Η Άλκη Ζέη με τη ματιά των μαθητών: Ξενάγηση στην αφιερωματική έκθεση του Μουσείου Μπενάκη από 22 μικρούς ρεπόρτερ!

Το Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού οργανώνουν στο κτίριο της οδού Πειραιώς, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννηση της Άλκης Ζέη (Λογοτεχνικό Έτος 2023 Άλκη Ζέη), έκθεση αφιερωμένη στη ζωή της και το έργο της.

Η πολυγραφότατη και πολυμεταφρασμένη συγγραφέας (1923-2020), τιμημένη με πλήθος διακρίσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό κατέχει μια εμβληματική θέση στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, έχοντας κερδίσει πλήθος αναγνωστών και συντελώντας στην καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας.

Στην έκθεση Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης παρουσιάζεται αρχειακό και οπτικοακουστικό υλικό, ανέκδοτα γραπτά και προφορικά ντοκουμέντα, που αποτυπώνουν τα συστατικά του κόσμου της και της εποχής της. Αποκαλύπτονται τα έργα και οι μέρες της, οι άνθρωποι της στην εμπλοκή τους με την Ιστορία - πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχει ο σύντροφος της ζωής της Γιώργος Σεβαστίκογλου-, οι τόποι της, όπως η γενέθλιος Αθήνα, η Σάμος, η Χίος, η Ρώμη, το Παρίσι, η Τασκένδη, η Μόσχα, καθώς και τα γεγονότα που συνέβησαν σε αυτούς και συντέλεσαν στη δημιουργική της δράση. Το πλούσιο και σπάνιο υλικό (φωτογραφίες, χειρόγραφα, εξώφυλλα πρώτων εκδόσεων των βιβλίων στην Ελλάδα και των μεταφράσεών τους, προσωπικά αντικείμενα, μολύβια, το ξύλινο γραφείο της) παραχωρήθηκαν από τα παιδιά της συγγραφέως, την Ειρήνη και τον Πέτρο Σεβαστίκογλου. Όπως μάλιστα μας αποκάλυψε ο κ. Θανάσης Αγάθος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Ομάδας Εργασίας για τον σχεδιασμό δράσεων για την τιμώμενη συγγραφέα «πολύ σύντομα θα είναι έτοιμο και ένα μεγάλο λεύκωμα που θα αναδεικνύει το πλούσιο και πολύμορφο έργο της Άλκης, καθώς θα περιλαμβάνει λεπτομερή εργοβιογραφικά στοιχεία της, συνεντεύξεις της, κριτικές των έργων της, κείμενα φίλων της και φωτογραφίες, που καλύπτουν τα 97 χρόνια δημιουργικής πορείας μιας συναρπαστικής προσωπικότητας, η οποία έζησε τις περισσότερες από τις μεγάλες ιστορικές στιγμές του εικοστού αιώνα, αφήνοντας έντονο το αποτύπωμά της στον νεοελληνικό πολιτισμό και επαναπροσδιορίζοντας την έννοια της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας στη χώρα μας».

Ο καθαρός τρόπος γραφής της, η γλωσσική της αρτιότητα, η κριτική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά στα γεγονότα καθιστούν τα βιβλία της δημοφιλή και διαχρονικά σε όλες τις ηλικίες, ιδιαίτερα στις νεανικές. Για τον λόγο αυτό θα αφήσουμε να μας μιλήσουν για τη σπουδαία δημιουργό 22 μαθητές της Α’ Γυμνασίου, που σε ρόλο ενθουσιωδών δημοσιογράφων αναλαμβάνουν να μας ξεναγήσουν και στην έκθεση.

H Άλκη Ζέη γεννήθηκε στις 15/12/1923 στην Αθήνα. Ο πατέρας της Ζήνων Ζέης ήταν τραπεζικός και καταγόταν από την Κρήτη, ενώ η μητέρα της Έλλη Σωτηρίου είχε τις ρίζες της στη Σάμο και πέρασε τα παιδικά της χρόνια στη Σμύρνη. Η Άλκη έζησε ως παιδί στο νησί μαζί με τη μεγάλη της αδελφή. Ωστόσο, πήγε σχολείο στην Αθήνα, όταν επέστρεψαν οικογενειακώς το 1937. Εκείνα τα χρόνια γνώρισε τη Ζωρζ Σαρή. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής είχε ενταχθεί στην Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων. Λίγο μετά την συνέλαβαν για τις απόψεις της και την εξόρισαν στη Χίο. Τα επόμενα χρόνια μετακομίζει στη Μόσχα. Εκεί έγραψε το πρώτο της μυθιστόρημα, το αυτοβιογραφικό Καπλάνι της Βιτρίνας, που αποτελεί έργο σταθμό στην ελληνική παιδική λογοτεχνία, καθώς είναι το πρώτο βιβλίο του είδους με πολιτικές αναφορές (την περίοδο δικτατορίας του Μεταξά). Θα επιστρέψει αργότερα στην Ελλάδα, ωστόσο, με τον ερχομό της Χούντας το 1967 μεταβαίνει στο Παρίσι. Παραμένει εκεί και το 1971 γράφει τον Μεγάλο Περίπατο του Πέτρου, με θέμα του την Κατοχή και την απελευθέρωση. 

Η Άλκη Ζέη έφυγε από τη ζωή στις 27/02/2020, σε ηλικία 96 ετών, αφήνοντας πληθώρα έργων και έχοντας τιμηθεί με δεκάδες βραβεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η ίδια μάλιστα ξεκίνησε από μικρή το γράψιμο. Στο Γυμνάσιο είχε συνθέσει έργα για το κουκλοθέατρο, διηγήματα και νουβέλες. Το σημαντικό στα μυθιστορήματά της είναι ότι αυτά δεν αποτελούν μια απλή καταγραφή των ιστορικών γεγονότων, αλλά είναι ζυμωμένα με τα αυτοβιογραφικά βιώματα των ηρώων της.

Στην έκθεση το πρώτο που αντικρίζει κανείς μέσω, ασπρόμαυρων κυρίως, φωτογραφιών είναι οι σημαντικοί σταθμοί -άνθρωποι και τόποι- της ζωής της. Ένα ταξίδι στον χρόνο ξεκινά, γνωρίζοντάς μας πρόσωπα που σχετίστηκε και γεγονότα τα οποία συνέβησαν στις διάφορες μεγαλουπόλεις που έζησε. Η ζωή της παρουσιάζεται στον επισκέπτη με τρόπο ζωντανό και παραστατικό. Οι πληροφορίες παρατίθενται με χρονολογική σειρά, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό να μάθει σταδιακά τις σημαντικότερες στιγμές του βίου της. Ανάμεσά τους εντοπίζουμε και αυτούσια λόγια, που μένουν στη μνήμη: «Από τα μικρά χρόνια ως σήμερα, ας μη πω με ακρίβεια πόσα είναι γιατί θα τρομάξω και εγώ η ίδια, έζησα έναν πόλεμο, δύο εμφυλίους, δύο δικτατορίες και δύο προσφυγιές. Δεν τα έζησα σαν απλώς παρατηρητής, αλλά παίρνοντας ενεργό μέρος κάθε φορά και έτσι να ήθελα δεν θα μπορούσε το συγγραφικό μου έργο να μην επηρεαστεί από τα γεγονότα αυτά που συγκλόνισαν τον τόπο μας…». Από αυτές της τις λέξεις κατανοούμε καλύτερα τις δύσκολες στιγμές που είχε στα παιδικά της χρόνια αλλά και στα επόμενα και ταυτόχρονα πόσο εκείνες επηρέασαν το συγγραφικό της έργο.

Σε μία πλευρά της περιεκτικής έκθεσης μπορούμε να γνωρίσουμε το σύνολο του συγγραφικού της έργου, καθώς σε προθήκες βρίσκονται τοποθετημένα ανά χρονολογική σειρά τα βιβλία της -μερικά είναι εμπνευσμένα από συγγενικά της πρόσωπα-, δίνοντάς μας ταυτόχρονα τη δυνατότητα να πάρουμε μια μικρή γεύση για το περιεχόμενό τους και γιατί όχι και το ερέθισμα για επόμενες αναγνωστικές επιλογές. Ξεχωρίζουμε το πρώτο της μυθιστόρημα, το γνωστό Καπλάνι της Βιτρίνας και άλλα πολλά, όπως ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου, η Μωβ Ομπρέλα.

Σε ένα δώμα εντός του χώρου, κατάλληλα διαμορφωμένο για προβολές, παρακολουθούμε την τελευταία συνέντευξη της συγγραφέως, μαθαίνοντας από την ίδια λεπτομέρειες για την προσωπική της ζωή. Διαβαίνοντας την έκθεση συνειδητοποιούμε και κάτι ακόμα, την αγάπη της Άλκης Ζέη για το θέατρο, από μικρή κιόλας ηλικία και με ιδιαίτερη σημασία στα χρόνια της Κατοχής. Όπως πληροφορούμαστε όλη της η θεατρική ομάδα είχε οργανωθεί στην Αντίσταση. Η ίδια μάλιστα τιμήθηκε για αυτήν της τη δράση. Ένα κοστούμι από θεατρική παράστασή της, φωτογραφίες με τη θεατρική της δραστηριότητα στο παρελθόν, αλλά και από τα πιο σύγχρονα χρόνια, με παραστάσεις που εξακολουθούν να δημιουργούνται εμπνευσμένες από έργα της, συμπεριλαμβάνονται ανάμεσα στα εκθέματα.

Η Άλκη Ζέη αποτελεί κάτι περισσότερο από μια συγγραφέας. Είναι μια πρωτοπόρα προσωπικότητα, με δύναμη και αποφασιστικότητα. Ως γυναίκα έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο σε δύσκολες περιόδους, υψώνοντας τη φωνή της. Δεν είναι μόνο μια σπουδαία λογοτέχνιδα, αλλά και ένα υπόδειγμα για τους νέους του σήμερα. Είναι ένα πρόσωπο θαυμαστό για όλους, γιατί δούλεψε σκληρά για τους στόχους της ζωής της. Πάνω από όλα μας εμπνέει να διαβάσουμε βιβλία, αποτελώντας παράδειγμα προς μίμηση για τους μελλοντικούς συγγραφείς. Η προσωπικότητα και το έργο της δεν θα σβήσουν με την πάροδο του χρόνου, καθώς συμβολίζουν κάτι σαν επανάσταση. Η επίσκεψη στην έκθεση λειτουργεί όχι μόνο σαν πηγή μνήμης, αλλά και έμπνευσης για μικρά και μεγάλα παιδιά, για όλους τους ανθρώπους.

* Σε ρόλο ρεπόρτερ, συντακτών και φωτογράφων εργάστηκαν με ζήλο και αφοσίωση μαθητές και μαθήτριες της Α’ Γυμνασίου του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι Τάσος, Γεώργιος, Γεωργία, Ορέστης, Ελένη, Δήμητρα, Παύλος, Σοφία, Γιώργος, Ιακώβη, Μάριος, Ηρακλής, Ιωάννα, Θοδωρής, Δήμητρα, Νεφέλη, Άρτεμις, Αλέξια, Άγγελος, Αναστάσης, Κωνσταντίνος, Νίκος.   

Πληροφορίες για την Έκθεση, ωράριο λειτουργίας & εισιτήρια εδώ.