Βρεθήκαμε στην παρουσίαση και την παράσταση του «Επισκέπτη» του Σωτήρη Τσαφούλια

Βρισκόμαστε στη Βιέννη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Την 22η Απριλίου του 1938. Οι Γερμανοί έχουν μόλις καταλάβει την Αυστρία, η οποία πρόκειται να ενωθεί με το τρίτο Ράιχ. Ο γνωστός σε όλους εβραϊκής καταγωγής Σίγκμουντ Φρούντ, βρίσκεται σε δίλημμα. Από τη μία, το να δραπετεύσει από τη χώρα θα τον οδηγήσει, αναμφίβολα, σε ένα έστω και πρόσκαιρα καλύτερο μέλλον, μαζί με την κόρη του Άννα, αλλά το να παραμείνει στην πόλη που αγαπάει μαχόμενος για τον ίδιο και όσους αδικούνται, μοιάζει και αυτό λαμπρό. Η Άννα, με περίσσιο σθένος και θάρρος, τον καλεί να φύγουν και ταυτόχρονα δεν μπορεί να κρατήσει τον θυμό της κρυφό και ένας παροξυσμός δικαίου στέκεται η αφορμή που την οδηγεί στην Γκεστάπο.

Ο Φρούντ, λοιπόν, δεν είναι εγκλωβισμένος μόνο στις σκληρές κοινωνικές – πολιτικές συνθήκες αλλά βιώνει και το θρίλερ του εσωτερικού του τοπίου. Η ματαιότητα, η ενοχή και η απελπισία του χτυπούν την πόρτα, αλλά την ίδια στιγμή, του χτυπάει και μια άγνωστη φιγούρα, ένας επισκέπτης. Η άγνωστη ταυτότητα του φιλοξενούμενου προκαλεί μια πληθώρα ερωτημάτων στον Φρούντ, όχι μόνο όσον αφορά την απορία του για το ποιος πραγματικά είναι, αλλά και για τα υπαρξιακά του κενά. Η επίσκεψη αυτή στέκεται η αφορμή για να δει ποιος υπήρξε ο ίδιος, αν τα παιδικά του τραύματα επουλώθηκαν και τι θα απογίνει. Άλλωστε, όπως λέει και ο ίδιος «Νομίζετε ότι θεραπεύοντας τους άλλους, εγώ δεν υποφέρω;».

Σίγουρα, το κυνηγητό των Εβραίων εκπροσωπεί αυτήν τη φορά όλους αυτούς που βάλλονται. Ωστόσο, το έργο δε στέκεται μόνο εκεί, αλλά στη γενικότερη ιδέα του θείου. Τι είναι τελικά ο Θεός για τον καθένα; Είναι μια αναγκαστική κατασκευή, μια άχρηστη εικασία, μια ανώτερη κινητήριος δύναμη,ή μια προβολή, όπως θα έλεγε και ο μέγας ψυχαναλυτής; Ίσως για τον καθένα να είναι μυστήριο αλλά πάντως δεν είναι αίνιγμα. Δεν είναι αίνιγμα διότι η πίστη τρέφεται από τον εαυτό της και όχι από τις αποδείξεις.

Ο Σωτήρης Τσαφούλιας συνεχίζει ακάθεκτος τον δρόμο του ακολουθώντας τους σπουδαίους δημιουργούς που τον εμπνέουν, όπως, στην προκειμένη, ο Ερίκ Eμμανουέλ Σμιτ. Μάλιστα, δήλωσε στην παρουσίαση ότι και η επόμενη θεατρική του απόπειρα αφορά τον ίδιο συγγραφέα. Σε ένα έργο, που επικεντρώνεται στο παρόν, τόσο στη σημασία τηςδιάρκειας μιας στιγμής όσο και στην πραγματική διάσταση του χρόνου, μιας που όλο το έργο διαδραματίζεται στη διάρκεια μιας νύχτας, όπως είπε και ο ίδιος ο σκηνοθέτης στην παρουσίαση, «το παρόν είναι ο πιο μακρύς χρόνος». Το μόνο σίγουρο ότι ακόμα και αν ο χαρακτήρας του Επισκέπτη δεν ταυτοποιηθεί, οι τέσσερις ηθοποιοί τον φέρνουν πιο κοντά στα φιλοσοφικά ερωτήματα της ζωής. Η μόνη απάντηση που ίσως ξεπροβάλλει αφορά την αγάπη. Αυτή είναι προσφέρει δύναμη στην ευθραυστότητα της ζωής, ακόμα και όταν παρουσιάζεται με τη μορφή της φροντίδας. Πάντα υπάρχει κάποιος ακούει και έρχεται. Πάντως η παράσταση του Τσαφούλια και το κείμενο του Σμιτ, είναι ένας επισκέπτης που αξίζει σίγουρα κάποιος να γνωρίσει.

Σημείωμα του Σωτήρη Τσαφούλια

«Όταν διάβασα το έργο του Ερίκ Eμμανουέλ Σμιτ «Ο Επισκέπτης», μου ήρθε στο μυαλό μια φράση του Ευριπίδη. «Τι είναι Θεός; Τι μη Θεός; Και τι το ανάμεσα τους;»

Η συζήτηση μεταξύ του άθεου Φρόιντ και του Επισκέπτη στην καρδιά αυτού του αλληγορικού έργου, μοιάζει με την περίληψη μιας συζήτησης επί ενός θέματος που πάντα θα απασχολεί και θα διχάζει τους ανθρώπους, όχι μόνο μεταξύ τους, άλλα τον κάθε ένα από εμάς εσωτερικά. Το έργο αυτό με κέρδισε γιατί είναι τολμηρό, ως προς τον τρόπο με τον οποίο θέτει ερωτήματα, ενώ παράλληλα διατηρεί μια εξαιρετική ισορροπία στην επιχειρηματολογία της προσέγγισης των ερωτημάτων που θέτει. Διαθέτει πάθος και σεβασμό και δεν προσφέρει απαντήσεις. Και είναι αυτό ακριβώς που κάνει το έργο εκτός από φιλοσοφικό και βαθιά ερωτικό.