Είδαμε: «Το όνειρο ενός γελοίου» σε σκηνοθεσία της Έφης Μπίρμπα

«Το ορατό είναι το τσόφλι του αοράτου»

Μια φωνή στο μισοσκόταδο. Συστήνεται ως ένας γελοίος άνθρωπος. Και ξαφνικά ξεπροβάλλει ανάμεσα στον κόσμο ο άνθρωπος αυτός. Με ξύλινες πατερίτσες, σακάκι, καλογυαλισμένα μοκασίνια και μια ριγέ ολόσωμη φόρμα. Ο Άρης Σερβετάλης. Περιφέρεται ανάμεσα στους θεατές, κάνοντας πλάκα με όσα βλέπει, ο ήρωας του Ντοστογιέφσκι είναι σε αλληλεπίδραση με το κοινό.

Η ιστορία που ξεδιπλώνεται επί σκηνής αφορά έναν άνθρωπο που αποφασίζει να αυτοκτονήσει. Είναι αποφασισμένος, έχει βρει τον τρόπο, καραμπίνα. Μόνο που στην επιστροφή του στο σπίτι εκείνο το βράδυ της μεγάλης απόφασης, εμφανίζεται ένα μικρό κορίτσι. Από το πουθενά. Κι ενώ εκείνη τη στιγμή του βάζει τις φωνές, όπως εξομολογείται αργότερα, εκείνη τη στιγμή ξυπνούν μέσα του ανθρώπινα συναισθήματα που για καιρό βρίσκονταν στη λήθη. Το μικρό αυτό κορίτσι κατάφερε το ακατόρθωτο συγκίνησε την καρδιά του ήρωα. Μα πώς; Εκείνος δε μπορεί να το δεχτεί, δεν είναι δυνατόν από την αδιαφορία και τη ματαιότητα να περνά σε μια ενεργό διαδικασία ερωτημάτων. Γυρίζει σπίτι του, όπου κάθεται στην αγαπημένη του πολυθρόνα του, όπου κι αποκοιμιέται. Εκείνος – που ποτέ δεν έχει αποκοιμηθεί πάνω στην πολυθρόνα. Και βλέπει κι όνειρο!

Ο Ντοστογιέφσκι αποτελεί το μεγαλύτερο ανατόμο της ανθρώπινης ψυχής. Στο έργο αυτό μέσα από ένα όνειρο θέτει τα μεγάλα φιλοσοφικά ερωτήματα επί τάπητος για ακόμη μια φορά. Τι είναι καλό; Τι είναι κακό; Τι είναι η αγάπη; Η ευσπλαχνία; Η ζήλια; Η φιληδονία; Τα προαιώνια ερωτήματα στέκονται μπροστά στο θεατή και τον φέρνουν προ της ευθύνης του. Ν’ αγαπά τον πλησίον του όπως τον εαυτό του.

Η σκηνοθέτρια Έφη Μπίρμπα μοιάζει να έχει αφομοιώσει το ντοστογιεφσκικό σύμπαν. Η λίμνη που επιλέγει ως σκηνικό αποτελεί μια άλλη πηγή του Σιλωάμ όπου ο γελοίος άνθρωπος θα ξεπλυθεί και θα βγει ένας άνθρωπος. Λειτουργεί εξαιρετικά μαζί με το υπόλοιπο, φορτωμένο με έπιπλα σκηνικό. Όπως και τα κοστούμια που επέλεξε για εκείνην και τον Άρη Σερβετάλη – επιλεγμένα να μοιάζουν άχρονα, διαθέτουν στοιχεία του χθες και του σήμερα. Ενσωματωμένα απόλυτα στο ντοστογιεφσκικό σύμπαν η μουσική και οι φωτισμοί της παράστασης, καταφέρνουν να ανακινήσουν τις πιο ευαίσθητες χορδές του κοινού.

Αναφορικά με τους ηθοποιούς, η ερμηνεία του Σερβετάλη είναι καθηλωτική. Είναι ψυχή τε και σώματι ο ντοστογιεφσκικός ήρωας. Λιτός, ειλικρινής αποδίδει με μια εξαιρετική σωματικότητα την ολότητα του χάρτινου ήρωα. Οι ποιότητες που δίνει τις συναισθηματικές εναλλαγές του ήρωα μας κάνουν να μιλάμε για μια (ακόμη) υψηλού επιπέδου ερμηνεία. Αν και σαφώς μικρότερης έκτασης ο ρόλος της Μπίρμπα μένει στο μυαλό του θεατή - η σωματικότητά της κινείται στα ίδια υψηλά επίπεδα του συμπρωταγωνιστή της. Η μαγνητοφωνημένη φωνή της μάς δημιουργεί ένα ασαφές γύρω από το άτομο που ακούμε.

Πρόκειται για μια άρτια σε όλα τα επίπεδα παράσταση που αξίζει να συνεχίσει το ταξίδι της περαιτέρω. Αν ο ρόλος του θεάτρου πρέπει να είναι παιδευτικός, η Μπίρμπα κι ο Σερβετάλης το έχουν πετύχει.