Είδαμε: "Αιαυτός" του Δ. Δημητριάδη, σε σκηνοθεσία Χ. Φραγκούλη // η πορφυρή ανατροπή του μύθου

Γραμμένο προ δεκαετίας το ανέκδοτο κείμενο του Δημήτρη Δημητριάδη έχει ως αφετηρία τον τραγικό ήρωα του Σοφοκλή Αίαντα. Ο Αίαντας, ο πλέον ρωμαλέος μετά τον Αχιλλέα Αχαιός, νιώθει προσβεβλημένος, όταν τα όπλα του νεκρού αρχηγού δεν καταλήγουν τιμής ένεκεν σε αυτόν. Αποφασισμένος να ξεδιαλύνει την ταπείνωση επιτίθεται στα κοπάδια των ζώων -η Αθηνά του έχει θολώσει το μυαλό-, θεωρώντας ότι είναι οι Ατρείδες. Όταν συνέρχεται, μη μπορώντας να διαχειριστεί τον εξευτελισμό αυτοκτονεί, παρά τις μάταιες προσπάθειες της γυναίκας του Τέκμησσας και του αδερφού του Τεύκρου. Οι αρχηγοί των Ατρειδών στη συνέχεια, ερχόμενοι σε αντιπαράθεση με τον Τεύκρο, αρνούνται να παραδώσουν το σώμα του νεκρού για ταφή. Η παρέμβαση, ωστόσο, του σώφρονος Οδυσσέα θα αποκαταστήσει το πρέπον.

Στη διασκευή της τραγωδίας από τον Δημητριάδη υπάρχει μια ουσιώδης διαφοροποίηση στον μύθο: οι εκπρόσωποι των Ατρειδών (Οδυσσέας, Μενέλαος, Αγαμέμνονας) επισκέπτονται τους συγγενείς του Αίαντα (Τεύκρος, Τέκμησσα), αξιώνοντας την (αυτο)τιμωρία του ήρωα, προκειμένου να δοθεί τέλος στην αναστάτωση που προκάλεσε η άλογη πράξη του, σφάζοντας τα ζώα. Η αυτοχειρία είναι η επακόλουθη συνέπεια της πράξης του. Είναι μια τιμωρία συνειδητή, που πρέπει ο ίδιος να επιβάλει στον εαυτό του. Οι άνθρωποι του Αίαντα προσπαθούν να του αποκρύψουν την απαίτηση αυτή, φοβούμενοι για τα χειρότερα. Όταν εκείνος συνειδητοποιεί την πράξη του νιώθει την ανάγκη να ξεφύγει από την τραγική μοίρα, εκείνη που του έχει ορίσει ο δημιουργός του. Θέλει να διαγράψει ό,τι έχει καθιερωθεί μέσα στη συνείδηση των αναγνωστών, που αναμένουν εναγωνίως την αυτοχειρία. Ένα καινούργιο πρόσωπο, ένας νέος ήρωας προς στιγμήν γεννάται, ένας νέος εαυτός, ο Αιαυτός. Η παρουσία του, ωστόσο, είναι φευγαλέα, συμπίπτει με την ύστατη ώρα της αποχώρησης από την επίγεια ζωή. Η Τέκμησσα, πανίσχυρη πρωταγωνίστρια εν προκειμένω, αρνείται πεισματικά τη βούληση όλων, τόσο των αρχηγών των Ατρειδών, όσο και του συζύγου της. Ο φόβος της απώλειας, ως αποτέλεσμα του όποιου εξωγενούς η εσωτερικού παράγοντα θολώνει και το δικό της μυαλό (μοίρα συμβαδίζουσα τραγική, παρόμοια με εκείνη του συζύγου). Θα σκοτώσει η ίδια τον άντρα της, καθώς θεωρεί ότι ανήκει σε εκείνη. Ακολούθως θα δώσει τέλος με το ίδιο σπαθί και στη δική της ζωή. Ο κοινός βίος οριοθετείται, φέρει ως επιστέγασμα τον κοινό θάνατο, εκούσιο για τη σύζυγο, ακούσιο για τον σύζυγο. Αυτή θα αποδώσει την κάθαρση, είτε συμβολικά, καθώς την βλέπουμε να καθαρίζει τα απομεινάρια των ζώων από το κορμί του Αίαντα, όσο και στην κατάληξη, αφού ως θεός λυτρωτής θα θανατώσει τον σύζυγό της -όχι τιμωρώντας τον για την πράξη του, αλλά από δική της “ανάγκη”- και θα αυτοτιμωρηθεί, σκοτώνοντας στη συνέχεια και τον ίδιο της τον εαυτό. Η θεϊκή και η ηρωική τάξη διασαλεύονται. Η γυναίκα-σύντροφος είναι εκείνη που τελικά θα καθορίσει τη μοίρα και την εξέλιξη όλων, αποδεικνυόμενη ανώτερη από θεούς, ήρωες και τα θελήματά τους. Μια γυναίκα εξ ολοκλήρου τιμωρός, καθώς θα στερήσει από τον Αίαντα την επιλογή να ξεφύγει από τη μυθολογική παράδοση και τον νέο Αιαυτό, θα ορθώσει έμπρακτα ανάστημα στους άρρενες αρχηγούς και καταληκτικά θα κάνει την ζωή του Αίαντα δική της, ενώνοντάς τη με τον δικό της θάνατο.

Ο Χάρης Φραγκούλης ανέλαβε να σκηνοθετήσει το δύστροπο, γεμάτο συμβολισμούς κείμενο του Δημητριάδη χτίζοντας μια παράσταση που θυμίζει τελετή εν εξελίξει. Το σύνολο των ρόλων μοιράζονται δύο άντρες ηθοποιοί, που μόνο από τα λεγόμενά τους και τους εκάστοτε φωτισμούς (εξαιρετική η δουλειά του Νίκου Βλασόπουλου) μπορούμε να  καταλάβουμε ποιον-α υποδύονται κάθε φορά, όχι πάντα επιτυχώς. Οι δύο ερμηνευτές περιφέρονται σε ένα άδειο σκηνικό (Ελίνα Λούκου), ενώ στο βάθος φέγγει η αιτία που ξεκίνησαν τα δεινά, μια ασπίδα, προφανώς εκείνη του Αχιλλέα. Το πάτωμα μαύρο, το χρώμα του θανάτου, καθώς αυτός κυριαρχεί σε ποικίλες εκδοχές, ο θάνατος των ζώων, του Αίαντα, της Τέκμησσας. Λίγο πριν το τέλος θα γίνει άσπρο, η ώρα της κάθαρσης έχει φτάσει. Μια γούρνα με νερό για να τσαλαβουτήσει το σώμα του Αίαντα, να ξεβγαλθεί από το αίμα. Απαιτητική ως εξοντωτική η παρουσία των Γιάννη Παπαδόπουλου και Αντρέα Κωνσταντίνου επί σκηνής, με αξιοθαύμαστα κινησιολογικά και εκφραστικά επιτεύγματα, με συνταρακτικές, επίπονες ερμηνείες, κατόρθωμα μέγα! Στο κλίμα μυστηριακής τελετουργίας σημαντική η συμβολή της μουσικής του Κορνήλιου Σελαμσή.

Σύνολο: Ερευνητική σπουδή μέσω ευρηματικής σκηνοθεσίας στο κείμενο του Δημητριάδη, γεμάτη από θαυμάσιες, ακραίες, κατακόκκινες εικόνες. Ειδικού τύπου παράσταση, που απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε ασκημένο θεατρικό κοινό. Δύο ερμηνευτές που υπερβαίνουν εαυτόν, μεταβαίνοντας στη σφαίρα Αιαυτών.

Ταυτότητα παράστασης: εδώ

Εισιτήρια: ΕΔΩ