Διαβάσαμε: «Δύο μάνες» του Μιγέλ ντε Ουναμούνο | Εκδόσεις Μάγμα

  Ο Miguel de Unamuno υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους ισπανούς συγγραφείς της εποχής του. Στο πλούσιο συγγραφικό του έργο, που περιλαμβάνει μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, θέατρο και ποίηση, φωτίζει τις σκοτεινές πλευρές των ανθρώπων, που διακατέχονται από τραγικά πάθη και πολλαπλές αντιφάσεις και πλάθει μυθιστορηματικούς «παραδειγματικούς» χαρακτήρες.

  Η νουβέλα Δύο μάνες ανοίγει με έναν θεατρικό διάλογο στον οποίο το κεντρικό ζευγάρι παρουσιάζεται σε όλη του την αλήθεια. Η χήρα Ρακέλ, ανήμπορη να κάνει παιδί, θα πείσει τον δον Χουάν, έναν πάλαι ποτέ δον Ζουάν, να παντρευτεί για να της χαρίσει ένα παιδί. Η «αγγελική» Μπέρτα θα είναι η πρώτη υποψήφια μητέρα, εκείνη που θα υλοποιήσει το προσωπικό άλμα της Ρακέλ προς την αυτοπραγμάτωση. 

  Ένα ιδιότυπο τρίο θα σχηματιστεί με τον Χουάν να τρέμει ανάμεσα στις δύο γυναίκες, ανάμεσα στον άγγελο λυτρωτή και τον δαίμονά του. Και οι δύο τον θέλουν κατάδικό τους. Ποια τον θέλει ακέραιο προς χάριν της άλλης και ποια ήθελε να τον μοιράσουν κι ας πέθαινε είναι το ερώτημα που τον ταλανίζει. Αδύναμος να διαχειριστεί το συναισθηματικό φορτίο, αφήνει τις δύο γυναίκες να ορίσουν τη ζωή του. 

  Η λύση του να είναι η Ρακέλ η γυναίκα του και η Μπέρτα η σύζυγός του επιλέγεται ως η καλύτερη. Η ανυπότακτη γυναικα θα αποτελέσει το αντικείμενο του πόθου για το νέο ζευγάρι. Στην πραγματικότητα το αντικείμενο του παράφορου έρωτα της Μπέρτα είναι η Ρακέλ. Η γοητεία που ασκούσε μέχρι πρότινος στον Χουάν, τώρα έχει περάσει σε εκείνη που πίστευε ότι η σχέση της «μαύρης χήρας» με τον σύζυγό της ήταν καθαρό προιόν πάθους, ίσως και συμπόνιας. 

   Οι ήρωες του Unamuno δεν αντιδρούν με «φυσιολογικό», αναμενόμενο τρόπο. Σε αντίθεση με τη Ρακέλ, που παραμένει σταθερά μια «μοιραία» γυναίκα, η Μπέρτα εξελίσσεται ως χαρακτήρας. η αγάπη της για τον Χουάν κατισχύει το μητρικό ένστικτο. Θα προτιμήσει να χάσει την κόρη της για να κερδίσει τον άντρα της. Η αρχετυπική μορφή της Ρακέλ θα κάνει τον Χουάν να νιώθει περισσότερο άντρας παρά πατέρας. Ο μανιασμένος έρωτάς της θα του αποστερήσει κάθε επιθυμία, κάθε βούληση. Η χειριστική, ερωτικά εμμονική γυναίκα θα τους κάνει και τους δύο υποχείρια της και το αποτέλεσμα θα είναι οδυνηρό για την Μπέρτα και τους γονείς της, ολέθριο για τον Χουάν.

  Η λογοτεχνία του Ουναμούνο δεν βασίζεται στην περιγραφή προσώπων και τόπων. Ο συγγραφέας βυθομετρά το ψυχολογικό βάθος των ηρώων. Στον πυρήνα της νουβέλας είναι πάντα το παιδί είτε ως μέσο για την αθανασία είτε ως αντικείμενο του οιδιπόδειου συμπλέγματος. Στο τέλος, η Ρακέλ υπερνικά το εμπόδιο της στειρότητας και ο Χουάν γίνεται γιος για τις δύο γυναίκες. 

 Οι Δύο μάνες αντανακλούν τις φιλοσοφικές ιδέες του συγγραφέα. Η υπέρβαση της φθαρτής ύλης μέσω της τεκνοποίησης γίνεται το μέσο για την κατανόηση της ανθρώπινης ζωής και του νοήματος της ύπαρξης. Ο συγγραφέας αντιστρέφει τους καθιερωμένους ρόλους των δύο φύλων, δείχνοντας ότι τα ψυχικά χαρακτηριστικά είναι αυτά που έχουν σημασία και τα άτομα αναπτύσσουν τη δική τους ταυτότητα φύλου μόνο εν μέρει μέσα από τη διαδικασία κοινωνικοποίησης. 

  Ένα βιβλίο που πρέπει οπωσδήποτε να διαβαστεί από τους λάτρεις της νουβέλας!

Μιγέλ ντε Ουναμούνο
Δύο μάνες
Μτφρ Δήμητρα Παπαβασιλείου
Εκδόσεις Μάγμα