Είδαμε: «Λεωφορείο ο Πόθος» του Τ. Ουίλιαμς σε σκηνοθεσία Δ. Καραντζά / Μια στάση... στον παράδεισο!

Θεωρείται το έργο που καθιέρωσε τον Τενεσί Ουίλιαμς ως παγκόσμιο θεατρικό συγγραφέα. Την ίδια χρονιά που γράφτηκε (1947) ανέβηκε σε θεατρική σκηνή της Νέας Υόρκης σε σκηνοθεσία Ελία Καζάν, αποσπώντας βραβείο Πούλιτζερ. Τρία χρόνια αργότερα η μετάφορά του στη μεγάλη οθόνη με το πρωταγωνιστικό δίδυμο Βίβιαν Λι - Μάρλον Μπράντο του δίνει ακόμα μεγαλύτερη φήμη, ενώ η ομότιτλη ταινία έχει καταχωρηθεί στις εκατό καλύτερες όλων των εποχών. Υποψήφια για 12 Όσκαρ έλαβε τέσσερα, έχοντας μέχρι σήμερα το ρεκόρ για τη διάκριση στις ερμηνείες, καθώς τα τρία από αυτά κατέληξαν στη Βίβιαν Λι (Μπλανς), την Κιμ Χάντερ (Στέλλα) και στον Καρλ Μάλντεν (Μιτς), αφήνοντας σκανδαλωδώς εκτός βράβευσης τον Μάρλον Μπράντο (Κοβάλσκι).

Υπόθεση: Τέλη δεκαετίας του 1940, στη Νέα Ορλεάνη. Ο Στάνλεϊ Κοβάλσκι και η Στέλλα, δύο άνθρωποι από διαφορετικούς κόσμους -ο πρώτος ένας άξεστος Πολωνός μετανάστης, η δεύτερη προερχόμενη από μια ξεπεσμένη αριστοκρατική οικογένεια του Νότου-, ζουν τη συμβατική τους ζωή, ενίοτε με έντονες στιγμές. Μέχρι την ώρα που στο σπίτι καταφτάνει η Μπλανς, η αδελφή της Στέλλας. Η Μπλανς κουβαλά τη μνήμη της ανώτερης, χαμένης πια, ζωής της, αλλά και τα οικογενειακά βάρη. Η τωρινή ματαίωση και η αποτυχία την κάνουν να πορεύεται με φαντασίωση και ονειροπόληση, μακριά από τη σκληρή  πραγματικότητα. Είναι παράταιρη, ασυμβίβαστη, σε έναν κόσμο σκληρό, που τελικά την αποβάλει.

Παράσταση: Το έχουμε σημειώσει και άλλες φορές, πρωταρχικό ενδιαφέρον σε κάθε παράσταση του Δ. Καραντζά είναι να διαπιστώσουμε το νέο, τι φρέσκο μπορεί να αποτυπώσει σε ένα κλασικό κείμενο, με πληθώρα μάλιστα αναπαραστάσεων. Το ένστικτο στην προκείμενη περίπτωση αποδείχθηκε μικρό μπροστά στο μεγαλειώδες. Βλέποντας τα δωμάτια ενός απλοϊκού, φτωχικού σπιτιού (σκηνικά Μαρία Πανουργιά) αναρωτιόμαστε, η ποίηση μπορεί να έχει “ταπεινή” μορφή; Η απάντηση θα δοθεί από πολύ νωρίς, όταν στην πρώτη σκηνή καταφτάνει η Μπλανς και εξυψώνει το φτωχικό στη σφαίρα των Ηλυσίων Πεδίων. Αυτό το χαμόσπιτο είναι η δική της Γη της Επαγγελίας, τουλάχιστον μέχρι να τη διαψεύσουν οι ένοικοί του και ο ίδιος της ο εαυτός. Μια ολότελα αντισυμβατική εκδοχή -συγκριτικά με ό,τι έχουμε δει ή με την όποια στερεοτυπική αναμονή μας- αρχίζει να ξεδιπλώνεται. Χωρίς να προδίδει στο ελάχιστο τη βάση ο Καραντζάς (με τη συνδρομή της απτής μετάφρασης του Αντώνη Γαλέου) ανατρέπει τις πεποιθήσεις, με την ανάγνωσή του παραμερίζει το τετριμμένο, πλάθει την ιστορία με σύγχρονη ματιά. Ο Κοβάλσκι, λόγου χάρη, δεν είναι ένας γόης, ο αμετροεπής νάρκισσος που μετράει κατακτήσεις στο πέρασμά του. Ο Κοβάλσκι του συνταρακτικού Άρη Μπαλή -η μεγαλύτερη αποκάλυψη της παράστασης η ερμηνεία του- είναι ένας συνηθισμένος άνθρωπος, ίσως και εκείνος της διπλανής πόρτας. Κουβαλά τις απόψεις της πατριαρχικής κυριαρχίας, σύμφωνα με τις οποίες μια γυναίκα πρέπει να ανταποκρίνεται επιτυχώς στους ρόλους της υπάκουης κόρης, της ταπεινής συζύγου, της αφοσιωμένης μητέρας, όλοι τους υποκρύπτουν δουλικότητα. Κάθε συμπεριφορά που παρεκκλίνει από τα καθιερωμένα καθήκοντα, από αυτά που ορίζει ο Ναπολεόντειος Κώδικας*, τον οποίο ασπάζεται ως Ευαγγέλιο ο Κοβάλσκι, επιφέρει συνέπειες. Με αφοπλιστική σιγουριά και φυσικότητα ο Μπαλής, παραμερίζει ολοκληρωτικά το σύνηθες πρότυπο του macho νάρκισσου Στάνλεϊ. Με το χαμόγελο και τον αέρα του νικητή από την πρώτη στιγμή, αποδίδει κάθε οπτική του χαρακτήρα, την αγάπη και τη συντροφικότητα που του προσφέρει η Στέλλα -η επίθεση, η απώλεια και η επανένωσή τους ήταν ίσως η πιο δυνατή στιγμή της παράστασης, η υπόκωφη ένταση, το μεγαλείο της ερμηνείας φέρνουν δάκρυα-, την εκχυλίζουσα σεξουαλικότητα προς τη Μπλανς, τη μεταξύ τους άγρια πάλη, που δεν μπορεί να έχει κανένα συμβιβασμό, παρά έναν μόνο νικητή. Στον Κώδικα αυτό και στον Κοβάλσκι, που ευθέως τον εκπροσωπεί, η Μπλανς όχι μόνο αντιστέκεται αλλά και επιτίθεται. Ορθώνει ανάστημα, γκρεμίζει τη στερεότυπη ηθική, προτάσσει τα θέλω της. Λειτουργεί ως λάδι στη φωτιά για τον σκληροπυρηνικό Κοβάλσκι, που αισθάνεται τον θρόνο του άντρα-δεσπότη να τραντάζεται. Η επερχόμενη έκρηξη υποδηλώνεται από την πρώτη στιγμή της συνάντησής τους, το ηφαίστειο δεν θα αργήσει να εκραγεί. Η Μπλανς που παρουσιάζει ο Καραντζάς και ερμηνεύται συγκλονιστικά από την Αλεξία Καλτσίκη δεν είναι μια φιγούρα αφελής, λιπόψυχη, αδύναμη, αλλά μια δυναμική γυναίκα, που κάτω από τη μάσκα της ευγενικής καταγωγής, κρύβει την αληθινή της μορφή, σκληρή, άγρια, αδίστακτη, αποφασισμένη να διασωθεί. Η ιδιαίτερη Μπλανς στη μεγαλουργία της Καλτσίκη έχει απροσδιόριστη ηλικία, ξεκινά από μια Κόλαση, καταφτάνει σαν ξωτικό με ένα λεωφορείο που το λένε Πόθος σε έναν νέο Παράδεισο. Καταλήγει στο σπίτι της αδερφής της, του μόνου ανθρώπου που της έχει απομείνει. Το φτωχικό εκείνης πρέπει να γίνει τώρα το φρούριο σωτηρίας για την ξεπεσμένη πριγκίπισσα. Με μια βαλίτσα, έχοντας όλα τα υπάρχοντά της μέσα, φανταχτερά ρούχα, ψεύτικα μπιζού, μνήμες από το παρελθόν, όνειρα για το μέλλον, θα χτυπήσει την πόρτα. Όταν ανοίξει θα εισβάλει κυρίαρχη, θριαμβευτικά, μόλις άρπαξε μια ακόμα ευκαιρία διάσωσης, ξέρει ότι ίσως είναι η τελευταία. Ουδέποτε, όμως, έχει παραιτηθεί από την ζωή, κάνει τα πάντα όχι μόνο για να επιβιώσει, αλλά και για να επιβληθεί, θα χρησιμοποιήσει όσα θέλγητρα διαθέτει. Δεν δέχεται την ήττα, ούτε καν στο τέλος, όταν το “ανάκτορο” γκρεμίζεται, ανοίγοντας την πύλη για έναν νέο κόσμο, τον τόπο των μπλε και μωβ λουλουδιών. Θα εισέλθει, αν και διστάζοντας αρχικά, αποφασισμένη εν τέλει, αποδέχεται ότι το ταξίδι της έχει ολοκληρωθεί, η ψυχή της ήρθε η ώρα να γαληνέψει, περιφερόμενη σε ολάνθιστους κήπους ψευδαισθήσεων, ίσως του Παραδείσου.

Άρτια και η Στέλλα της Δήμητρας Βλαγκοπούλου, που τα συναισθήματά της ακροβατούν ανάμεσα στον σύζυγο και την αδερφή της. Δεν είναι το πειθήνιο όργανο ενός άντρα, ούτε όμως προτάσσει την αδερφή της, ειδικά τώρα που είναι έγκυος. Διακατέχεται από ισόρροπη αγωνία για όλους, για τον άντρα της, τον οποίο συγχωρεί, την αδερφή της, την οποία θέλει να βοηθήσει, το δικό της μέλλον. Λειτουργεί ως έπαθλο για τους διεκδικητές της, στην ουσία για τη δική της καρδιά μάχονται οι δύο "αντίπαλοι" Κοβάλσκι και Μπλανς. Η ήττα θα σημάνει και τη συντριβή για όποιον χάσει και το γνωρίζει αυτό. Είναι ο πιο έλλογος χαρακτήρας, αλλά και η πιο τραγική φιγούρα του έργου. Αυτή είναι που με τη στάση της θα καθορίσει τις εξελίξεις. Η απελπισία της, αν και όχι τρανταχτή, είναι έκδηλη, φαίνεται στην έκφραση, στις κινήσεις. Είναι ακουσίως ένα πάσχον τρόπαιο. Ο Μιτς του Βασίλη Μαγουλιώτη είναι κυματοειδής, αρκούντως πειστικός. Ξεκινάει από το απλό ενδιαφέρον για τη Μπλανς για να φτάσει στην τελευταία συνάντησή τους στη διάλυση. Από τον καθωσπρέπει, διακριτικό χαρακτήρα, το φλερτ, την ευγένεια και την τρυφερότητα καταλήγει μεθυσμένος, ωρυόμενος, να προσπαθεί να βιάσει την Μπλανς. Φεύγει ηττημένος, ίσως κανείς δεν μπορεί να νικήσει την φαινομενικά εύθραυστη, αλλά τόσο αγέρωχη Μπλανς. Πλήρως ενταγμένοι και αποτελεσματικοί με το πρωταγωνιστικό σύνολο οι δεύτεροι ρόλοι, του ζευγαριού των γειτόνων, υποδυόμενοι από τους Γιάννη Κόραβο (Στηβ Χάμπελ) και Ιωάννα Ραμπαούνη (Ευνίκη Χάμπελ). Αληθοφανή στον συσχετισμό με τους ήρωες και τις περιστάσεις τους τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη, διακριτική και λειτουργική η μουσική του Γιώργου Ραμαντάνη.

Σύνολο: Αριστουργηματική παράσταση, που παρουσιάζει απρόσμενα και σίγουρα επιτυχώς το κλασικό κείμενο, με γλώσσα και όρους του σήμερα. Η πιο γήινη και ανοιχτή παράσταση του Δ. Καραντζά, ολοκάθαρη, ολοφώτεινη, χωρίς περιττούς συμβολισμούς, δυσνόητους συνειρμούς και άλλα τερτίπια. Η ιστορία και τα νοήματά της ξεδιπλώνονται ενώπιον μας, απροκάλυπτα και σαγηνευτικά, δεν προϋποθέτουν καν γνώση του έργου. Ερμηνευτές που κεντούν, δεν πείθουν απλώς, αλλά λειτουργούν ως φυσικές υπάρξεις. Δύο και παραπάνω ώρες, πώς περνούν, δεν το καταλαβαίνουμε. Παρακολουθούμε αμίλητοι, ασάλευτοι, μαγεμένοι, από τη μέθεξη στο τέλος αλλαγμένοι.    

* Ναπολεόντειος Κώδικας: Με την ονομασία αυτή αναφέρεται ο γαλλικός Αστικός Κώδικας που δημοσιεύθηκε επί Ναπολέοντος, το 1804, με αρχικό τίτλο "Αστικός Κώδικας των Γάλλων". Παρά το γεγονός ότι στηρίχτηκε στις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης στην πραγμάτωσή του οδήγησε σε παρερμηνείες, μια από τις οποίες αφορούσε την ισότητα των φύλων.

Ταυτότητα της παράστασης: ΕΔΩ

Εισιτήρια: ΕΔΩ