Ο θείος Άρης είδε μέσα από το φακό του Henri Cartier-Bresson και της Martine Franck

Με μια έκθεση... «δύο συν ένα», το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή με τη συμβολή του Ιδρύματος Henri Cartier-Bresson αποτίει φόρο τιμής στο μοναδικό ζευγάρι καλλιτεχνών Henri Cartier-Bresson (1908-2004) και Martine Franck (1938-2012).

Ένα διπλό φωτογραφικό αφιέρωμα παρουσιάζεται στο Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζα Γουλανδρή: στην Αθηνα για τον Cartier-Bresson και ένα αναδρομικό για την Franck στο Μουσείο της Άνδρου από τις 3 Ιουλίου έως τις 27 Οκτωβρίου 2024.

Είχα τη χαρά να δω την έκθεση της Αθήνας, λίγο πριν ανοίξει για το κοινό. Μετά τις κατατοπιστικές και γεμάτες ζεστασιά ομιλίες της Μαρίας Κουτσομάλλη-Moreau, Υπεύθυνης Συλλογής Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή  και της Aude Raimbault, Υπεύθυνης Συλλογών Ιδρύματος Henri Cartier-Bresson, περιηγηθηκαμε στους χώρους της έκθεσης.

Το φως χαμηλό και το χρώμα των τοίχων υποβλητικό. Οδηγούν το μάτι κατευθείαν στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες και στα κείμενα που μας ταξιδεύουν πίσω στον θαυμαστό και παράξενο 20ο αιώνα, τον οποίο χορταστικά έζησε και αποτύπωσε ο Henri Cartier Bresson. Και το γράφω αυτό, καθώς γεννήθηκε στην αυγή του, το 1908 και απεβίωσε πλήρης ημερών το 2004, έχοντας περιδιαβεί τον κόσμο με την κάμερά του.

Στην πρώτη έκθεση, ή πιο σωστά, ενότητα που ονομάζεται «Η αποφασιστική στιγμή» παρουσιάζονται 74 φωτογραφίες που απαρτίζουν το λεύκωμα Images à la sauvette (The Decisive Moment), το οποίο εκδόθηκε με πρωτοβουλία του Tériade (Στρατή Ελευθεριάδη) και με τη βοήθεια του Matisse από τους εκδότες Simon & Schuster.

Το μοναδικό αυτό λεύκωμα δημοσιεύτηκε το 1952 και οι φωτογραφίες του ταξιδεύουν το κοινό σε διαφορετικές γωνιές του κόσμου: στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Μεξικό, το Μαρόκο, την Αίγυπτος, την Ινδία, το Πακιστάν, τη Βιρμανία, την Ινδονησία και την Κίνα. Η συλλογή αυτή, έχει χαρακτηριστεί από τον Robert Capa ως «Βίβλος για φωτογράφους» και παραμένει ακόμα και σήμερα η πιο διάσημη αναφορά στο έργο του Cartier-Bresson.

Πρόσωπα από όλο τον κόσμο, σκληρά, χαμογελαστά, ψυχρά, με βλέμματα απλανή, λάγνα, γεμάτα ζωή! Σώματα και σύμβολα, αντικείμενα, στιγμές που πάγωσαν στο φιλμ του φωτογράφου εκείνη τη μια στιγμή, «την αποφασιστική στιγμή» και έμειναν στην ιστορία για πάντα.

Στην δεύτερη ενότητα, για πρώτη φορά συγκεντρώνονται και παρουσιάζονται οι φωτογραφίες που τράβηξε ο Cartier-Bresson στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του το 1937, το 1953 και το 1961.

Στην ενότητα θα βρείτε και μια προβολή με τα σημεία που επισκέφθηκε ο Henri Cartier-Bresson στην άγρια Ελλάδα εκείνων των δεκαετιών.

Σε μια γωνιά, τα πορτρέτα του Ελύτη, του Χατζηκυριάκου-Γκίκα, του Τσαρούχη και του Tériade. Χαμόγελα ανθρώπων του μόχθου, σκηνές καθημερινές, χαμίνια σε γειτονιές. Μια Ελλάδα του παρελθόντος χαραγμένη στα φιλμ του μεγάλου φωτογράφου... 

Να σημειώσω ότι από το ταξίδι του 1937 σώζονται λίγες φωτογραφίες. Ίσως, μάλιστα, ήταν το γαμήλιο ταξίδι του με την πρωτη του σύζυγο, την Ratna Mohini. Από τα άλλα δύο ταξίδια προέρχονται και μερικές από τις πιο εμβληματικές «ελληνικές» φωτογραφίες του: Οι Καρυάτιδες στην Ασωμάτων και το κοριτσάκι στα σκαλιά στη Σίφνο.

Μέσα από τις φωτογραφίες ο επισκέπτης μεταφέρεται στην Αθήνα, στις Κυκλάδες, στους σημαντικότερους ελληνικούς αρχαιολογικούς χώρους καθώς και στις πιο απόμακρες πλευρές της Πελοποννήσου, της Θεσσαλίας και της Ηπείρου των δεκαετιών του ’30, του ’50 και του ‘60.

Περίπου το 80% της ενότητας αποτελείται από έργα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά παγκοσμίως, τα οποία πλαισιώνονται με πλούσιο και ανέκδοτο αρχειακό υλικό όπως επιστολές και contact sheets.

Ο Henri Cartier-Bresson και η Martine Franck ήταν αγαπημένοι φίλοι του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή. Ο Cartier-Bresson ήταν ο πρώτος που εγκαινίασε τη νέα πτέρυγα του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή στην Άνδρο το 1987, εκθέτοντας 150 φωτογραφίες που επέλεξε ο ίδιος.

Στην Franck οφείλουμε ένα από τα ωραιότερα πορτραίτα της Ελίζας Γουλανδρή, φωτογραφημένο στο Γκστάαντ το 1999, μόλις έναν χρόνο πριν από τον θάνατό της.

Μέσα από τον φωτογραφικό φακό και την ιδιαίτερη τεχνική τους, οι δύο καλλιτέχνες άφησαν ο καθένας το δικό τους ανεξίτηλο αποτύπωμα στην τέχνη.

Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο θα παρουσιάσει αναδρομική έκθεση της Martine Franck, με περίπου 150 φωτογραφίες της.

Στο αφιέρωμα θα εκτεθούν αναλυτικά όλες οι θεματικές που απασχόλησαν την Franck κατά τη διάρκεια της καλλιτεχνικής της πορείας, δηλαδή τα διαφορετικά στάδια του κύκλου ζωής του ανθρώπου (παιδική ηλικία, μύηση, ωριμότητα), ο χώρος της εργασίας, πολιτικά και κοινωνικά θέματα (διαδηλώσεις, πορτραίτα, κριτική του υπερκαταναλωτισμού) αλλά και οι φεμινιστικοί αγώνες.

Γεννημένη στο Βέλγιο το 1938, η Martine Franck μεγάλωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Αγγλία. Σπούδασε ιστορία τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης και στην École du Louvre στο Παρίσι. Μετά από ένα ταξίδι στην Άπω Ανατολή με την Ariane Mnouchkine το 1963–64, η Franck εργάστηκε στο Time-Life στο Παρίσι ως βοηθός των φωτογράφων Eliot Elisofon και Gjon Mili. Η φιλία της με την Mnouchkine την οδήγησε επίσης να ακολουθήσει το Théâtre du Soleil από την αρχή του το 1964 μέχρι τον θάνατό της.

Αν βρεθείτε στην Άνδρο, προφανώς και αποτελεί ιδανική επιλογή να επισκεφθείτε το μουσείο. 

Οι εκθέσεις τόσο στην Άνδρο όσο και στην Αθήνα θα διαρκέσουν μέχρι τις 27 Οκτωβρίου.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε εδώ.