχει ενοχλήσει. Δείχνει έλλειψη σεβασμού και δεν είμαστε όλοι οι άνθρωποι το ίδιο.

Ποιο μήνυμα θέλεις να αφήσεις στους αναγνώστες του deBόp;

Να μην ξεχνάμε ότι η ζωή είναι μία, ότι κυλάει πολύ γρήγορα και να βρίσκουμε τρόπους να περνάμε όμορφα με τους δικούς μας ανθρώπους. Επίσης, καλό είναι να αντιμετωπίζουμε τον κάθε άνθρωπο ατομικά και όχι σα φυλή. Ο καθένας μας είναι διαφορετικός και μοναδικός απ΄όπου κι αν προέρχεται. 

Κείμενο - Φωτογραφίες: Μαρία Μιχαλινού