Ο Θείος Άρης έκλεισε τα μάτια και είδε: Nakis Panayotidis Shut your Eyes and See στο Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή

Είναι το όμορφο κτήριο του Ιδρύματος; Είναι ότι για λίγο βγαίνεις από τη βουή της πόλης και ταξιδεύεις μαζί με τους καλλιτέχνες; Ίσως και ότι το βλέμμα σου μπορεί να δει κάτι πρωτότυπο, να κλείσεις τα μάτια και να δεις. Να δεις σκέψεις, οράματα, ιδέες.

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα παρουσιάζει όλες τις πτυχές του πολύπλευρου έργου του Νάκη Παναγιωτίδη, ενός Έλληνα καλλιτέχνη διεθνούς εμβέλειας, ίσως του τελευταίου της Arte Povera, στην αναδρομική έκθεση “Nakis Panayotidis – Shut your Eyes and See” που θα διαρκέσει από τις 27 Νοεμβρίου 2024 έως τις 2 Μαρτίου 2025 και τελεί υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ελβετίας στην Ελλάδα καθώς ο καλλιτέχνης ζει και εργάζεται στη Βέρνη.

Χαρτοσακούλες, αλουμινόχαρτο, χαρτοταινία, παλιά ρολόγια, ένα κερί και άλλα ευτελή υλικά αποτελούν τα καλλιτεχνικά όπλα στη φαρέτρα του Παναγιωτίδη. Σε πολλά έργα το φως παίζει ρόλο. Νέον φώτα που μεταμορφώνουν τα έργα.

Με κύρια χαρακτηριστικά τον πειραματισμό, τα ανορθόδοξα υλικά και τις ασυνήθιστες τεχνικές, ο καλλιτέχνης είναι ευρύτερα γνωστός για τις φωτογραφικές απεικονίσεις βιομηχανικών και θαλασσινών τοπίων μεγάλου μεγέθους, εικόνες-κείμενα, τρισδιάστατα γλυπτά αντικείμενα και εγκαταστάσεις που πραγματεύονται φιλοσοφικά υπαρξιακά ερωτήματα από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

Δεν ήταν τυχαίο ότι σταθήκαμε όλοι μαζί πάνω από το έργο που απεικονίζεται στη φωτογραφία εξωφύλλου που τράβηξα. Ένα καρότσι με άμμο, ρολόγια και ένα κερί. Ο πανδαμάτωρ χρόνος!

Τα σχέδια και οι κατασκευές του λειτουργούν με αμφιλεγόμενο τρόπο ενώ η αδιαφορία του για την τεχνική αποτελεί μια στρατηγική επιλογή:  η τεχνική αποτελεί εμπόδιο σε οποιοδήποτε όραμα υπερβαίνει καθιερωμένες συμβάσεις και προσδοκίες. 

Αυτοδίδακτος καλλιτέχνης, αν και φοίτησε... δεν αποφοίτησε από κάποια σχολή καλών τεχνών, ο Παναγιωτίδης μεγάλωσε στην Κυψέλη και στα 19 του πήγε στο Τορίνο για να σπουδάσει αρχιτεκτονική. Εκεί γρήγορα ενσωματώθηκε στους κύκλους των νέων καλλιτεχνών και ήρθε σε επαφή με το κίνημα της Arte Povera. Στο Τορίνο εξέθεσε επίσης για πρώτη φορά το 1971 δικά του πειραματικά έργα, σε ομαδική έκθεση που πραγματοποιήθηκε στο κέντρο Piemonte Artistico Culturale.

Όταν επισκεφθείτε την έκθεση θα πρέπει να έχετε υπόψη ότι όταν κατασκευάστηκαν-δημιουργήθηκαν τα έργα, ήταν πρωτοποριακά μέσα από τον πειραματισμό τους.

Για παράδειγμα βλέπουμε στο "Africa II",  μια λάμπα αναμμένη,  σαν φως πάνω σε ένα σχέδιο της Αφρικής. Το φως το αληθινό όμως, όχι ένα φως που ψάχνει τα αγαθά της αλλά θέλει να φωτίσει τα προβλήματα της ηπείρου.

Από την αρχή ο Παναγιωτίδης αξιοποίησε τις ανατρεπτικές στρατηγικές των επαναστατών καλλιτεχνών της εποχής του, με τους οποίους συνυπήρξε στο Τορίνο, στη Ρώμη και αργότερα στη Βέρνη. Απορρίπτοντας τις παραδοσιακές έννοιες της τέχνης και προκειμένου να υλοποιήσει εικαστικά τις ριζοσπαστικές και επαναστατικές ιδέες του, διαμορφώνει τις δικές του εννοιολογικές συντεταγμένες ως καλλιτέχνης και αξιοποιεί τη συμβολική δύναμη υλικών που ως τότε δεν είχαν χρησιμοποιηθεί στην τέχνη.

Το σύνολο του έργου του διακρίνεται από την ανατροπή και την ειρωνεία, ενώ κατά περιόδους προστίθενται και άλλα χαρακτηριστικά όπως οργή, επαναστατικότητα, πρόκληση, ευφορία αλλά και αβεβαιότητα, μελαγχολία και φόβος. 

Ο Παναγιωτίδης τη δεκαετία του ’80 πειραματίζεται με μια αρχαϊκά ρεαλιστική τεχνική κολάζ, χρησιμοποιώντας υλικά όπως τσαλακωμένο χαρτί συσκευασίας, αλουμινόχαρτο και πίσσα. Πρόκειται για μια σύζευξη της Arte Povera, όπου αναβιώνουν προϊστορικές πρωτογενείς καταστάσεις, με την απρόσωπη γλώσσα των μέσων που χρησιμοποιεί η Pop Art. Αργότερα, συνδυάζει τη φωτογραφία με νέον, αναζητώντας μια μέθοδο για να δώσει πνοή στην φωτογραφική αντανάκλαση της πραγματικότητας. 

Στην πιο πρόσφατη φάση της δουλειάς του κυριαρχούν οι πίνακες ζωγραφικής, όχι όμως με τη συμβατική έννοια του όρου: το 2017-18 ξεκινά να ασχολείται με την εικόνα-κείμενο, μια διαδικασία επικόλλησης σε μεγάλες επιφάνειες γραπτών μηνυμάτων που δίνουν τροφή για σκέψη. Αν το καλοσκεφτούμε συμβάδισε με την εποχή και ήταν... μάλλον μπροστά της, όπως άλλωστε πρέπει να είναι ένας καλλιτέχνης. 

Όπως είπα, κάτι που απασχολεί τον Παναγιωτίδη στο σύνολο του έργου του είναι η έννοια του χρόνου, τον οποίο αντιλαμβάνεται ως ροή και παύση, ως στιγμή και αιωνιότητα. Αντίστοιχα, πεποίθησή του είναι ότι ένα ολοκληρωμένο έργο τέχνης δεν μπορεί ποτέ να γίνει πλήρως αντιληπτό από μια σταθερή οπτική γωνία.

Μας το είπε και ο ίδιος: Η ζωή και ο θάνατος, η ύβρις και η ματαιότητα κυριαρχούν ως θέματα στη δουλειά του, ενώ στόχος του είναι να ανακαλύψει εκ νέου τους ελληνικούς μύθους, για να δείξει ότι μπορεί να αλλάζουν τα ιστορικά δρώμενα, ωστόσο οι υπαρξιακές συγκρούσεις παραμένουν ίδιες.

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης “Nakis Panayotidis – Shut your Eyes and See” θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις για το κοινό καθώς και δημιουργικά εργαστήρια για παιδιά.