Είδαμε το "Romaland" των Α. Αζά & Π. Τσινικόρη στη Στέγη / Βήμα παραπέρα από τα στερεότυπα

Επτά χρόνια μετά την άκρως ανθρώπινη Καθαρή Πόλη οι Ανέστης Αζάς και Πρόδρομος Τσινικόρης επέστρεψαν στη Στέγη με μια νέα παράσταση, στο πλαίσιο της γνώριμης ενασχόλησής τους με το θέατρο-ντοκουμέντο. Αυτήν τη φορά πρωταγωνιστές της ιστορίας αλλά και επί σκηνής είναι οι Ρομά, μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες μειονότητες. Έχοντας ως βάση την παράδοση της συγκεκριμένης θεατρικής φόρμας παρακολουθούμε τους ήρωες να αφηγούνται αληθινές τους ιστορίες και μέσα από αυτές διαφαίνεται ο αγώνας της επιβίωσης, οι συνθήκες διαβίωσης, ο διαρκής φόβος εν μέσω του κοινωνικού τους αποκλεισμού. 

Η δεκάμηνη σχεδόν έρευνα των δύο σκηνοθετών περιλάμβανε επισκέψεις σε καταυλισμούς Ρομά στην Αθήνα, σε δομή της συμπρωτεύουσας που επικεντρώνεται στην κοινωνική τους ενσωμάτωση, συνεργασία με ΜΚΟ που τους θέτει στο επίκεντρο των δράσεών της.

Στόχος σαφής, εξαρχής και εντίμως δηλωμένος, ήταν να καταγραφεί η ζωή -ή έστω σημαντικό μέρος της- των Ρομά μέσα από την οπτική των ίδιων, με άλλα λόγια να τους δοθεί -για πρώτη φορά- το βήμα, στην κυριολεξία εν προκειμένω, να ακουστεί η δική τους άποψη για τη δική τους ζωή. Στην ουσία λοιπόν στήνεται μια παράσταση από Ρομά για τους Ρομά (βοηθός των σκηνοθετών και καθοδηγητής στη σκηνή είναι ο Αβράαμ, όντας και ο ίδιος μέλος της συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας). Είναι λοιπόν λογικό και αναμενόμενο ό,τι παρουσιάζεται να φέρει κατά κύριο λόγο το δικό τους αποτύπωμα, τη δική τους σφραγίδα. Αν παρακάμψει κανείς τη συνθήκη αυτή θα μπορούσε να καταλογίσει ελλείψεις,παρουσίαση μόνο εξαιρέσεων, μη ολόπλευρο φωτισμό. Αλλά, αν το ξανασκεφτούμε, ακόμα και αυτός ο τελευταίος συλλογισμός ενέχει έναν κόσμο πλασμένο με συμβάσεις, μια "στερεοτυπική" αναμονή για (κατα)δίκη, που αρμόζει περισσότερο σε περιεχόμενο κοινωνιολογικής μελέτης και όχι σε θεατρικό συμβάν ανοικτό σε προσεγγίσεις. Εισπράξαμε ότι πρόθεση των δημιουργών ήταν να μας "ταρακουνήσουν", έστω να ξανασκεφτούμε κάπως για τον πληθυσμό αυτό, είναι ανέφικτο εξάλλου να καταρριφθούν πιστεύω, σχεδόν αέναα, εντός 85 λεπτών. Σκοπός δεν ήταν η καθολική γνωριμία με την κοινότητα των Ρομά (επίσης μη εφικτό εντός των θεατρικών χοροχρονικών πλαισίων), αλλά να ακουστεί η φωνή τους (ή και κραυγή, ή και παράπονο, ή και θυμός ακόμα) για το είναι τους, η έντονη επιθυμία για αλλαγή, για ένα καλύτερο μέλλον, τα δικά τους θέλω, που τελικά μοιάζουν με τα δικά μας. Ίσως αντί για απάντηση σε αυτήν τη φωνή εμείς, οι σιωπηλοί, «κανονικοί» θεατές, αναλογιστούμε ευθύνες που (μας) βαραίνουν για εκείνους.

Οι ηθοποιοί ασφαλώς και δεν είναι επαγγελματίες. Οι Αβραάμ Γκουτζελούδης, Γιώργος Βιλανάκης, Θεοδοσία Γεωργοπούλου, Μέλπω Σαΐνη, Αγγελική Ευαγγελοπούλου είναι Ελληνίδες και Έλληνες Ρομά, που -πλην του πρώτου- δεν έχουν καμία σχέση με την υποκριτική. Το αποκλειστικό μέσο που διαθέτουν για την ερμηνευτική τους ειλικρίνεια είναι η βιωμένη εμπειρία, που εκτείνεται από τον θυμό και τον πόνο στη χαρά, από την αδικία στην παραδοχή κακώς κειμένων, από την απόγνωση στην ελπίδα. Οι εξιστορήσεις των πρωταγωνιστών δεν είναι ωραιοποιημένες μόνο. Μιλούν για δολοφονίες-“ατυχήματα” από μπαλαμούς (όπως αποκαλούν τους μη-Ρομά στη γλώσσα τους), αλλά και για εμπόριο ναρκωτικών, φυλακή, γάμους -ειδικά αυτούς σε νεαρή ηλικία- που δεν έπρεπε να είχαν γίνει, παράνομες υιοθεσίες. Ανάμεσά τους ειπωμένες με αυθορμητισμό και αφηγήσεις από την παιδική ηλικία. Μια σκηνή αβίαστης συγκίνησης που ξεχωρίσαμε είναι όταν η Αγγελική Ευαγγελοπούλου τραγουδάει Το αγριολούλουδο (των Νικολόπουλου-Πυθαγόρα), ηχεί σαν παλμογραφική καταγραφή της ζωής της.

Σύνολο: Από τα πλέον σημαντικά σε αυτήν τη δουλειά είναι ο συμβολισμός της, ότι, χωρίς διδακτικούς τόνους, δίνει τη δυνατότητα να (ανα)γνωρίσουμε και να διαπιστώσουμε ανθρώπους «κανονικούς», πέρα από το παγιωμένο πρότυπο του επικίνδυνου και παραβατικού που τους ακολουθεί. Το σπουδαιότερο όμως -και θα μπορούσαμε να σταθούμε μόνο σε αυτό- είναι ότι τους δίνει χρόνο και τόπο έκφρασης. Ακόμα παραπέρα τους κάνει, έστω και πρόσκαιρα, συμμέτοχους στον πολιτισμό, καθώς το θέατρο με την ανοιχτότητά αποτελεί έναν χώρο για όλους, ακόμα και αν μια τέτοια περίσταση, όπως η παρούσα, φαινεται -στερεοτυπικά- παράταιρη τόσο σε "εμάς", όσο πιθανόν και σε "εκείνους". Και αν θελήσουμε να μιλήσουμε για το μήνυμα που μένει σε κάποιον βλέποντας -καλοπροαίρετα- το Romaland, ίσως φεύγοντας σκεφτεί την όποια πραγματικότητα με όρους επαναδιαπραγμάτευσης. 

Ταυτότητα της παράστασης & εισιτήρια: 

ΕΔΩ