Ο Franz Kafka στις εκδόσεις Κίχλη!

Γερμανόφωνος συγγραφέας εβραϊκής καταγωγής ο Franz Kafka  άφησε  πίσω του σπουδαίο έργο. Τα γραπτά του  αντανακλούν τους προβληματισμούς και τα συναισθήματα του εικοστού αιώνα. Τις παράλογες σχέσεις και τους ακατανόητους συσχετισμούς που  διέπουν τον κόσμο στον οποίο δρουν οι ήρωες του. Η ζωή γίνεται ένα άλυτο μυστήριο, ένας λαβύρινθος δίχως έξοδο διαφυγής. Μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ημερολόγια, αλληλογραφία, όλα μεταφέρουν την αδυναμία του ατόμου απέναντι στο παντοδύναμο σύστημα. 

Franz Kafka, «Γιοζεφίνε η αοιδός και άλλα διηγήματα», μτφρ.: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου

Η αναπαράσταση του ανθρώπου σε ζώο , και το αντίστροφο, είναι ένα λογοτεχνικό μοτίβο που επαναλαμβάνεται συχνά στη λογοτεχνία του Franz Κafka. Οι δύο ταυτότητες αποκρυπτογραφούν και σχολιάζουν τον κόσμο  Τσακάλια, ποντίκια, ζιμπελίνα,  αποικούν το σύμπαν  του συγγραφέα  και αφηγούνται τη συνύπαρξη  ανθρώπινων και ζωικών ιδιοτήτων.

Η ζωολογία που συναντάμε στα μικρά κείμενα παραπέμπει στη μυθογραφία  του Αισώπου και του La Fontaine  Εντούτοις ο χαρακτήρας τους δεν είναι ούτε γνωμικός ούτε διδακτικός. Στον Μικρό μύθο  διαφαίνεται καθαρά το υπαρξιακό άγχος που χαρακτηρίζει τον Kafka. Ο κόσμος όλο και στενεύει. Τα τείχη κλείνουν απειλητικά. Το τέλος είναι αναπόφευκτο.  Ο αφανισμός του ποντικιού από την γάτα εκφράζει  την ανημπόρια του μοναχικού ατόμου απέναντι σε έναν παράλογο κόσμο εγκλεισμού, όπου η επιβίωση είναι  αδύνατη  και, ίσως, την αγωνία του συγγραφέα  για την εξόντωση των Εβραίων από τους Ναζί

Ο τίτλος του διηγήματος Γιοζεφίνε η αοιδός υποδηλώνει την αγάπη του Kafka  για τη μουσική. Ο ίδιος έλεγε ότι η μουσική είναι ο ήχος της ψυχής, η ίδια η φωνή του υποκείμενου κόσμου. Στο τελευταίο του κείμενο θέτει εκ νέου το ζήτημα της σχέσης του καλλιτέχνη με την κοινωνία, εκείνου που καλείται όχι  να εξωραΐσει την πραγματικότητα αλλά να μεταδώσει την αγάπη για την τέχνη.  Ο ζωομορφισμός εδώ δίνει στον συγγραφέα μεγαλύτερη ελευθερία να περιγράψει τον κόσμο των ανθρώπων και να αναδείξει την τεράστια  διαφορά δύναμης ανάμεσα στον λαό και το άτομο που αρκεί το προστατευόμενο πλάσμα να βρεθεί μέσα στη θαλπωρή της εγγύτητας για να είναι ασφαλές.

Το ημιτελές διήγημα Ο Μπλούμφελντ το γεροντοπαλίκαρο αποτυπώνει την οπτική του  Kafka στον κόσμο. Το παράλογο  παραμονεύει στις πιο κρυφές γωνιές. Επιστρέφοντας στο σπίτι του, ο Μπλούμφελντ  θα συναντήσει δύο μπαλίτσες από ζελατίνη να χοροπηδούν η μία δίπλα στην άλλη. Θέλει να τις πιάσει αλλά εκείνες απομακρύνονται και τον αναγκάζουν να τις ακολουθεί. Οι ρόλοι αντιστρέφονται: οι μπάλες καταδιώκουν το γεροντοπαλίκαρο και όχι το αντίστροφο. Ανήμπορος να δώσει λύση στο πρόβλημά του, θα ζητήσει βοήθεια από τα παιδιά της πολυκατοικίας.  Η επαγγελματική του κατάσταση δεν είναι λιγότερο επώδυνη. Στο εργοστάσιο λευκών ειδών όπου εργάζεται η επικοινωνία με τους συνεργάτες του είναι προβληματική. Η αποτυχία είναι γενικευμένη. Ο ήρωας αδυνατεί να ανταπεξέλθει τόσο στην ιδιωτική του ζωή όσο και στην επαγγελματική.

Στον πυρήνα της συλλογής  Γιοζεφίνε η αοιδός και άλλα διηγήματα βρίσκονται όλα τα ζητήματα που καθόρισαν το έργο και τον ψυχισμό του Franz  Kafka. Το βάρος της εργένικης ζωής, η καλλιτεχνική υπόσταση, οι σχέσεις εξουσίας είναι κάποια από τα θέματα που εξετάζονται με διεισδυτικότητα, ευαισθησία και χιούμορ.

Franz Kafka, Στη σωφρονιστική αποικία , μτφρ.: Βασίλης Τσαλής

Ο Franz Kafka έγραψε το διήγημα Στη σωφρονιστική αποικία τον Οκτώβριο του 1914, τρεις μήνες μετά την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος έφερε κοντά την τεχνολογική ορθότητα με την ακραία βαρβαρότητα  και ενεργοποίησε έναν γιγαντιαίο μηχανισμό θανάτου.

Ένας ερευνητής-ταξιδιώτης  που ενδιαφέρεται περισσότερο για τη μελέτη του συστήματος δικαιοσύνης παρά για τους κατάδικους, επισκέπτεται ένα νησί άγνωστου ονόματος και ανακαλύπτει ένα δικαστικό σύστημα στο οποίο η επιβολή ιδιαίτερων πειθαρχικών μέτρων είναι αναγκαία και όλα τα περιστατικά αντιμετωπίζονται σύμφωνα με τους κανόνες της στρατιωτικής πειθαρχίας. Ο αξιωματικός, επιφορτισμένος με τον «σωφρονισμό» ενός κατάδικου, θα του συστήσει τη μηχανή που θα εγγράψει στο σώμα του τον λόγο της τιμωρίας και θα του προσφέρει ένα αργό και αιματηρό θέαμα.  Κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου η κατάσταση ανατρέπεται, οι ρόλοι αντιστρέφονται και η κάθαρση θα επέλθει με τον πλέον ανορθόδοξο τρόπο.

Στον κέντρο του διηγήματος είναι η ίδια η μηχανή. Η εχθρική σιωπή του ταξιδιώτη, η απάθεια του κατάδικου, η στάση του αξιωματικού, όλα συμβάλλουν στην ανάδειξη του απρόσωπου μηχανισμού και κατ΄ επέκταση του πεπρωμένου της ανθρωπότητας. Το έργο αποκτά προφητικές διαστάσεις. Οι δύο πρωταγωνιστές προοιωνίζουν τα απολυταρχικά καθεστώτα και τις βαρβαρότητες του εικοστού αιώνα.

Στη Σωφρονιστική αποικία ο συγγραφέας καταδικάζει εξίσου τους δράστες, εκείνους που διέπραξαν  το έγκλημα, και τους αδρανείς, εκείνους που αδιαφόρησαν  στο θέαμα του  και μέσα από ένα αποτρόπαιο κατασκεύασμα  επανεξετάζει τη σχέση του ατόμου με την εξουσία, τις έννοιες της δικαιοσύνης και της αδικίας, την τιμωρία και την  καταδίκη.

Δύο εξαιρετικές εκδόσεις για να (ξανά)ανακαλύψουμε έναν εμβληματικό συγγραφέα του 20ου αιώνα.