Και του χρόνου Χάλκη! Το Φεστιβάλ Μουσικής Χάλκης φταίει για όλα...

Μαγεύτηκα να πάρει! Φτάνοντας στη Χάλκη με το καραβάκι από τη Σκάλα Καμείρου της Ρόδου το μάτι μου χόρτασε θάλασσα, βράχο και ουρανό. Και ξαφνικά μπροστά μου η Χάλκη, το έργο των ανθρώπων, που με την παλέτα των χρωμάτων της σου υπενθυμίζει γιατί μερικά μέρη είναι όμορφα, προσιτά, με μέτρο, το μέτρο των παλιών που δεν τα είχαν όλα έτοιμα.

Η αφορμή για την επίσκεψή μου ήταν το 3ο Φεστιβάλ Μουσικής Χάλκης - «Δημήτρης Κρεμαστινός» που διοργανώνει ο Δήμος Χάλκης και η «p-art».

Για να δώσω μερικά στοιχεία, η Χάλκη στην τελευταία απογραφή είχε 475 κατοίκους. Τους καλοκαιρινούς μήνες είναι σίγουρα περισσότεροι. Το μέγεθος της είναι παρόμοιο με των Σπετσών και απέχει από την Σκάλα Καμείρου περίπου μια ώρα. Έχει μια εντυπωσιακή κορυφή 593 μέτρων, και λέω εντυπωσιακή γιατί το νησί έχει έντονο ανάγλυφο και μεγάλα ύψη. Η Χάλκη μοιάζει να προσπαθεί να φτάσει στον ουρανό!

Εκεί που οι πέτρες στέκουν όρθιες, τοποθετημένες θαρρείς για να αποτρέψουν τη ζωή, οι παλιοί κάτοικοι κατάφεραν να προστατέψουν το χώμα τους, να το κάνουν γόνιμο και να καλλιεργήσουν ελιές, συκιές και σιτηρά. Πλέον, η γεωργική παραγωγή και η κτηνοτροφία είναι περιορισμένες. Άλλωστε, οι δραστηριότητες αυτές χρησίμευαν για τη συντήρηση του πληθυσμού που ζούσε από τα σφουγγάρια.

Οι σφουγγαράδες έφταναν μέχρι την Αίγυπτο, ενώ πολλοί σφουγγαράδες μετακόμισαν σε μέρη όπου γινόταν σπογγαλιεία, όπως η Αυστραλία. Οι λιγοστοί πόροι και οι σειρήνες της μετανάστευσης μείωσαν δραματικά τον πληθυσμό. Έχει ενδιαφέρον πάντως ότι μετά το 1991 ο πληθυσμός άρχισε να αυξάνεται και πάλι.

Λίγες ώρες πριν την πρώτη συναυλία του Φεστιβάλ, είχαμε τη χαρά και την τιμή να κάνουμε το γύρο του νησιού με το ηλεκτρικό βανάκι του Δήμου και οδηγό τον ξεχωριστό κύριο Άγγελο Φραγκάκη, τον Δήμαρχο του νησιού από το 2019.

Οι ερωτήσεις έπεφταν βροχή από την ομάδα των δημοσιογράφων. Η Χάλκη ουσιαστικά έχει δικό της ρεύμα, «ντόπιο» να το πω χαριτολογώντας, καθώς έχει δημιουργηθεί μια μεγάλη εγκατάσταση φωτοβολταϊκών που χάρη στην ηλιοφάνεια που επικρατεί, παράγει ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό αποτυπώνεται εμπράκτως και στους λογαριασμούς της ΔΕΗ όπου οι κάτοικοι πληρώνουν μόνο κάποια πάγια. Το εξίσου σοβαρό ζήτημα του νερού, αντιμετωπίζεται μέσω των μονάδων αφαλάτωσης που παράγουν μεγάλη ποσότητα νερού που -αυτή τη στιγμή- επαρκεί για τις ανάγκες των καλοκαιρινών μηνών.

Στο δρόμο μας είδαμε τον καινούργιο βρεφονηπιακό σταθμό, το νεοαναγειρόμενο αρχαιολογικό μουσείο αλλά και το πλήρως εξοπλισμένο Κέντρο Υγείας. (Ένας μερακλής γιατρός να εγκατασταθεί μόνιμα δεν υπάρχει;). Λίγες ώρες πριν, είχαμε δει και τα περίφημα μίνι αυτοκίνητα του λιμενικού και της αστυνομίας.

Δύο κτίρια, στις δύο άκρες του νησιού, μοιάζουν κάπως διαφορετικά. Το ένα πλέον είναι το συγκρότημα του ξενοδοχείου Αρετάνασσα και το άλλο παρομοίως λειτουργεί ως πανσιόν. Είναι παλιές αποθήκες για τα σφουγγάρια όπου μπροστά στη θάλασσα γινόταν η επεξεργασία για να «χιονίσει» το σφουγγάρι, να ασπρίσει δηλαδή. Όπου δείτε, λοιπόν, τη λέξη «Χιόνα» είναι το μέρος που γινόταν η επεξεργασία και η αποθήκευση.

Όλα είναι small size στη Χάλκη. Τα καραβάκια, τα μαγαζιά, οι δρόμοι, τα περιπολικά. Οι επισκέπτες θαρρείς και σέβονται αυτό το μέγεθος και προσαρμόζονται ξανά στο μέτρο, στην ηρεμία, στο περπάτημα, στο να λες «καλημέρα» σε αγνώστους. Έπρεπε να φτάσω στην τρίτη ημέρα της επίσκεψής μου για να διαπιστώσω τα ελάχιστα ντεσιμπέλ που επικρατούσαν.

Στη βόλτα μας με τον Δήμαρχο περάσαμε από το παλιό Χωριό, έναν οχυρό οικισμό με το κάστρο του, χτισμένο θαρρείς για να γίνει σκηνικό για ταινίες. Χαζέψαμε με το συναρπαστικό ηλιοβασίλεμα, με τα «χάη» της Χάλκης, με το 1 από τα 3 γεράκια του νησιού, με τις πέρδικες και τα λίγα κατσίκια. Χτυπήσαμε την καμπάνα στο παλιό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη «Αλάργα». Στις 28 και 29 Αυγούστου γίνεται επικό πανηγύρι όπως μας περιέγραψε γλαφυρά ο Δήμαρχος.

Και να, εκεί δίπλα, μια ροδακινιά που την φροντίζει η οικογένεια που φροντίζει όλο τον χώρο. Μια ροδακινιά κατάφορτη, γενναιόδωρη, σαν φάρσα στο έντονα πέτρινο τοπίο. Από σεβασμό στον τόπο έκοψα ένα. Θα ήταν προσβολή να μην το κάνω!

Και αυτό το μικρό περιστατικό εμένα μου μιλάει για το μέτρο της Χάλκης. Για τον συνδυασμό αγριάδας και ομορφιάς. Για τη μονότονη γκρι-άσπρη πέτρα και τον πολύχρωμο οικισμό του λιμανιού.

Βράδιασε και έχουμε την πρώτη συναυλία. Το πρωί με την άφιξή μας είχαμε μια θαυμάσια συνομιλία με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του φεστιβάλ Νίκο Χαλιάσα. Πήγαμε έτοιμοι για να δούμε ή πιο σωστά να ακούσουμε «τα πολλά πρόσωπα του κυρίου Κώστα Γιαννίδη». Είτε ως Γιάννης Κωνσταντινίδης, είτε ως Κώστας Γιαννίδης, ο Έλληνας συνθέτης αποτελεί μέρος της μουσικής κληρονομιάς της γενιάς του ‘30.

Η απόδοση των τραγουδιών από τις δύο μεσόφωνες, Θεοδώρα Μπάκα και Άρτεμη Μπόγρη, ήταν εκπληκτική, καθώς δάμασαν το ελαφρύ αεράκι και τα κύματα του λιμανιού, κάνοντας απολαυστική τη βραδιά. Στο πιάνο της συνόδεψε ο Θανάσης Αποστολόπουλος. Ίσως το πιο όμορφο ήταν ότι ο κόσμος μαζεύτηκε σιγά σιγά με τις καρέκλες να μην αρκούν. Αυτά μας κάνει η μουσική και την αγαπάμε!

Την επόμενη ημέρα, κάναμε μια βόλτα με τα πόδια μέχρι τους μύλους που δεσπόζουν στο λόφο του λιμανιού, περάσαμε κοντά από το φυλάκιο της Εθνοφρουράς και αφήνοντας το νεκροταφείο και τις ιστορίες των ανθρώπων του, κατεβήκαμε μέχρι τον Πόνταμο, τη μοναδική οργανωμένη παραλία του νησιού. Η θέα προς το βουνό είναι μαγική καθώς είναι παραδόξως γεμάτο πεύκα και ελιές. Προφανώς το πέρασμα κρατάει αρκετό νερό και τα δέντρα τα κατάφεραν. 

Αξίζει τον κόπο να πάρετε τον βασικό δρόμο του νησιού και να κάνετε μια μικρή εξερεύνηση. Προσωπικά προτείνω το περπάτημα αλλά υπό όρους. Να έχετε νερά, καπέλο, κινητό και να μην υπερβάλετε αν δεν σας «βγαίνει». Θέλει υπομονή ο ανήφορος και ξεκίνημα νωρίς το πρωί. Δεν θα βρείτε ίσκιο ή νερό, παρά στο μοναστήρι.

Δεν χρειάζεται να σας γράψω για τη θάλασσα. Τα νερά του νησιού. Η αίσθηση είναι μαγική, η θερμοκρασία θαυμάσια ακόμα και για τους κρυουλιάρηδες. Η Χάλκη γιατρεύει σώματα και πνεύματα, μπορεί να δέσει μια παρέα, να ανοίξει μπουκάλια κρασί, να ηρεμήσει ανθρώπους που ζορίζονται.

Πάμε και στη δεύτερη μέρα του Φεστιβάλ; Στον περίβολο της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, πολιούχου του νησιού, κάτω από ένα απίθανο κυπαρίσσι, η εξάρχουσα της Κρατικής Ορχήστρας Κατερίνα Χατζηνικολάου στο βιολί και ο Απόστολος Παληός στο πιάνο μας μυήσαν και μας ταξίδεψαν σε έργα του Arcangelo Corelli, του Alfred Schnittke, του Μίκη Θεοδωράκη, του Francis Poulenc και του Béla Bartók.

Την επόμενη ημέρα δυστυχώς έπρεπε να φύγουμε και αναγκαστικά χάσαμε τη συναυλία στο Χωριό με αναφορές στη Σμύρνη. Το Quintarco το Κουιντέτο Εγχόρδων της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών μαζί με τον Αλέκο Βρέτο είχε ετοιμάσει ένα ταξίδι στο χρόνο. Εμείς, έστω για λίγο, πήραμε μια ιδέα ακούγοντας το ούτι του Αλέκου Βρέτου να κάνει πρόβα δίπλα στη θάλασσα…

 

Την Τρίτη το βράδυ ο νεαρός σολίστ Νικόλαος Γαρουφαλίδης στο βιολί συνέπραξε με τη Μικρή Ορχήστρα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών υπό τη Μουσική διεύθυνση του Can Okan. Παραδοσιακά, μπροστά στο σπίτι του Δημήτρη Κρεμαστινού, το Φεστιβάλ φιλοξενεί την πλέον ιδιαίτερη συναυλία του από το «φάσμα» της κλασικής μουσικής.

Τέλος, την Τετάρτη 11 Σεπτεμβρίου, στο Λιμάνι της Χάλκης πραγματοποιήθηκε το Αφιέρωμα στον Μίμη Πλέσσα με τον σπουδαίο Δημήτρη Μπάση και τη Μάλαμα Σεβαστού στο τραγούδι, σε ενορχηστρώσεις της Αριστέας Τσιχλή με την Μικρή Ορχήστρα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών υπό τη μουσική διεύθυνση του Νίκου Χαλιάσα.

Δεν χρειάζεται να είστε μύστες της κλασικής μουσικής. Αν βρεθείτε στη Χάλκη τις ημέρες του φεστιβάλ, απλά βάλτε το στο πρόγραμμά σας. Αφήστε τη μέρα να σβήσει με αυτόν τον όμορφο τρόπο!

Σε πιο πρακτικά ζητήματα. Οι φίλοι μου με κατηγορούν ότι ανακοινώνω την πείνα μου. Και ναι! Στη Χάλκη έφαγα. Πρώτα από όλα πίτες από τον μοναδικό φούρνο. Και εδώ είναι η διαφορά που λέγαμε. Σε σέβεται, είναι γρήγορος, αν δεν έχει, δεν θα σου δώσει. Τυρόπιτες, λουκανικόπιτες, χορτόπιτες, μανιταρόπιτες, πίτσα αλλά και μηλόπιτα, σιναμον ρολ, κρουασάν μερέντα. Ψωμί προζυμένιο, ελαφρώς ανάλατο. Ερωτεύτηκα έναν φούρνο, τον φούρνο του Δημήτρη!

Ερωτεύτηκα και τα κόκκινα σταφύλια της Ρόδου, «άκουνα» μου τα είπανε και σας το μεταφέρω. Χωρίς κουκούτσι δηλαδή.

Δεν ξεχωρίζω ταβέρνες. Έφαγα απολύτως τίμιο και νόστιμο φαγητό στης «Μαρίας» και επικό ψάρι και καλαμάρι στον «Μπάμπη». Επίσης, το πανέμορφο ξενοδοχείο Αρετάνασσα διαθέτει σούπερ κουζίνα αλλά και snacks, ποτά και καφέδες όλη μέρα long.

Καφέδες, ποτά, κοκτέηλ στο Piazza. Υπάρχουν μίνι μάρκετ που έχουν πιο πολλά από σούπερ μάρκετ. Διάθεση να έχετε.

Όσο για τη διαμονή, πέρα από το Αρετάνασσα, θα βρείτε πλήθος δωματίων. Εμείς μείναμε στα Luca’s Houses που ήταν κουκλίστικα, καθαρά, πλήρως εξοπλισμένα και τακτοποιημένα. Καταλαβαίνετε ότι πρέπει να το κανονίσετε από νωρίς…

Η πρόσβαση γίνεται με δύο καραβάκια και μπορείτε πάντα να κάνετε ημερήσια εκδρομή από Ρόδο. Η αναχώρηση γίνεται από την Σκάλα Καμείρου, μισή ώρα από το αεροδρόμιο και 45-50 λεπτά από την πόλη της Ρόδου. Μπορείτε να πάρετε και τα πλοία της γραμμής που φεύγουν από τη Ρόδο.

Αν είστε σκαφάτοι ή έχετε την ευχέρεια να νοικιάσετε σκάφος, το μικρό νησί της Αλιμιάς, απέναντι από τη Χάλκη, κρύβει μικρά μυστικά, δυο ναυάγια, ένα μικρό αεροπλάνο, αλλά και παλιούς στρατώνες.

Οφείλω να κλείσω με την καλή αύρα και το όραμα που μας ξεδίπλωσε ο Δήμαρχος του νησιού, αλλά και οι άνθρωποι του φεστιβάλ. Ο Νίκος Χαλιάσας και η Αλίκη Φιδετζή στήνουν πραγματικά όμορφες και ενδιαφέρουσες μουσικές συναντήσεις, οπότε αναμένουμε το 4ο Φεστιβάλ το 2025 με θέρμη. Ο Άγγελος Φραγκάκης προσπαθεί με επιμονή, αλλά βασικά με σχέδιο, να βελτιώσει πρώτα τη ζωή των κατοίκων και εν συνεχεία να κάνει τη Χάλκη ακόμα πιο ελκυστική, βασιζόμενος στην αυθεντικότητά της και στο γήινο μέτρο του τοπίου της. Φαίνεται ότι οι κάτοικοι ακολουθούν και οι επισκέπτες το σέβονται.

Εύχομαι τα καλύτερα. Η Χάλκη με κέρδισε ήδη από την πλώρη του πλοίου. Της χρωστάω και άλλες επισκέψεις!

Ευχαριστούμε θερμά την Bespoke Communications και την κα Χάιντι Λαζάνη για την ευγενική πρόσκληση και τη μοναδική φιλοξενία.

 Φωτογραφίες-σχέδια: Άρης Γαβριελάτος