Είδαμε: «Πατέρας» σε σκηνοθεσία Β. Μπισμπίκη, η βία ως (αυτο)σκοπός

Στο σύνολο σχεδόν των έργων του Στρίντμπεργκ γίνεται λόγος στην προαιώνια πάλη των φύλων, τον άτυπο αγώνα ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα, που βρίσκει την πλέον κάθαρη και πλήρη αποτύπωση στον «Πατέρα» (1887). Ασφαλώς η συγγραφική του αυτή τάση δεν είναι καθόλου τυχαία αλλά βασίζεται σε βιώματα του δημιουργού, που σχετίζονται είτε με την παιδική του ηλικία -στα 13 του μένει ορφανός από τη μητέρα του και τον ρόλο αυτό επωμίζεται η μητριά του, μια γυναίκα, που όπως ο ίδιος περιγράφει στο αυτοβιογραφικό του μυθιστόρημά «Ο γιος της δούλας», του φέρεται με σκληρότητα-, αλλά και την ενήλικη ζωή του -ο γάμος του με τη Σίρι φον Έσσεν, μετά από  σύντομο διάστημα αρμονίας, καταλήγει σε ζήλιες και καβγάδες ανάμεσα στο ζευγάρι-, με αποτέλεσμα τα γεγονότα αυτά να σταθούν ορόσημα για τον μισογυνισμό του. Ο Α. Τερζάκης στο θεατρικό του σημείωμα για το πρόγραμμα της ομότιτλης παράστασης (1969, θίασος Μινωτή-Παξινού) έγραψε χαρακτηριστικά για την «αλλόκοτη και αντιφατική έλξη» που άσκησε το γυναικείο φύλο στη ζωή και τη δημιουργία του Στριντμπεργκ καθώς «έβλεπε στην πάλη άντρα-γυναίκας μια στοιχειακή αναμέτρηση, που παίρνει διαστάσεις φυσικού νόμου».

Ως προς την υπόθεση συνοπτικά: Ο Άντολφ, αξιωματικός του στρατού και η σύζυγός του Λάουρα, διαφωνούν για τη μελλοντική εκπαίδευση της κόρης τους. Η λογομαχία τους εντείνεται και ξεφεύγει, βγάζοντας στη φόρα πολλά από το παρελθόν, φτάνοντας μέχρι και στην αμφισβήτηση της πατρότητας.

Η παράσταση

Το κείμενο του Στρίντμπεργκ λειτουργεί ως αφετηρία ή καλύτερα ως αφορμή -και μόνο- για τη δημιουργία αυτής της δουλειάς. Η νέα σκηνοθετική πρόταση του Βασίλη Μπισμπίκη  ακολουθεί το μοτίβο του αριστουργηματικού -κατά γενική παραδοχή- «Άνθρωποι και Ποντίκια» και τοποθετεί τη δράση σε ένα συνηθισμένο μεσοαστικό σπίτι της Αθήνας του σήμερα, οι ένοικοί του βιώνουν ευθέως την οικονομική κρίση, το ζευγάρι που πρωταγωνιστεί συγκρούεται μέχρις εσχάτων με αφορμή το μέλλον της κόρης του, στην πραγματικότητα ωστόσο για ένα σωρό ζητήματα. Η -αγία- οικογένεια σε αποδόμηση, σε μια εκδοχή άκρων, οι συνειρμοί μας οδηγούν στο ομοειδές «Στέλλα κοιμήσου» ή ακόμη και τον κινηματογραφικό «Κυνόδοντα». Παράσταση με περιεχόμενο ωμό, αληθοφανή στοιχεία, ένταση στο φουλ από την πρώτη κιόλας στιγμή και σε αμείωτο βαθμό μέχρι την τελευταία, με τους ήρωες να μάχονται μέχρι τελικής πτώσης για την επικράτησή τους έναντι των άλλων, όποιοι και αν είναι αυτοί. Βία λεκτική και σωματική, άνθρωποι στερημένοι συναισθηματικά, έλλειψη οποιασδήποτε συνθήκης και καθωσπρεπισμού. Όλα στο κόκκινο και πιο πάνω ακόμη, κραυγές, υστερίες, χωρίς σταματημό. Αυτό που μένει κυρίως ως αίσθηση μετά την παράσταση ήταν η πρόθεση να βιώσουμε τη βία σε όλο της το "μεγαλείο", κάτι σίγουρα πιο επιφανειακό από το θεμέλιο κείμενο, ίσως και από τις αρχικές προθέσεις του σκηνοθέτη που ανέλαβε και τη διασκευή του. Αρκεί όμως αυτός ο (αυτο)σκοπός; Το αποτέλεσμα ήταν υψηλοί τόνοι διαρκώς, χωρίς ιδιαίτερη εξέλιξη ως προς την ιστορία, η οποία περιορίζεται και στηρίζεται αποκλειστικά σε βίαιους διαλόγους, όπου κάποια στιγμή στο περιεχόμενό τους προστίθεται και το θέμα της πατρότητας με κατάληξη την περαιτέρω ένταση και τον αλληλοσπαραγμό. Δύσκολα εντοπίζει κανείς άλλα καίρια ζητήματα που εν δυνάμει αναδύονται (λόγου χάρη η συζυγική και η γονεϊκή εξουσία, τα κατάλοιπα της παιδικής ηλικίας). Οι δύο αντρικές ερμηνείες, ο Τάσος Ιορδανίδης ιδίως δούλεψε πολύ και απέδωσε υποδειγματικά τον απαιτητικό ρόλο του σταδιακά αποτρελαμένου πατέρα, ενός ήρωα που συνεχώς ακροβατεί σε τεντωμένο σχοινί από τα αλλεπάλληλα χτυπήματα, αλλά και ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης στον ρόλο του κουνιάδου που αποφόρτιζε κάπως τη γενική σύγκρουση, είναι εκείνες που ξεχωρίζουν. Η Μαρίνα Ασλάνογλου, ως σύζυγος-μητέρα, στην προσπάθεια να αποδώσει την οξύθυμη κατάσταση εμφανίζεται μονίμως σε ένταση, ως υπερβολική σε στιγμές, παρά ταύτα το σκηνικό δέσιμο του ζευγαριού είναι ικανοποιητικό. Η Γιάννα Σταυράκη (γιαγιά) και η Νικολέττα Χαρατζόγλου (κόρη) συμπληρώνουν περισσότερο διεκπεραιωτικά τη σύγκρουση του ζευγαριού εντός του κλίματος έντασης.

Σύνολο: Ρεαλιστική απεικόνιση της βίαιης «κανονικότητας» μιας αστικής οικογένειας του σήμερα. Από τα σωθικά του κείμενο νατουραλιστικό, που εν προκειμένω μετατρέπεται σε-υπέρμετρα- ωμό και εκλαϊκευμένα σκληρό, με εμφανές το αποτέλεσμα μιας ολοκληρωμένης δουλειάς και της κατάθεσης -της όποιας- ειλικρινούς άποψης στο ευρύ κοινό.    

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ