Διαβάσαμε και προτείνουμε: Γκρ. Φον Ρετσόρι «Οι αναμνήσεις ενός αντισημίτη» | Εκδ. ΔΩΜΑ

Σκούτσνο, Νιότη, Πανσιόν Λέβινγκερ, Όρκοι, Πράβντα: τα πέντε κεφάλαια, ενός σπουδαίου μυθιστορήματος.

Η ιστορία ιδωμένη μέσα από τη λογοτεχνία ή λογοτεχνία με έντονα αυτοβιογραφικά και ιστορικά στοιχεία. Όπως και να έχει «Οι αναμνήσεις ενός αντισημίτη» αποτελούν ένα κλασικό -από τη γέννησή του- μυθιστόρημα. Και αυτό επειδή στις σελίδες του ξεδιπλώνεται το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, μια χρονική συγκυρία κατά την οποία προετοιμάστηκε το έδαφος και συνέβησαν συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα αλλά και περιγράφονται διαχρονικές και στερεοτυπικές συμπεριφορές. Ο αφηγητής μας μάς διηγείται τη ζωή του, τις μετακινήσεις του από μέρος σε μέρος (Μπουκοβίνα, Βουκουρέστι, Βιέννη, Βερολίνο, Ρώμη), τις γνωριμίες, τις επαφές, το οικογενειακό περιβάλλον του, τις ερωτικές και φιλικές σχέσεις του. 

Όλα έχουν έναν κοινό παρονομαστή: τους Εβραίους συνανθρώπους του και την διαρκή αντιπαραβολή του με εκείνους. Για τον αφηγητή μας η αντιπαραβολή του με τους Εβραίους δεν γίνεται με τη μορφή βάνασου μίσους ή καταγγελτικού λόγου ενάντιά τους. Το αντίθετο: αντιλαμβανόμαστε πως η ζωή και η προσωπικότητα του ατόμου γαλουχείται κι εμποτίζεται με τις ιδέες μιας φθαρμένης και παρηκμασμένης αριστοκρατίας, που θεωρεί τους Εβραίους ανθρώπους «δεύτερης κατηγορίας» και όλο το αφήγημα στήνεται γύρω από αυτήν την αντίληψη.

Ο ίδιος ο αφηγητής των ιστοριών μας έχει σχέσεις -ερωτικές και φιλικές- με Εβραίους, δεν αρνείται την ύπαρξή τους, ούτε τηρεί αποστάσεις ασφαλείας από εκείνους. Τους συγχρωτίζεται, ερωτεύεται γυναίκες και αποκτά σχέσεις μαζί τους. Αλλά μήπως αυτό δεν συμβαίνει διαχρονικά ακόμα και μέχρι τις μέρες μας; Αν κοιτάξουμε τη μεγάλη εικόνα ο Ρετσόρι αποτυπώνει μια τυπική ανθρώπινη συμπεριφορά: μεγαλώνουμε με στερεότυπα και προκαταλήψεις για έναν αόρατο εχθρό, εν προκειμένω οι Εβραίοι, και όταν έρθουμε σε επαφή με τον «εχθρό» κατά μόνας, σαν ανθρώπινες οντότητες, τα τείχη πέφτουν -ως ένα επίπεδο τουλάχιστον. Το θέμα είναι πώς θα γκρεμιστούν παντελώς τα τείχη της προκατάληψης και θα αφήσουμε την αγνή ανθρώπινη φύση να κάνει τη δουλειά της με γνώμονα το ένστικτο και την αγάπη;

Η λογοτεχνική δουλειά του Ρετσόρι είναι ιδιαίτερα προσεγμένη, με μια γοητευτική αφήγηση και με ένα αίσθημα συμπάθειας και συνενοχής ανάμεσα στον αναγνώστη και τον αφηγητή. Είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να αναγιγνώσκουμε την ιστορία και από τις δύο πλευρές και η λογοτεχνία είναι ένα καταπληκτικό όχημα στο να ενώνει και να αποδίδει διαφορετικούς κόσμους τόσο απλά, προσιτά και ειλικρινά. 

Από τα μυθιστορήματα που πρέπει να έχετε διαβάσει! Η «κάμερα» της αφήγησης γυρνάει διαρκώς γύρω γύρω από το κεντρικό πρόσωπο, ώσπου στο τελευταίο κεφάλαιο στέκεται απέναντί του και εκεί ολω φωτίζονται αλλιώς!