ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ

Είδαμε: Ιφιγένεια η εν Ταύροις σε σκηνοθεσία Γ. Νανούρη / Συνάντηση με το παρελθόν...

2021-07-16 Είδαμε: Ιφιγένεια η εν Ταύροις σε σκηνοθεσία Γ. Νανούρη / Συνάντηση με το παρελθόν...

Το παράδοξο της συγκεκριμένης τραγωδίας είναι ότι αν και αποτελεί από πλευράς περιεχομένου τη συνέχεια του τελευταίου δράματος του Ευριπίδη Ιφιγένεια η εν Αυλίδι, εντούτοις διδάχθηκε μερικά χρόνια νωρίτερα από αυτό (414-413 π.Χ.) και πιθανόν να ανήκει στις επιλογικές από τον ίδιο διδασκαλίες. Πυρήνας του έργου είναι η αδελφική αγάπη, έτσι όπως μετουσιώνεται από τη σωτηρία των ξένων, εν προκειμένω των δύο αδελφιών, του Ορέστη και της Ιφιγένειας, στην αλλότρια χώρα. Η Ιφιγένεια, που όλοι νόμιζαν νεκρή, όταν θυσιάστηκε από τον πατέρα της, βρέθηκε στη χώρα των Ταύρων, χώρα βαρβάρων, όπου όποιος ξένος πατούσε το πόδι του συλλαμβανόταν και οδηγούνταν στο θυσιαστήριο του ναού της Άρτεμης. Η ίδια έχει τη θέση της ιέρειας και είναι υπεύθυνη για την προετοιμασία της ανθρωποθυσίας. Στην γη αυτή, με υπόδειξη του Απόλλωνα, καταφτάνει ο αδερφός της ο Ορέστης μαζί με τον Πυλάδη, για να κλέψουν το άγαλμα της Άρτεμης, λυτρωτικό γεγονός καθώς θα απαλλάξει τον πρώτο από τις Ερινύες. Γίνονται όμως αντιληπτοί και ετοιμάζονται να πληρώσουν με τη ζωή τους το παράπτωμα. Λίγο αργότερα τα δύο αδέρφια αναγνωρίζονται και καταστρώνουν σχέδιο σωτηρίας. Η Ιφιγένεια πείθει τον Θόα, τον εκεί βασιλιά, ότι εξαιτίας της μητροκτονίας που είχε διαπράξει ο Ορέστης, για να γλιτώσει η πόλη από το φοβερό αυτό μιάσμα, οι συλληφθέντες πρέπει αρχικά να εξαγνιστούν σε ερημικό μέρος. Εκείνος πείθεται, τους αφήνει και έτσι αυτοί βρίσκουν την ευκαιρία να δραπετεύσουν. Όταν πληροφορείται τι πραγματικά έχει συμβεί τους καταδιώκει, ώσπου εμφανίζεται η θεά Αθηνά φέροντας τη "λύση", τα δύο αδέλφια θα γυρίσουν ανεμπόδιστα στην Ελλάδα, με την υποχρέωση ο Ορέστης να χτίσει εκεί νέο ναό για την Άρτεμη και η Ιφιγένεια να γίνει πιστή της ιέρεια.

Όλα αυτά τα συμβάντα παρουσιάστηκαν πολύ καθαρά στη δουλειά του Γιώργου Νανούρη, που στάθηκε πιστά στο κείμενο και στην καθαυτή αναπαράστασή του. Αρκούσε όμως αυτό;

Ας τα πάρουμε από την αρχή. Κατά πρώτον φαίνεται ότι κύρια σκηνοθετική αγωνία ήταν να παρουσιαστεί το κείμενο απαρέγκλιτα και αυτό το άγχος δεν λειτούργησε δημιουργικά, καθώς ό,τι είδαμε έχει να κάνει με την απλή εξιστόρηση μιας γνωστής ιστορίας, που λαμβάνει χώρα σε πλαίσια "τεχνητής" λιτότητας, με έλλειψη φαντασίας, χωρίς να απορρέουν ούτε -ευριπίδεια- μηνύματα (ενδεικτικά αυτή είναι η τραγωδία που καταγράφεται ξεκάθαρα η πρόοδος της θεολογικής σκέψης των Ελλήνων, απόρροια βέβαια και της επίδρασης των σοφιστών, ότι δεν υπάρχουν κακοί θεοί και οι όποιες συμφορές των θνητών δεν προκύπτουν από τον φθόνο αυτών, στ. 391 κ εξής), κορυφαίες στιγμές, εκπλήξεις, σύγχρονη ματιά -την αναμέναμε είναι η αλήθεια και βοηθούσε σε αυτό η μετάφραση του Γ. Ιωάννου-, ενδεχομένως μια “συνομιλία” με τη σημερινή εποχή, προσωπική σφραγίδα, μια ουσιαστική πρόταση εν τέλει. Στην περίπτωση μας όλα μεν ήταν φροντισμένα αλλά έλειψε η τόλμη, με αποτέλεσμα να μένει η εντύπωση της επιφάνειας, συνακόλουθα της έλλειψης δραματουργικής επεξεργασίας, καταληκτικά της διεκπεραίωσης.

Στα επιμέρους ζητήματα τώρα, η τραγωδία αυτή ξεχωρίζει έναντι -αν όχι όλων- πολλών άλλων για τα λυρικά της μέρη, με τον χορό να έχει τον σημαίνοντα λόγο. Εν προκειμένω είχαμε να κάνουμε με ένα αρχαιοπρεπές στην εμφάνιση σύνολο κοριτσιών (με την Κίττυ Παϊταζόγλου να αναλαμβάνει το κύριο βάρος), χωρίς ζωηράδα, παλμό, αίσθηση του εκφερόμενου, περισσότερο μια συνεχής σκηνική βαβούρα δημιουργούνταν, υποσκιάζοντας ορισμένες φορές ακόμα και κορυφώσεις της εξέλιξης. Η Λένα Παπαληγούρα, ως Ιφιγένεια, διέθετε την απαιτούμενη καθαρή άρθρωση, ωστόσο μέσα στη συνεχόμενα δωρική, άκαμπτη διάσταση δεν διακρίναμε συναισθηματικές διακυμάνσεις -π.χ. στο συνταρακτικό μοιρολόι της ηρωίδας για την τύχη της ή στη σκηνή της αναγνώρισης-. Αντίθετα, ο Μιχάλης Σαράντης, ως Ορέστης, με μεγάλη επιδεξιότητα επικοινώνησε κυρίως συναισθηματικά με τον υποδυόμενο χαρακτήρα, οπτικοποίησε το εσωτερικό δράμα που προκύπτει από τις τύψεις του, την αγωνία, τη συνειδητοποίηση ότι έχει μπροστά του τη χαμένη του αδερφή, με έναν λόγο ανέδειξε τα μύχια, λειτουργώντας κατά βάση ζωηρά, ως ατίθασος νέος που πάλλεται επί σκηνής ένεκα των εξελίξεων. Εξαιρετική η παρουσία του Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη ως αγγελιοφόρος, αξιοποιώντας όλες τις δυνάμεις του δημιούργησε έναν δυναμικό και ολοκληρωμένο ήρωα, όχι δευτερεύοντα, αλλά εξίσου σημαντικό με τους πρωταγωνιστές. Ικανοποιητικός στάθηκε και ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος, αν και μια πιο δυναμική παρουσία θα άφηνε ευδιάκριτο το μήνυμα της φιλίας, ένα από τα θεμελιώδη του συγκεκριμένου δράματος. Ο Θόας του Νίκου Ψαρρά κινείται -καθ υπόδειξη προφανώς- σε όρια σύγχυσης, είναι ο σκληροτράχηλος ηγέτης, ο αναστατωμένος από τις εξελίξεις, μια συγκεκαλλυμένη καρικατούρα που υπολανθάνει άλλους παραλληλισμούς; Τέλος, η πολυαναμενόμενη Χάρις Αλεξίου ως θεά Αθηνά, υπάκουσε ομοίως στις σκηνοθετικές προθέσεις, αλλά δεν προσέφερε κάτι ιδιαίτερο, περισσότερο βαρύ απεδείχθη το όνομά της ως ερμηνεύτρια, παρά η σημασία και η απόδοση του ρόλου που κλήθηκε να ενσαρκώσει και αυτό θα έπρεπε να είναι το κατεξοχήν ζητούμενο. Το λιτό σκηνικό (Μαίρη Τσαγκάρη), τα απλά-αρχαιοπρεπή κοστούμια (Ιωάννα Τσάμη), η χωρίς εξάρσεις -σχεδόν διακριτική- μουσική επένδυση (Άγγελος Τριανταφύλλου) λειτούργησαν αναλόγως με τη γενικότερη σκηνοθετική προσέγγιση.

Σύνολο: Μια παράσταση που σταδιακά βρίσκει τους ρυθμούς της, φτάνοντας σε ένα συγκινητικό στιγμιότυπο τέλους με την αναχώρηση των δύο αδελφιών. Η πορεία της ωστόσο δεν έχει ζωηρό χρώμα, καθώς η σκηνοθετική οπτική -δηλωμένα ή μη- πασχίζει για μια -ατυχώς εννοούμενη- “ευπρέπεια”, ταυτισμένη κατά κύριο λόγο με ανεβάσματα του (πολύ) παρελθόντος, γεγονός που εν τέλει καταλήγει ως άλλοθι, καθώς αποφεύγεται το όποιο ρίσκο πρωτοτυπίας, ευρύτερα εμπνευσμένης, δημιουργικής πρότασης.

* Σημειώνεται ότι αρνητική εντύπωση προκάλεσε η αδυναμία τήρησης αποστάσεων ασφαλείας στους δύο πρώτους σταθμούς της περιοδείας, καθώς από πλευράς παραγωγής και υπεύθυνων των σχετικών χώρων είχαν κοπεί πολύ περισσότερα εισιτήρια από το όποιο νοητό επιτρεπόμενο όριο, δεν υπήρχαν ούτε για δείγμα κενά καθίσματα, με αποτέλεσμα να ακουστούν πολλές φωνές διαμαρτυρίας από το κοινό προς τους ιθύνοντες, εικόνα πλήρως αντίθετη από τις αντίστοιχες παραστάσεις της Επιδαύρου, όπου τα σχετικά μέτρα τηρούνται κάθε φορά με ευλαβικό τρόπο και αξίζουν συγχαρητήρια για αυτό στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

ΣΤΑΘΜΟΙ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ

ΔΕΥ 12/07 ΒΥΡΩΝΑΣ

ΤΕΤ 14/7 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ

ΠEM 15/7 BEAKEIO

ΣΑΒ 17/7 & ΚΥΡ 18/7 ΠΑΠΑΓΟΥ

TPI 20/7 & TET 21/7 ΠΑΤΡΑ

ΠΕΜ 22/7 ΙΩΑΝΝΙΝΑ

ΠΑΡ 23/7 ΠΡΕΒΕΖΑ

ΣΑΒ 24/7 ΑΙΓΙΟ

ΤΕΤ 28/7 ΣΠΑΡΤΗ

ΠΕΜ 29/7 ΦΛΟΚΑ

ΠΑΡ 30/7 ΗΛΙΔΑ

ΔΕΥ 9/8 & TPI 10/8 HPAKΛEIO

TET 11/8 PEΘYMNO

ΠΕΜ 12/8 ΧΑΝΙΑ

ΔΕΥ 16/8 ΔΕΛΦΟΙ

TΡI 17/8 BΟΛΟΣ

TET 18/8 ΔION

ΠΕΜ 19/8 ΜΟΥΔΑΝΙΑ

ΠΑΡ 20/8 & ΣΑΒ 21/8 ΦΙΛΙΠΠΟΙ

ΔΕΥ 23/8 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ

ΤΡΙ 24/8 ΚΙΛΚΙΣ

ΤΕΤ 25/8 ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ

ΠΕΜ 26/8 ΕΔΕΣΣΑ

ΚΥΡ 29/8 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ (ΔΑΣΟΥΣ)

ΔΕΥ 30/8 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ (ΔΑΣΟΥΣ)

ΤΡΙ 31/8 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ (ΔΑΣΟΥΣ)

TET 1/9 ΛΑΡΙΣΑ

ΠΕΜ 2/9 ΘHBA

ΣΑΒ 4/9 ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ

ΠΑΡ 10/9 & ΣΑΒ 11/9 ΡΟΔΟΣ

ΔΕΥ 13/9 & TPI 14/9 ΚΑΤΡΑΚΕΙΟ

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:

Μετάφραση: Γιώργος Ιωάννου
Σκηνοθεσία: Γιώργος Νανούρης
Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Σκηνικά: Μαίρη Τσαγκάρη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ

και η Χάρις Αλεξίου στον ρόλο της Αθηνάς