ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ

Είδαμε «Ορέστεια» σε σκηνοθεσία Θ. Τερζόπουλου / Στο πάνθεον της παραστασιογραφίας αρχαίου δράματος

2024-07-16 Είδαμε «Ορέστεια» σε σκηνοθεσία Θ. Τερζόπουλου / Στο πάνθεον της παραστασιογραφίας αρχαίου δράματος

Τη μοναδική σωζόμενη τριλογία του αρχαίου δράματος Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες) του Αισχύλου -πρώτη διδασκαλία 458 π.Χ.- απασχολούν γεγονότα στο βασίλειο του Άργους: η επιστροφή του Αγαμέμνονα μετά τον Τρωικό Πόλεμο, ο φόνος του από την Κλυταιμνήστρα με τη βοήθεια του Αίγιστου, η δολοφονία αυτών από τον Ορέστη και η αθώωσή του-απαλλαγή από τις Ερινύες- μετά τη δίκη του.

Η πολυαναμενόμενη παράσταση του Θεόδωρου Τερζόπουλου -κατεξοχήν σωματική- ήταν αναμφίβολα μια σημαντική, σπουδαία δουλειά, που δίκαια θα εγγραφεί στο πάνθεον των σύγχρονων ανεβασμάτων αρχαίου δράματος. Ο Αισχύλος, κατεξοχήν τραγωδός του πομπώδους, του μεγαλοπρεπούς και της συνακόλουθης υποβλητικότητας βρήκε έναν ιδανικό εκφραστή στην προσέγγιση του Τερζόπουλου και την τελετουργική παράσταση με την εμφανή προσωπική θεατρική γλώσσα του δημιουργού:πειθήνιες, συντονισμένες κινήσεις, που προέρχονταν από σώματα υπάκουα, ασκημένα και πειθαρχημένα στην ευκαμψία και την αντοχή, λειτουργώντας από το όλο ως ένα. Ένα εικαστικό σύμπαν ποιητικής ομορφιάς γεμάτο από εικόνες συμβολικές αλλά ταυτόχρονα απόλυτα γήινες, διόλου εξωπραγματικές: ένα γυμνό σκηνικό που θα γεμίσει με σώματα, ο διάβας του Αγαμέμνονα επί αθώων πτωμάτων -που εκείνος προκάλεσε- για να εισέλθει στο παλάτι του, το κέντρο της δικής του εξουσίας, αλλά και τον χώρο της δικής του τιμωρίας λίγο αργότερα, η αναγνώριση Ορέστη και Ηλέκτρας, με ένα μακρόστενο πέρασμα να σχηματίζεται ανάμεσα στα νεκρά σώματα, οδηγώντας τους θαρρείς σε μια νέα Γη της Επαγγελίας, στη γη της ένωσης, η μητροκτονία, όπου ο Ορέστης δεν καρφώνει το μαχαίρι στην Κλυταιμνήστρα αλλά στο δικό του πλευρό, αφού είναι κομμάτι από εκείνη, οι συγκλονιστικές εικόνες με τις λυσσασμένες Ερινύες, σαν Λερναία Ύδρα πολλαπλασιαζόμενη, να περικυκλώνουν τον Ορέστη και να μην τον αφήνουν να ξεφύγει, η περισσότερο παιγνιώδης, παρά αυστηρή, θεά Αθηνά μέσα από το πλαστικό τούλι -μια παρουσία φαινομενικά επιβλητική- θα επιβάλει μια λύση που στην καταληκτική σκηνή θα αποδειχτεί αντίστοιχη με την εμφάνισή της, πλαστή, αίωλη, τελικά αναξιόπιστη. Και όλα σχεδόν είναι τεχνηέντως πλασμένα και τοποθετημένα στο φόντο του κόκκινου, το χρώμα του πάθους -για την εξουσία, για τον έρωτα- και το μαύρο, εκείνο του πένθους, της ερεβώδους συνέπειας, του θανάτου.

Θα έχουμε βέβαια και άλλους, ποικίλους λόγους να θυμόμαστε αυτήν τη δουλειά: Πρωτίστως για τον ενεργητικό χορό, που λειτουργούσε όχι απλώς ως ουσιαστικός συμπρωταγωνιστής, αλλά ως ανώτερος όλων των δρώντων, μοχθώντας -κυριολεκτικά- επί σκηνής, προκειμένου να ανταποκριθεί στους πολλαπλούς του ρόλους, από τους κατοίκους της πόλης του Άργους ως τις στροβιλιζόμενες και αρπακτικές Ερινύες και τις συνθηκολογημένες Ευμενίδες. Η δύναμη του χορού δεν περιορίζεται μόνο στον λόγο και την όρχηση, αλλά συναντά τις ρίζες της, την αφετηρία της, στις ομάδες των Μαινάδων, των Σατύρων και των Σειληνών, που πρωτίστως με θορυβώδεις, έντονες κινήσεις λάτρευαν τον Διόνυσο. Αριστοτεχνικές όλες και βέβαια οι βασικές ερμηνείες: η αγέρωχη, σαγηνευτική και ταυτόχρονα περιπαικτική Κλυταιμνήστρα της Σοφίας Χιλλ, ο σπουδαίος Σάββας Στρούμπος, στον ρόλο του ακόρεστου δυνάστη Αγαμέμνονα, η συγκλονιστική κλαίουσα Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ, που ξετυλίγει ένα γαϊτανάκι θρήνου στα αραβικά, καθώς χάνεται ανάμεσα στους θεατές, φέρνοντας ευθέως στον νου τις συνεχιζόμενες απώλειες της Γάζας και γενικότερα οικεία κακά, που εξακολουθούν ανάμεσά μας, πέρα από τόπους και εποχές, η ιδιάζουσα Αθηνά από τη χαρισματική Αγλαΐα Παππά.

Λίγο πριν το τέλος, στην κατάληξη των Ευμενίδων, έρχεται μια ανατροπή. Η συμφιλίωση με τις Ερινύες που φέρνει η Αθηνά -κατά την ανάγνωση του Τερζόπουλου- δεν είναι τελικά η αληθινή σωτηρία του Ορέστη αλλά μια επίπλαστη κάθαρση, που το αποτέλεσμά της μετατοπίζεται στον σύγχρονο κόσμο και αφορά αποκλειστικά αυτόν. Ο ήρωας, η τύχη του οποίου μέχρι τώρα μας απασχολούσε, μπαίνει απρόσμενα στο περιθώριο. Τη θέση του παίρνουν οι νεκροί της Γάζας, η εισβολή στην Ουκρανία, οι πνιγμένοι στα νερά της Μεσογείου πρόσφυγες, τα ανεβοκατεβάσματα των χρηματιστηριακών δεικτών. Οπωσδήποτε το θέατρο αποτελεί μια από τις κατεξοχήν πολιτικές πράξεις, πόσο δε για έναν καλλιτέχνη του σήμερα. Δημιουργείται, ωστόσο, στην τελευταία σκηνή, με την "εκτόξευση" του τότε στο σήμερα και της “δέουσας” συγκίνησης, η εντύπωση ενός χάσματος, ένα ερωτηματικό για την υπερτονισμένη αναφορά-συνονθύλευμα ανθρώπινων απωλειών στον επίπλαστο προοδευμένο κόσμο, συνοδευόμενη από ένα μακρόσυρτο μοιρολόι. Το στοίχημα, ωστόσο, είχε ήδη κερδηθεί και μάλιστα πολύ πριν το φινάλε. Και ασφαλώς είναι συνολικά κερδισμένο και αξιομνημόνευτο.