Ρίτσαρντ Φλάναγκαν, «Το μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά», Εκδόσεις Ψυχογιός

«Στον αιχμάλωτο san byaku san jugo*» (* Ο αριθμός 335 ολογράφως στα ιαπωνικά)
Eκεί αφιερώνει ο συγγραφέας το βιβλίο. Σ’έναν επιζώντα αιχμάλωτο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που δεν είναι άλλος από τον πατέρα του ο οποίος –σύμφωνα με τον ίδιο τον Φλάναγκαν- ήταν η αφορμή για να γράψει αυτό το βιβλίο που η συγγραφή του τον «στοίχειωνε» για δώδεκα χρόνια.

Στο κέντρο της υπόθεσης, βρίσκεται το ιαπωνικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Αιχμαλώτων Πολέμου γνωστό και ως «Σιδηρόδρομος του Θανάτου». Εκεί που, για την κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής η οποία θα εξυπηρετούσε τον ιαπωνικό στρατό, μαζί με τους Ασιάτες εργάτες, τουλάχιστον 60.000 αιχμάλωτοι «εργάστηκαν» κάτω από απάνθρωπες συνθήκες. Περισσότεροι από 12.000 εξ αυτών, βρήκαν τραγικό θάνατο από πείνα, μολυσματικές ασθένειες, δυστυχήματα και βασανιστήρια. Μια φοβερή εμπειρία που θα σημαδέψει για πάντα την ύπαρξη και τη ζωή όσων βρέθηκαν εκεί.

Ένας από αυτούς, ο γιατρός- συνταγματάρχης Ντορίγκο Έβανς, είναι –και δεν είναι- το κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου. Ο απόλυτος αντι-ήρωας ξεκινάει την αφήγηση αναρωτώμενος «Γιατί στην αρχή των πραγμάτων υπάρχει πάντα φως;» για να χαθεί στη συνέχεια στην προσωπική του ζούγκλα εμπειριών, με σκοτεινά μονοπάτια, δύσβατα υπαρξιακά περάσματα ανάμεσα στο καλό και το κακό, αναλαμπές καλοσύνης κι αγάπης, κι έναν έρωτα–ανοιχτή πληγή που ο ικανότατος χειρουργός δεν καταφέρνει ποτέ να επουλώσει.
Η σκυτάλη της αφήγησης όμως εναλλάσεται και σε άλλα πρόσωπα, οι ζωές των οποίων διασταυρώθηκαν -με τον έναν ή τον άλλον τρόπο- με του Ντορίγκο αλλά και μεταξύ τους. Ο Φλάναγκαν επιδέξια και συγκινητικά, τους βγάζει στο προσκήνιο, τους κάνει πρωταγωνιστές στη δική τους μεγάλη η μικρότερη «στιγμή», σκιαγραφώντας πολύ ιδιαίτερα τους χαρακτήρες τους μέσα από τις σκέψεις, τις πράξεις, τα όνειρα και τους εφιάλτες τους. Κι έτσι η ιστορία ξεδιπλώνεται με μεγάλο ενδιαφέρον, ιδωμένη από διαφορετικές οπτικές γωνίες, συχνά εντελώς αντίθετες και με άκρως διαφορετικές δυναμικές.

Η δομή του βιβλίου στην αρχή μοιάζει μπερδεμένη. Απότομες εναλλαγές στο χώρο και το χρόνο, ασύνδετες σκηνές, άγνωστα ονόματα. Στη συνέχεια όμως, η ροή της αφήγησης λειτουργεί σαρωτικά παρασύροντας τον αναγνώστη σε μια ιστορία που κάπως, κάπου, κάποτε όλα εξηγούνται, δένουν και αποκαλύπτονται.

Η γραφή του Φλάναγκαν απλή, οικεία, πυκνή σε νοήματα και εικόνες, γεμάτη αποχρώσεις και διαφορετικές εντάσεις. Ειδικά οι βίαιες σκηνές στο στρατόπεδο συγκέντρωσης είναι κινηματογραφικές. Ρεαλιστικές, τρομακτικά σκληρές, ωμές, απίστευτες. Ταράζουν, ενοχλούν, απωθούν.

Το βιβλίο δεν είναι εύκολο, ούτε «ευχάριστο». Πώς άλλωστε μπορεί να είναι κάτι που αναφέρεται στην παράνοια του πολέμου; Πρόκειται όμως για ένα συγκλονιστικό, πολύ δυνατό κείμενο που αγγίζει βαθιά και ουσιαστικά τον αναγνώστη. Ακριβώς επειδή χωρίς κρίσεις, ταμπέλες και κανόνες, περιγράφει όλες τις πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης. Προσπαθεί να εξηγήσει πώς έννοιες όπως το καλό, το κακό, η αγάπη, ο έρωτας, η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η υπακοή, ο ηρωισμός, καθορίζονται στον καθένα, μέσα από βιώματα και κομβικά γεγονότα της ζωής του. Εκφράζει τελικά, την προσπάθεια του ανθρώπου να αντέξει την πορεία στο δικό του «Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά»* ξέροντας κατά βάθος αυτό που ήξερε κι ο Ντορίγκο. Πως «ο κόσμος είναι. Απλώς είναι».

* Το βιβλίο έχει δανειστεί τον τίτλο του από το κορυφαίο haibun έργο της ιαπωνικής λογοτεχνίας του ποιητή haiku του 17ου αιώνα Matsuo Basho.

Tο βιβλίο και ο συγγραφέας βραβεύθηκαν με το Βραβείο Booker 2014.
 

«Το μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά»

-Εκδόσεις Ψυχογιός 2015 / Σελ. 480