ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ

Είδαμε «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Γ. Σκεύα // Η διακριτική γοητεία του κλασικού (πρωταγωνιστή)

2023-08-07 Είδαμε «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Γ. Σκεύα // Η διακριτική γοητεία του κλασικού (πρωταγωνιστή)

Ο μεγάλος τραγωδός Σοφοκλής γεννήθηκε στον Ίππιο Κολωνό (496 π.Χ.). Καθώς τον διέκρινε εξαίρετη αγάπη προς τον τόπο του, δεν άφησε ποτέ την Αθήνα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του για να αποδημήσει σε άλλα μέρη, όπως έκαναν λόγου χάρη ο Αισχύλος, ο Ευριπίδης, άλλοι διανοούμενοι της εποχής του, αν και επανειλημμένα είχε προσκληθεί από διάφορους ηγεμόνες να επισκεφτεί τις αυλές τους. Κάθε άλλο παρά τυχαίο, λοιπόν, δεν θεωρείται το ότι τοποθετεί την κατάληξη του συνταρακτικού -και κύκνειου- έργου του, με τον τραγικότερο από όλους ήρωά του, τον Οιδίποδα, στον τόπο που ο ίδιος ο δημιουργός έζησε και λάτρεψε. Αν και εξόριστος στη γη του Κολωνού, ο μιαρός, δυστυχής Οιδίπους, ο άλλοτε κραταιός βασιλιάς της Θήβας, θα ζήσει εκεί το τελευταίο διάστημα της ζωής του και σε αυτό λίγες στιγμές χαράς: θα συναντηθεί για ύστατη φορά με τις αγαπημένες του κόρες, θα γνωρίσει το μεγαλείο του βασιλιά Θησέα και στο τέλος η ίδια η γη θα τον τραβήξει στα έγκατά της, χαρίζοντάς του τον θάνατο-λύτρωση.

Η αναφορά στον δημιουργό Σοφοκλή και η συσχέτισή του με το συγκεκριμένο κείμενο έχει στόχο να επισημάνει και άλλη μια σημαντική βιωματική λεπτομέρεια: Ως άνθρωπος, ο -κατά τον Ξενοφώντα- “τελειότατος των τραγικών” ήταν πολύ πρόσχαρος, καταδεκτικός και ήπιος. Όλα τα ανθρώπινα αισθήματα είχαν απήχηση στη μεγάλη εκείνη ψυχή, που αντιλαμβανόταν με βαθιά πείρα της ζωής όλους τους βαθμούς και τις μορφές του πάθους, τα τρυφερά αισθήματα και τις υψηλές εξάρσεις. Ωστόσο, παρά τον εύθυμο από ιδιοσυγκρασία χαρακτήρα του, δοκίμασε στα τελευταία χρόνια της ζωής του αρκετές λύπες εξαιτίας οικογενειακών προστριβών. Ο γιος του Ιοφώντας μάλιστα κίνησε δίκη εναντίον του για παράνοια, ώστε να τον θέσει «υπό απαγόρευση». Η βαρυθυμία που κατέλαβε τον Σοφοκλή διακρίνεται σε αυτήν την τελευταία του τραγωδία και ιδιαίτερα στο τρίτο στάσιμο, που ηχεί ως λόγος προσωπικός του ίδιου του δημιουργού με αποδέκτες τους οικείους του. Λίγο μετά την ολοκλήρωση της συγκλονιστικότερης ιστορίας του, στην οποία ο ήρωας λυτρώνεται από το τέλος του, θα τον βρει και εκείνον ο θάνατος, γαλήνιος και φυσικός, σε ηλικία 90 ετών (406 π.Χ). Το έργο θα ανέβει για πρώτη φορά πέντε χρόνια αργότερα, το 401 π.Χ. από τον συνονόματο εγγονό του, επίσης ποιητή.

Στα της παράστασης τώρα αξίζει -ίσως είναι και επιβεβλημένο- η όποια αναφορά για αυτή να έχει ως αφετηρία τον πρωταγωνιστή της, τον Δημήτρη Καταλειφό (Οιδίπους). Ασφαλώς δεν περιμέναμε αυτήν τη στιγμή για να επιβεβαιώσουμε την περίπτωση ενός σπουδαίου ηθοποιού. Η παρθενική του εμφάνιση στην Επίδαυρο -καθυστερημένη είναι η αλήθεια, αναλογιζόμενοι την αξιοσημείωτη πολύχρονη πορεία του- εντάσσεται στη σύγχρονη θεατρική ιστορία ως μια στιγμή ερμηνευτικού θριάμβου. Από την πρώτη στιγμή έχουμε έναν ηθοποιό που επιβάλλεται στη σκηνή και τη γεμίζει. Λόγος φορτισμένος, όχι όμως με τόνους έξαρσης και υπερβολής, συναισθήματα που εκφράζονται αβίαστα προκαλώντας “έλεον” για την πολύπαθη μοίρα αλλά και “φόβον” για ακόμα χειρότερα, κινήσεις μετρημένες, όλα υπό πλήρη έλεγχο, στην ιδανική τους μορφή. Δεν θα ήταν υπερβολή να αναφερθεί ότι ο Καταλειφός σηκώνει στις πλάτες του την παράσταση, αναγνωρίζεται εξάλλου από το κοινό στο καταληκτικό χειροκρότημα. Και εδώ μπορούμε να αναφερθούμε στη σκηνοθετική αδυναμία του Γιώργου Σκεύα, που δεν δημιούργησε μια παράσταση με χρώμα, είτε αυτό σχετίζεται με το tempo της, είτε με τη σύνδεση των επιμέρους συστατικών της, είτε ακόμα με την αποτύπωση προσωπικής σφραγίδας. Στην ουσία έχουμε μια απλή ανάγνωση του κειμένου του Σοφοκλή (με την εύληπτη, ωραιότατη μετάφραση των Προκοπάκη και Τσακνάκη), χωρίς την κατάθεση κάποιου σχολίου, την προσπάθεια συνομιλίας του έργου του τότε με τον θεατή του σήμερα. Η λιτότητα στα σκηνικά μέσα με τους 4-5 μισοκομμένους κορμούς δέντρων (αν και εμείς ακούμε για το παραδεισένιο δάσος του Κολωνού), η σύγχυση στα κοστούμια (για ορισμένους ήρωες αρχαιοπρεπή και για άλλους μοντέρνα, συμβολίζοντας πιθανόν την εποχή που φεύγει και τη νέα τάξη πραγμάτων που έρχεται), η ακινησία (τη δεχόμαστε για τον τυφλό Οιδίποδα, αλλά όλοι οι υπόλοιποι γιατί παραμένουν στατικοί στη σκηνή;), η σταθερότητα ακόμα και στον φωτισμό, η μουσική που άρχισε να αποκτά υπόσταση προς το τέλος, χαρίζοντας μας ένα ωραιότατο πολυφωνικό χορικό, όλα αυτά αποτελούν συστατικά που αναδεικνύουν μια παράσταση και στην προκείμενη περίπτωση δεν φαίνεται να απασχόλησαν ιδιαίτερα, αποδόθηκαν χωρίς έμπνευση. Στις υπόλοιπες ερμηνείες ξεχωρίσαμε τη συναισθηματική προσαρμογή της Αλεξάνδρας Αϊδίνη (Ισμήνη), τον Χρήστο Χατζηπαναγιώτη, που έφερε σε πέρας με τρόπο μειλίχιο τον ρόλο του πράου Θησέα. Οι Χρήστος Σαπουντζής (Κρέοντας) και Γιώργος Νούσης (αγγελιοφόρος) ήταν ικανοποιητικοί. Η Αγγελική Παπαθεμελή (Αντιγόνη), αν και αρχικώς ξεκίνησε κάπως συγκρατημένα, τελικά στη πορεία βρήκε τους ρυθμούς της αποδίδοντας τις απαιτούμενες διαφοροποιήσεις των εκάστοτε στιγμών. Αντίθετα, ο Μάξιμος Μουμούρης (Πολυνείκης) φάνηκε να δυσκολεύεται να “συνομιλήσει” με τον Οιδίποδα του Καταλειφού, παραμένοντας κατά τη σύντομη παρουσία του σε μια μηχανική και μονοκόμματη ερμηνεία, αν και εισέπραττε χείμαρρο λόγων που οδηγούσαν σε επερχόμενα δεινά. Τέλος, ο χορός των Γιώργου Νούση, Νίκου Νίκα, Γιώργου Φριντζήλα, Νίκου Δερτιλή, Γιώργου Μπούτσικα, Πάνου Αποστολόπουλου, Αντώνη Αντωνιάδη, Πάρι Παρασκευάδη προσπάθησε εμφανώς για ό,τι ήταν εφικτό μέσα στη γενικότερη συνθήκη της μονομερούς προσέγγισης.

Σύνολο: Μια κλασικότροπη παράσταση που στηρίζεται και οφείλει πολλά στη στιβαρή και συνειδητοποιημένη ερμηνεία του πρωταγωνιστή της. Η λιτότητα στα επιμέρους στοιχεία της, ο δισταγμός για κάτι πιο πέρα από μια απλή και εκ του αποτελέσματος συμβατική ανάγνωση του πρωτοτύπου δημιούργησε μια αίσθηση έλλειψης.