Είδαμε: "Αίας" του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Α. Ξάφη / Ένας, κάποιος, ήρωας

Ο Αίας είναι η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία του Σοφοκλή. Το κύριο θέμα που πραγματεύεται είναι η θλίψη του Αίαντα, αρχηγού των Σαλαμινίων που έλαβαν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο, όταν δεν του αποδόθηκαν τα όπλα του Αχιλλέα. Απώλεια τόσο σημαντική για εκείνον που τον οδηγεί σε μανία και εν τέλει στην αυτοχειρία. Ακολουθεί η διαταγή του Μενέλαου και του Αγαμέμνονα να μείνει άταφο το πτώμα, παρά τη σθεναρή αντίδραση του Τεύκρου. Εν τέλει ο σοφός Οδυσσέας πείθει τον Αγαμέμνονα να επιτρέψει την ταφή, αποκαθιστώντας έτσι το ηθικό πρέπον.

Από το δεύτερο αυτό μέρος αρχίζει η ομώνυμη παράσταση που σκηνοθέτησε ο Αργύρης Ξάφης για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου στη δεύτερη φετινή παραγωγή του. Ωστόσο, αυτή η ανατροπή στη σειρά δεν έπεισε γιατί επιλέχθηκε, ενδεχομένως για να δοθεί εμφατικά στη συνέχεια ο καθαυτός ήρωας και η δράση του, αλλά και αυτό είναι μια άλλη υπόθεση, όμοιας τύχης, που θα σχολιαστεί ακολούθως. Μια τέτοια αντιστροφή δημιουργεί ακόμα και προβλήματα κατανόησης σε ένα ευρύτερο κοινό, αναλογιζόμενοι ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μια πασίγνωστη ως προς την υπόθεση τραγωδία (λόγου χάρη την Αντιγόνη). Ούτε αρκούν τα ανάποδα βήματα του χορού για να υποδηλώσουν τη στροφή προς την έναρξη της υπόθεσης - πρωτότυπου. Σε αυτό λοιπόν το κατ’ επίφαση πρώτο μέρος ξεχώρισε η σκηνική παρουσία της Εύας Σαουλίδου, ο εναρκτήριος θρήνος της και η παρουσία της στην «εκκωφαντική» σιωπή που προηγείται είναι από τις πιο δυνατές στιγμές της παράστασης. Ομοίως, ο Δημήτρης Ήμελλος απέδωσε αξιόπιστα την πνευματικότητα και την ήρεμη δύναμη του Οδυσσέα. Ικανοποιητικός ήταν και ο Νίκος Χατζόπουλος στον ρόλο του αλαζόνα Αγαμέμνονα στη συμμαχία του με τον Μενέλαο (συμβατική η διάσταση του Γιάννη Νταλιάνη) για την απαγόρευση της ταφής του Αίαντα. Στο ύψος των περιστάσεων στάθηκε ο Χρίστος Στυλιανού στον ρόλο του μαχητικού Τεύκρου. Η επιλογή μιας Αθηνάς που παραπέμπει σε ξωτικό-καρτούν, μπορεί να ήταν ένας ατυχής νεωτερισμός, που στέρησε ακόμα και το ελάχιστο από τη θεϊκή υπόσταση-πυγμή, δεν άφησε παρά ταύτα «αόρατες» τις δυνατότητες της πολύ καλής Δέσποινας Κούρτη. Ο Στάθης Σταμουλακάκος, ένας πρώτης τάξεως ερμηνευτής, που ωστόσο έχει ταυτιστεί με συγκεκριμένο είδος ρόλων, δυσκολεύτηκε να βγάλει την ταραγμένη ψυχή του ήρωα, την τραγικότητα που κρύβει η κατάληξή του, να δώσει συναισθηματική απόχρωση. Το salto mortale του στο κλείσιμο είναι ασφαλώς μια εμβληματική σκηνή σε συνδυασμό με την αναζήτηση από τον μικρό γιο. Ο μεικτός χορός (Ασημίνα Αναστασοπούλου, Δημήτρης Γεωργιάδης, Αφροδίτη Κατσαρού, Ερατώ Καραθανάση, Φάνης Κοσμάς, Λάμπρος Κωνσταντέας, Ευσταθία Λαγιόκαπα, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Ειρήνη Μπούνταλη, Φώτης Στρατηγός) είχε κάποιες καλές στιγμές -π.χ. το μέλος του χορού που «τιμωρεί» τον αέρα εξαιτίας της θλίψης του για τον θάνατο του Αίαντα-, κατά κύριο λόγο όμως προσπαθούσε να (ανα)συνταχθεί στην ορχήστρα, να βρει υπόσταση πάνω της. Σε αυτό δεν βοήθησε και η μετάφραση του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου, εμφατική σε δευτερεύοντα στοιχεία, σε χορικά, που στη σκηνική τους παρουσία εκ φύσεως δεν έχουν την πυγμή των διαλογικών μερών. Τα σκηνικά της Μαρίας Πανουργιά παρουσίαζαν ως έναν βαθμό ενδιαφέρον (το θερμοκήπιο που σώζει και προστατεύει -άτομα και ιδέες;- από το ψύχος είναι ένας τέτοιος καλοδεχούμενος συμβολισμός), αλλά γενικά έδινε μια εικόνα αοριστίας: ήταν ένα αρκτικό τοπίο, η λήξη της ζωής και η αρχή του θανάτου, ή μήπως το τέλος μιας - πλαματικά ηρωοποιημένης-  εποχής; Άστοχα τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη, η απροσδιοριστία και το συνονθύλευμα είχαν -δυστυχώς- τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στον τομέα αυτό. Αταίριαστη και η μουσική του Κορνήλιου Σελαμσή, θύμιζε στο μεγαλύτερο μέρος λιτανεία, ξένη ως προς ό,τι διαδραματιζόταν επί σκηνής.

Σύνολο: Μια παράσταση καλών προθέσεων και προοπτικών, με εμφανή όμως τη σκηνοθετική αγωνία για πρωτοτυπία. Στην προσπάθεια αυτή, με τον έντιμο -ίσως και άγουρο- ενθουσιασμό, δεν μπόρεσαν τα ποικίλα και ετερόκλητα συστατικά να αποδώσουν ένα συμπαγές αποτέλεσμα από όπου θα αναδεικνυόταν και η ουσία.

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση - συντελεστές 

https://www.debop.gr/events/aias-tou-sofokli-skin-argyris-ksafis

Πρόγραμμα Περιοδείας:

5-6 Αυγούστου, Κύπρος Λευκωσία Θέατρο Κούρειο
26 Αυγούστου, Δημοτικό Θέατρο "Δημήτρης Κιντής" 
1 Σεπτεμβρίου, Θέατρο Βράχων 
4 Σεπτεμβρίου, Ελευσίνα Παλαιό Ελαιουργείο
12 Σεπτεμβρίου, Θεσσαλονίκη, Θέατρο Δάσους
20 Σεπτεμβρίου, Κηποθέατρο Παπάγου 
23-25 και 27-28 Σεπτεμβρίου, Σχολείον της Αθήνας Ειρήνη Παπά 

Προπώληση εισιτηρίων: http://www.ticketservices.gr