Είδαμε: «Οξυγόνο» του I. Vyrypaev σε σκηνοθεσία Γ. Κουτλή στη Στέγη / φρέσκος αέρας

Ο Ivan Vyrypaev, θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, κινηματογραφιστής και ηθοποιός, γεννήθηκε στο Ιρκούτσκ της Σιβηρίας το 1974. Θεωρείται ο σημαντικότερος καλλιτέχνης του σύγχρονου ρωσικού θεάτρου. Οι αντισυμβατικές του προτάσεις -Όνειρα, Οξυγόνο, Γένεσις 2, το φιλμ Ευφορία κ.ά.- στοχεύουν στη σύνδεση θεάτρου και κοινωνίας, της δημιουργίας και της τέχνης με την πολιτική θέση. Το Οξυγόνο (2003) θέτει απέναντί του την Ιστορία, αντικρίζοντας τον 21ο αιώνα απαισιόδοξα. Το κείμενο, έχοντας ως πυρήνα τις Δέκα (Αντι)Εντολές, εκτείνεται σε δέκα χορικά, εγείροντας ανησυχίες και ηθικούς προβληματισμούς της νέας γενιάς του τότε, που ξεσηκώνεται και ζητά εξηγήσεις. Εξηγήσεις, όμως, που δεν έχουν δοθεί ουδέποτε και αποδεικνύονται επιτακτική ανάγκη και για τους νέους του σήμερα. Το Οξυγόνο του τότε θεωρήθηκε έργο-μανιφέστο της γενιάς των ’00. Ήρωες του ο Σάσα και η Σάσα, ένα πρώτο καμπανάκι για διαχωρισμούς -ονοματικούς εν προκειμένω-, που δεν μπορούν να περιοριστούν σε φυλετικά στεγανά. Είκοσι χρόνια μετά τη συγγραφή του το Οξυγόνο εξακολουθεί να έχει φωνή, να λειτουργεί αντιδραστικά στο σύστημα και στις καθιερωμένες κανονικότητες, εκφράζοντας τη νέα γενιά, που δεν μπορεί να αναπνεύσει, να εκφραστεί και να δημιουργήσει. Μια γενιά που έχει την επιθυμία να σηκώσει κεφάλι, να χαράξει πορεία, αλλά της κόβουν τα φτερά.

Η βάση, λοιπόν, αποδεικνύεται διαχρονικής ισχύος. Ο Κουτλής, ως εκπρόσωπος και ο ίδιος της νέας -ηλικιακά και δημιουργικά- γενιάς, καταφέρνει να της δώσει έναν καθαρό επίκαιρο χαρακτήρα, να αφομοιώσει το περιεχόμενό της στο σήμερα. Παρουσιάζοντας ένα πολυτροπικό θέαμα, σε συνθήκη που παραπέμπει σε rave πάρτι, ακούμε και παρακολουθούμε την επαναδιατύπωση των 10 Εντολών, οι αρχικές εξάλλου αποδείχθηκαν στην πράξη κενές, η ώρα μιας Σύγχρονης Διαθήκης έχει φτάσει. Μέσα από μια φρέσκια ματιά, της ιδέας της Generation Ζ και του rave οργασμού, που, αν και αρχικώς ξαφνιάζει, εν τέλει πείθει, καθώς θίγει ευθέως και χωρίς ωραιοποιήσεις ή προκαλύψεις τις ανησυχίες της νέας γενιάς για ζητήματα σεξουαλικότητας, την αγωνία της για την εργασία, την κλιματική κρίση, την ακροδεξιά, την υποτίμηση του γυναικείου φύλου, το προσφυγικό, την κυριαρχία των ηλεκτρονικών μέσων, τη δικαιοσύνη. Στο δεύτερο μέρος το δίδυμο των Σάσα παύει και η ιστορία γίνεται καθολική, ένας καινούργιος κόσμος πλάθεται, μια νέα κοινωνία αντίδρασης και επανάστασης ξεδιπλώνεται επι σκηνής. Από τον μικρόκοσμο περνάμε στον μακρόσκοσμο. Μπορεί ορισμένα να ηχούν σαν κλισέ -φόβοι του τότε αποτελούν συνήθη καθημερινότητα πια-, αλλά ακόμα και εκείνα, όπως και το κείμενο ολόκληρο, αναδεικνύονται και αυτό είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα της σκηνοθεσίας. Έχουμε έναν λόγο υπερπροχωρημένο για την εποχή του, που παρουσιάζεται με πρωτοτυπία, με ευκίνητη οπτική, χωρίς να χάνει και στο τώρα τη δυναμική του. Αποκτά μια νέα δυναμική, ίσως και μεγαλύτερη της πρότερής του. Δύσκολο εγχείρημα, που εδώ στέφθηκε με επιτυχία. Όχι μόνο δεν υπήρξε εγκλωβισμός στη βάση, αλλά αυτή αναδείχθηκε και ακολούθησαν βήματα παρακάτω. Πραγματική εξέλιξη για τον Γ. Κουτλή, που τολμά και προχωρά σε νέες φόρμες, υλοποιώντας φρέσκιες ιδέες, δημιουργώντας για την περίσταση μια ρηξικέλευθη δουλειά. Εξαιρετικοί οι συνεργάτες-ερμηνευτές του στο εγχείρημα, άψογοι στον απαιτητικό συντονισμό επί σκηνής (εύσημα για την κίνηση και την χορογραφία).

Σύνολο: Ανένταχτη σε κάποιο είδος δουλειά, μοιάζει περισσότερο με rave συνάντηση, ανοιχτή σε όλους. Πολιτικός λόγος, γενικό κατηγορώ, απόδοση ευθυνών, θυμός, ένταση, ανασφάλεια, αγωνία, ασφυξία, χαμένη ζωή, ενδόμυχη ελπίδα, μεταφυσικές ανησυχίες, διαλογισμός, βλάσφημη λογοτεχνία, κάτι βαθύτερο ακόμα, ίσως όλα αυτά μαζί συνθέτουν το καλλιτεχνικό υβρίδιο που στήνεται. Σίγουρα πρόκειται για μια καλοκουρδισμένη παραγωγή, γεμάτη με κίνηση και ρυθμό, που, αν και αρχικά μας προβληματίζει, εν τέλει μας ενδιαφέρει και την απολαμβάνουμε. Είναι θεμιτό να υπάρχουν και τέτοιες αλλιώτικες προτάσεις, που συνομιλούν με τους σύγχρονους νέους, χρησιμοποιώντας τους κώδικές τους και θέτοντάς τους στο επίκεντρο. Φαίνεται ότι ο Γ. Κουτλής κατάφερε αυτό το άνοιγμα να γίνει έμπρακτο και με ισχυρό αποτύπωμα.   

  Ταυτότητα της παράστασης & Εισιτήρια: ΕΔΩ