Βρεθήκαμε στην προβολή και τη συνέντευξη τύπου του Γιώργου Λάνθιμου και της Έμμα Στόουν για την ταινία "Βληχή"

Η διαδικασία

Το πρόγραμμα “The Artist on The Composer” στοχεύει στη συγχώνευση διαφορετικών μορφών τέχνης και στην ανάδειξη ιδιαίτερων αισθητικών αποτελεσμάτων σε σύνολα που χαρακτηρίζονται από συνοχή και αναμειγνύουν το σύγχρονο με το παραδοσιακό στοιχείο.

Η σύμπραξη αυτή που πραγματοποιείται με συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Οργανισμό ΝΕΟΝ, οδήγησε στη δημιουργία του κινηματογραφικού έργου “Βληχή” από τον Γιώργο Λάνθιμο, όπου συμμετέχουν οι ηθοποιοί Έμμα Στόουν και Νταμιάν Μποννάρ, το οποίο προβάλλεται με τη συνοδεία ορχήστρας σε ζωντανή εκτέλεση. Την επιμέλεια του προγράμματος έχει αναλάβει ο Γιώργος Κουμεντάκης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής η Ελίνας Κουντούρη, Διευθύντρια του ΝΕΟΝ. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος ενώ ο NEON χρηματοδοτείται από τον ιδρυτή του Δημήτρη Δασκαλόπουλο.

Τα γυρίσματα της ταινίας πραγματοποιήθηκαν στην Τήνο, τον Φεβρουάριο του 2020. Το μουσικό σενάριο της ταινίας αποτελείται από έργα των Γ. Σ. Μπαχ / Κνουτ Νύστεντ και Τόσιο Χοσοκάβα, τα οποία ερμηνεύονται ζωντανά από μουσικούς της Εθνικής Λυρικής Σκηνήςς,  τη Χορωδία της ΕΡΤ και τη σολίστ Αγγελίνα Τκάτσεβα (τσίμπαλο), σε μουσική διεύθυνση Νίκου Βασιλείου και διεύθυνση χορωδίας Αγαθάγγελου Γεωργακάτου.

Η ταινία

Η ιστορία διαδραματίζεται σε μια αγροτική κοινωνία της Τήνου. Με φόντο το ξηρό κυκλαδίτικο τοπίο, που εκθέτει κάθε πλάσμα στην απόλυτη αγκαλιά του ηλίου και την ασπρίλα των παραδοσιακών σπιτιών και μέσα στην αγνή μα παράλληλα άγρια φύση, η ατμόσφαιρα ενός χωριού διαταράσσεται από τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Μαθαίνοντάς το, τα μέλη του χωριού συμμετέχουν σπαρακτικά στο πένθος. Τραγική φιγούρα η σύντροφος του θανόντος, μια μαυροφορεμένη και συντετριμμένη κοπέλα, που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην οδύνη της απώλειας και το ένστικτο για επιβίωση. Αφού φεύγουν οι συγχωριανοί, εκείνη προσπαθεί να γραπωθεί από οτιδήποτε την κάνει να καταπιεί τα αισθήματά της, να ξεσπάσει, ακόμα και να ξεχάσει τον θάνατο του αγαπημένου της. Επιδίδεται, λοιπόν, σε γευστικές δοκιμές, σεξουαλική αυτοικανοποίηση, ακόμα και σε θρησκευτική κατάνυξη, προκειμένου να "ζήσει". Η σωματική και η πνευματική της κούραση, όμως, τη φτάνουν μέχρι τελικής πτώσεως και σε αυτό το σημείο, τα γεγονότα αρχίζουν να παίρνουν την αντίθετη τροπή.

Ο χρόνος καταρρίπτεται, αφού υπάρχουν παραδοσιακά στοιχεία, χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένη εποχή. Ένα αυτοκίνητο είναι το μόνο, ωστόσο, χαρακτηριστικό στοιχείο, που μοιάζει να έρχεται από το παρόν. Μέσα σε όλα αυτά, η αλληλεπίδραση του ανθρώπου με τα ζώα είναι βασικό χαρακτηριστικό, που διεγείρει τις αισθήσεις μέσα στο άγονο αλλά ολοζώντανο κυκλαδίτικο τοπίο που συνεχίζει, φυσικά να υπάρχει παρά τις απώλειες και τις μεταβολές.

Το έργο πραγματεύεται τόσο τη μοναξιά όσο και τη συντροφικότητα σε ένα περιβάλλον όπου ψυχές και σώματα ζουν, πεθαίνουν και ανασταίνονται. Ο έρωτας και ο θάνατος παίζουν κλασικά τον ρόλο των δύο βασικών πυλώνων της ανθρώπινης ύπαρξης που αλληλοσυμπληρώνονται. Η ιστορία της ταινίας είναι ένας κύκλος που ακροβατεί ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, με κατάλληλο συνοδοιπόρο τη μουσική υπόκρουση της ζωντανής ορχήστρας, η οποία, αναμφίβολα, εκτοξεύει την αισθητική απόλαυση. Πρόκειται για μια ασπρόμαυρη βουβή ταινία, όπου ο ήχος, πέραν της ζωντανής μουσικής, δεν υπάρχει, αλλά εννοείται και παίζει κατά κάποιον τρόπο καθοριστικό ρόλο στην πλοκή.

Η συνέντευξη τύπου

Εμείς βρεθήκαμε στη δημοσιογραφική προβολή της ταινίας και στη συνέντευξη τύπου του Γιώργου Λάνθιμου και της Έμμα Στόουν την Πέμπτη 5 Μαΐου. Τα πάντα συνέβησαν σε κλίμα αλληλοθαυμασμού, απλότητας και κατάταξης της τέχνης στην περίοπτη θέση που της αρμόζει, ώστε να παίρνει από το χέρι τον κόσμο και να τον βοηθάει στην απόλαυση και την εξήγηση του βίου και των παθών.

Ξεκινώντας από την αξιοσημείωτη αντίθεση του τίτλου με το βουβό περιβάλλον της ταινίας, πρέπει να σημειωθεί ότι “βληχή” σημαίνει “βέλασμα” και τα κατσίκια έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο φόντο της ιστορίας. Όπως προαναφέρθηκε, ο ήχος, αν και απών, παίζει σημαντικό ρόλο στην οπτική του ακροατή, ο οποίος είναι σε θέση να φανταστεί ό, τι επιθυμεί ο ίδιος από τα βουβά οπτικά ερεθίσματα που του προσφέρει η προβολή. Ο ίδιος ο Γιώργος Λάνθιμος υπογράμμισε ότι απόλαυσε ιδιαίτερα αυτόν τον περιορισμό. Η έλλειψη ήχου και χρώματος αυτομάτως οδηγεί τον δημιουργό στην αναζήτηση της ουσίας, όπως τόνισε. Η αφαιρετικότητα είναι ένα σημαντικό εργαλείο που βοηθάει στην τάξη, την ανάδειξη του βαθύτερου νοήματος και διώχνει μακριά το χάος και την ανούσια υπερβολή. Η συνοδευτική αξία της ζωντανής ορχήστρας, χαρακτηρίστηκε από τον ίδιο τον σκηνοθέτη ως αναπόσπαστο κομμάτι της ταινίας και μάλιστα ως το “μισό σενάριο”, αφού χωρίς αυτήν, η κατανόηση δε θα ήταν η ίδια.

Πέραν τούτων, ο σκηνοθέτης μίλησε για την αγάπη του για την Τήνο, την οποία και επισκέπτεται συχνά τα τελευταία χρόνια. Ήθελε, λοιπόν να δράσει σε ένα μέρος που γνωρίζει, ανακαλύπτει και αισθάνεται ευχάριστα σε αυτό. Δεν ξέχασε να υπογραμμίσει το δέλεαρ και τη γοητεία της αρχικής πρότασης, που τον έφερε σε αυτήν τη συνεργασία, που προυπέθετε αναγκαστικά την επίσκεψη και παραμονή του στην Ελλάδα. Στην πατρίδα, από την οποία είναι για πολλά χρόνια απών. Ο νόστος, η ανάγκη της επιστροφής και ο γυρισμός στις ρίζες είναι διάχυτες αισθήσεις τόσο της δημιουργικής διαδικασίας όσο και του ίδιου του έργου, εξάλλου. Ο Λάνθιμος εξέφρασε, επίσης, την ευγνωμοσύνη και τη χαρά του, που λειτούργησε μέσα σε λιτές και λιγότερο κοστοβόρες συνθήκες, παρέα με ένα μικρό και σε μεγάλο βαθμό γνώριμο συνεργείο.

Επιπρόσθετα, δεν πρέπει να παραληφθεί το γεγονός ότι η συμμετοχή της Έμμα Στόουν υπήρξε αφιλοκερδής, για χάρη ενός ανθρώπου, τον οποίο, όπως και ανέφερε, εμπιστεύεται ολοκληρωτικά. Τόσο η Στόουν όσο και ο Λάνθιμος μίλησαν για τη σημασία της καλλιτεχνικής χημείας που καταλήγει σε κάτι πολύ πιο ανθρώπινο και καθημερινό, αλλά και στη σημασία της διατήρησης αυτής της σύνδεσης, αφού έχουν αναπτύξει μεταξύ τους μια ζεστή και εποικοδομητική φιλία.

Τέλος, ο θάνατος και η αμείλικτη στάση του απέναντι σε καθετί ζωντανό, είναι κάτι που αφορά διαχρονικά όλους τους δημιουργούς, έτσι και τον Λάνθιμο, ο οποίος δήλωσε ενθουσιασμένος από τις διαφορετικές αντιλήψεις των θεατών, ενώ η Στόουν ισχυρίστηκε ότι δε φοβάται τον θάνατο αλλά φοβάται να πεθάνει. Ίσως τελικά αυτή να είναι και η φράση που συνοψίζει τόσο το νόημα της ταινίας όσο και της ανάγκης για δημιουργία. Ίσως αυτό να είναι η απάντηση. Ένας περίγελος γεμάτος φόβο και έκπληξη απέναντι στον θάνατο, ένα αδέξιο σκούντημα απέναντι στον αέναο κριτή, ένα κλείσιμο του ματιού στον χρόνο και τον χαμό και μια γλυκόπικρη αίσθηση απέναντι στον φόβο του αγνώστου.