Διαβάσαμε: «Το τάνγκο» του Χόρχε Λουίς Μπόρχες | Εκδόσεις Πατάκη

Κάποτε, ένας άνθρωπος που αγαπάει τη λογοτεχνία και άφησε τη Γαλλία για να έρθει μόνιμα στην Αθήνα, ανοίγωντας ένα όμορφο συνοικιακό βιβλιοπωλείο, μου είπε ότι η Αθήνα για αυτόν είναι τόσο γοητευτική όσο οι πόλεις που περιγράφει ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες στα έργα του. Κάτι ήξερε.

Παρόλο που δεν έγραψε μυθιστορήματα, ο Μπόρχες άφησε πλούσιο και άκρως ελκυστικό έργο (διηγήματα, δοκίμια, ποιήματα κτλ). Είναι κάτι στη γραφή του που σε προσκαλεί σε έναν λογοτεχνικό χορό ανάμεσα σε όνειρα και φαντασιώσεις, σε ηδονές και περιπέτειες. Έτσι και εδώ, σε αυτήν τη μικρή συλλογή διαλέξεων αναφορικά με την ιστορία του Τάνγκο, ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία του. Ακολουθώντας τα απομεινάρια του χρόνου και της ιστορίας, διηγείται το πώς η κουλτούρα, η μουσική και ο χορός αυτός ξεκινάει από τα πιο σκοτεινά υπόγεια της Αργεντινής και εξαπλώνεται σε όλο τον πλανήτη.

Αφορμή για να ασχοληθεί με αυτόν τον παροξυσμό των αισθήσεων που ονομάστηκε τάνγκο, στάθηκε μια έρευνα που έκανε στις αρχές του 20ου αιώνα σχετικά με τον ποιητή Εβαρίστο Καρριέγο. Αρχίζει τη καταγραφή της κουλτούρας αυτής από όταν βρίσκεται σε «εμβριακό» στάδιο, στα φτωχικά και πολύχρωμα μονοπάτια της Κούβας. Οι κουβανεζίκοι χοροί, αναμεμιγμένοι με τα τραγούδια των καουμπόδων, μπολιάζονται σε ένα είδος μουσικής που γαλουχείται ανάμεσα σε κακόφημα σπίτια και περιθωριακές ομάδες, όπως και άλλα είδη μουσικής (π.χ. τζαζ και ρεμπέτικο).

Οι μαχαιροβγάλτες και οι σεσημασμένοι κάτοικοι του Μπουένος Άιρες, οι λεγόμενοι κομπαρδίτος, βρίσκουν το δικό τους «καταφύγιο» στις αιθέριες και αμαρτωλές μελωδίες. Αυτοί είναι που εξαπλώνουν το τάνγκο μέχρι και το πιο μακρινό σημείο της χώρας. Από τις παρυφές των σκοτεινών σημείων της πρωτεύουσας, το τάνγκο εισέρχεται σταδιακά στις ακαδημίες. Στη συνέχεια, οι ακαδημίες συμβάλλουν τα μέγιστα στην ανάδειξή του σε παγκόσμιο επίπεδο, με κύριες αναφορές στη Γαλλία, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, σε ορισμένα δηλαδή από τα μεγάλα κέντρα του δυτικού πολιτισμού.

Τα δοκίμια αυτά παρουσιάζουν την κοινωνιολογική ματιά του συγγραφέα, σε συνδυασμό με τη λυρικότητα που πάντα τον χαρακτηρίζει, αναφορικά με το ταξίδι του τάνγκο ανά τα χρόνια, με μεγάλες προσωπικότητες που αφιέρωσαν τη ζωή τους σε αυτό, ακόμα και με λογοτεχνικά χωρία που σχετίζονται με την όλη κουλτούρα. Ο Μπόρχες επιχειρεί να εξηγήσει πώς από ένα ρεύμα περιορισμένης εμβέλειας, το τανγκό οδηγήθηκε στα πέρατα του κόσμου και μπήκε στα «σαλόνια» των σπιτιών και των κέντρων διασκέδασης. Όλα αυτά όμως πηγάζουν κυρίως από την ένταση, με την οποία ο ίδιος βιώνει αυτόν τον κόσμο, κάτι που φαίνεται και σε δύο θαυμάσια ποιήματα που παραθέτει στο τέλος.

«Το τάνγκο» του Χόρχε Λουίς Μπόρχες
Μετάφραση: Κυριακίδης, Αχιλλέας
Εκδόσεις Πατάκη