Είδαμε τις «Ικέτιδες» του Ευριπίδη από το Εθνικό Θέατρο & τον ΘΟΚ

Οι «Ικέτιδες» του Ευριπίδη (422 π.Χ. ) έχουν ως αφετηρία πραγματικά γεγονότα. Το 424 π.Χ. οι Θηβαίοι  -σύμμαχοι της Σπάρτης- νίκησαν τους Αθηναίους στην περιοχή της Βοιωτίας και για μεγάλο διάστημα, παραβιάζοντας τον ηθικό νόμο, δεν τους άφηναν να πάρουν τους νεκρούς τους και να τους θάψουν. Οι μητέρες των Αργείων στρατηγών, που πολέμησαν στο πλευρό του Πολυνείκη και φονεύθηκαν εκεί, προσπέφτουν Ικέτιδες στον βωμό της Δήμητρας στην Ελευσίνα. Το ίδιο και ο Άδραστος, ο βασιλιάς του Άργους, που ήταν αρχηγός της εκστρατείας. Ζητούν αρχικά τη βοήθεια της Αίθρας, της μητέρας του Θησέα και στη συνέχεια και αυτήν του βασιλιά της Αθήνας, που τελικά καταφέρνει, μετά από σύγκρουση με τους Θηβαίους, να παραλάβει τα νεκρά σώματα και να τα φέρει στην Ελευσίνα και στους οικείους τους, για να καταλήξουν με τις πρέπουσες τιμές στην πυρά. Η βασίλισσα των Μυκηνών Ευάδνη, μην μπορώντας να αντέξει την απώλεια και το θέαμα του καιόμενου συζύγου της, πέφτει και η ίδια στη φωτιά. Η τραγωδία είχε ως στόχο να στιγματίσει τους Θηβαίους, εγκωμιάζοντας ταυτόχρονα τους Αθηναίους με τα χρηστά ήθη και το δημοκρατικό πολίτευμα, ενώ, προχωρώντας ακόμα πιο πέρα, τίθενται τα ζητήματα της ηθικής, του μέτρου, της θέσης της γυναίκας, της αξιοπρέπειας.

Παράσταση

Η εμβληματική αυτή τραγωδία έχει παρουσιαστεί μόλις άλλη μια φορά από το Εθνικό, το 1966, σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη. Αυτήν τη φορά το κείμενο σκηνοθετείται από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Στάθη Λιβαθινό που συνεργάζεται για αυτόν τον σκοπό με τον ΘΟΚ, για τον οποίο το ανέβασμα έχει επετειακή χροιά, καθώς με τούτο το έργο, το καλοκαίρι του 1980, έκανε την παρθενική του εμφάνιση στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου (σκηνοθεσία Νίκου Χαραλάμπους).

Σημαντικό ρόλο στην προκείμενη παράσταση διαδραματίζει η -τόσο ταιριαστή- μουσική του Άγγελου Τριανταφύλλου που δίνει εξαρχής την εντύπωση ενός παρατεταμένου, πένθιμου εμβατηρίου, σε αυτό συμπράττει και το λιτό σκηνικό με τα απογυμνωμένα δέντρα (Γιώργος Σουγλίδης), όλα προϊδεάζουν λοιπόν ότι κάτι κακό έχει συμβεί, εισάγοντάς μας άμεσα στον θρήνο που θα ακολουθήσει. Στα γενικότερα τώρα, η παράσταση που παρακολουθήσαμε απέδειξε πώς ο Στάθης Λιβαθινός είναι, πέρα από έμπειρος σκηνοθέτης, καλός μελετητής του αρχαίου δράματος και των δημιουργών του, τηρώντας με ακρίβεια τη συνθήκη γραφής του Ευριπίδη, που δε γράφει με τη μεγαλοπρέπεια και το πομπώδες του Αισχύλου, το ιδανικό του Σοφοκλή, αλλά αναπαριστά γεγονότα και καταστάσεις ως έχουν, ζει εξάλλου στην εποχή της άνθησης της σοφιστικής και του ορθολογισμού. Στο πλαίσιο λοιπόν αυτό τίποτα το περιττό, το εξεζητημένο και το παράταιρο δεν έχει θέση στην παράσταση. Μπορεί εκ πρώτης να δίνεται η εντύπωση μιας συγκρατημένης, κλασικότροπης δουλειάς, στερούμενης εικονοποιίας και εντυπωσιασμών, που θα έκαναν ίσως το αποτέλεσμα πιο “ευκολόπιστο”, αλλά δεν είναι αυτό το ζητούμενο σε ένα κείμενο που ο δημιουργός του είχε ως κύριο στόχο να αναδείξει το  μέτρο σε όλες του τις μορφές, την κύρια αρετή του αθηναϊκού μεγαλείου της εποχής, γεγονός που προκύπτει επιτυχώς και εμφανώς στην παράσταση του Λιβαθινού. Σημαντική αρωγή προσέφερε η μετάφραση του Γιώργου Κοροπούλη που έδωσε ένα γήινο και κατανοητό λόγο σε ένα έργο που εκ φύσεως, λόγω του θρηνητικού του χαρακτήρα, είναι διάχυτο από λυρισμό.

Ως προς τις ερμηνείες: η Κάτια Δανδουλάκη, στον σύντομο ρόλο της Αίθρας, στάθηκε αξιοπρεπώς, κερδίζοντας κυρίως με την επιβλητική, ωραία της παρουσία. Ο Άκης Σακελλαρίου (Θησέας), βρίσκοντας σταδιακά τους ρυθμούς ένταξης και προσαρμογής -το λευκό, ναυτικό κοστούμι του δεν ήταν η καλύτερη επιλογή-, κινήθηκε αρχικώς, όπως ορίζεται στο κείμενο, στο δίπολο του κωμικού-τραγικού, για να αποδειχθεί στο κλείσιμο της τραγωδίας, ένας αρκούντως πειστικός φιλάνθρωπος και φιλεύσπλαχνος ηγέτης. Στο ύψος των περιστάσεων οι Χρήστος Σούγαρης (Άδραστος), Χάρης Χαραλάμπους (κήρυκας), Αντρέας Τσελέπος (αγγελιοφόρος), Θόδωρος Κατσαφάδος (Ίφις), με τον τελευταίο να ξεχωρίζει. Φιλότιμη, ωστόσο πιο στυλιζαρισμένη, κινούμενη προς την υπερβολή, η προσπάθεια της Κατερίνας Λούρα (Ευάδνη). Δωρική και ταυτόχρονα περιπαικτική η Αθηνά της Αγλαΐας Παππά -μεγάλη η χαρά μας για την “επιστροφή” της σπουδαίας αυτής ηθοποιού- που έρχεται για να υποδείξει την τάξη. Ουσιαστικός και άριστος ταυτόχρονα πρωταγωνιστής ήταν ο χορός των Ικέτιδων (Άννα Γιαγκώζη,  Άνδρη Θεοδότου, Κόρα Καρβούνη, Τζίνη Παπαδοπούλου, Αγλαΐα Παππά,, Μαρία Σαββίδου, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Τάνια Τρύπη, Νιόβη Χαραλάμπους), δεμένος, μεστός, προσέφερε τη συγκίνηση, όχι με τρόπο εύκολο, χρησιμοποιώντας μελοδραματισμούς και τα τοιαύτα, αλλά εξωτερικεύοντας τον βαθύ πόνο των μανάδων που θρηνούν για την απώλεια των παιδιών τους, ενώ ταυτόχρονα αγωνιούν για την τύχη των κουφαριών τους. Το επιστέγασμα του θρήνου ήρθε στον επίλογο, σε μια από τις πιο δυνατές στιγμές της παράστασης: ο άτυπος διάλογος ανάμεσα στις μητέρες-Ικέτιδες και τους επιγόνους-παιδιά των απολεσθέντων, μια θαυμάσια ιδέα που υποστηρίχτηκε ενθέρμως από τις παιδικές χορωδίες ΔΟΠΠΑΤ του Δήμου Ναυπλιέων και την αντίστοιχη του πολιτιστικού συλλόγου «Καββαδίας» στο Λυγουριό-, οι οποίες τοποθετημένες στην κερκίδα έδωσαν, με απρόσμενο τρόπο, το δικό τους στίγμα στον επιθανάτιο θρήνο.

Σύνολο:  Δουλειά καλλιεργημένη, με ευαισθησία, που δε στέκεται στην επιφάνεια και στις εύκολες λύσεις, αλλά στην ουσία του τραγικού κειμένου, με διακριτικό συμπαραστάτη τη μουσική και περισσότερο ορατούς τις καλές ερμηνείες και τον υποδειγματικό χορό. Είναι σπάνιο πια, στους σύγχρονους καιρούς, μια παράσταση να μην ποντάρει σε ό,τι ατυχώς νοείται ως αισθητικό αποτέλεσμα (εικόνες και εντυπωσιασμοί), αλλά στην αισθητική του μέτρου, τη μέγιστη αρετή, όπως συνέβη εν προκειμένω.      

Πληροφορίες για την παράσταση:

Μετάφραση: Γιώργος Κοροπούλης, Σκηνοθεσία: Στάθης Λιβαθινός, Σκηνικά - Κοστούμια: Γιώργος Σουγλίδης, Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου, Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου, Χορογραφία: Φώτης Νικολάου, Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου, Βοηθός σκηνοθέτη: Βασίλης Ανδρέου, Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρίνα Μυρτάλη, Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Μαρία Καλαμαρά, Δραματολόγος: Ειρήνη Μουντράκη

Παίζουν: Άννα Γιαγκιώζη, Άνδρη Θεοδότου, Κόρα Καρβούνη, Τζίνη Παπαδοπούλου, Μαρία Σαββίδου, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Τάνια Τρύπη, Νιόβη Χαραλάμπους (Μητέρες Αργείων στρατηγών), Κάτια Δανδουλάκη (Αίθρα), Θοδωρής Κατσαφάδος (Ίφις), Κατερίνα Λούρα (Eυάδνη), Αγλαΐα Παππά (Αθηνά), Άκης Σακελλαρίου (Θησέας), Χρήστος Σουγάρης (Άδραστος), Ανδρέας Τσέλεπος (Άγγελος), Χάρης Χαραλάμπους (Κήρυκας)

 

Η περιοδεία:

11-14 Ιουλίου, Λευκωσία, Αμφιθέατρο Μακαρίου Γ΄

17-18 Ιουλίου, Λεμεσός, Αρχαίο Θέατρο Κουρίου

20 Ιουλίου, Λάρνακα, Παττίχειο Δημοτικό Αμφιθέατρο

30 Αυγούστου, Θεσσαλονίκη, Θέατρο Δάσους

2 Σεπτεμβρίου, Βεάκειο Δημοτικό Θέατρο

5 Σεπτεμβρίου, Ηρώδειο

11 Σεπτεμβρίου, Κορωπί, Θέατρο Δεξαμενής

15 Σεπτεμβρίου, Ελευσίνα, Παλαιό Ελαιουργείο