Αλ. Φάις- Δημ. Αγαρτζίδης: «Παραλήπτης Άγνωστος: Ένα έργο βαθιά ανθρώπινο».

Απόγευμα της περασμένης Πέμπτης και μεις εν αναμονή των Δημήτρη Αγαρτζίδη και Αλμπέρτου Φάις, πρωταγωνιστών της πολυσυζητημένης παράστασης «Παραλήπτης Άγνωστος», της Αμερικανίδος συγγραφέως Kathrine Kressmann Taylor, που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα φέτος, στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, συζητάμε τι είναι αυτό που θέλουμε σήμερα να μάθουμε από αυτούς τους ανθρώπους .
Η μία από εμάς δεν έχει διαβάσει το έργο, ούτε έχει δει την παράσταση. Διαβάζοντας σκόρπιες πληροφορίες από διάφορες ηλεκτρονικές σελίδες προσπαθεί να βρει την ουσία των πραγμάτων που θα την οδηγήσουν στο να θέσει τις σωστές ερωτήσεις. Η άλλη έχει προνοήσει, λίγες μέρες πριν έχει να δει την παράσταση, που την έχει πραγματικά ενθουσιάσει. Περίτρανο παράδειγμα του πώς η σκηνή με τη μαγεία της, σε καθοδηγεί σωστά στο να επικεντρωθείς στα ουσιώδη, ιδίως πάνω σ΄ ένα ζήτημα για το οποίο οι περισσότεροι από εμάς έχουμε λάβει πάνω-κάτω την ίδια οικουμενική πληροφόρηση με ό,τι κι αν αυτό επιφέρει.
 
Μ' ένα 10λεπτό απόσταση καταφθάνουν και οι δύο και η συζήτηση ξεκινά.
 
Εν είδει εισαγωγής μας λένε λίγα έργα για την υπόθεση του έργου, με τα λόγια του ενός να συμπληρώνουν και να αποσαφηνίζουν το νόημα των λέξεων του άλλου.
 
«Πρόκειται για ένα έργο που κυκλοφόρησε το 1938, μετά την ήττα της Γερμανίας και πριν το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν άρχισε στη Γερμανία να διαφαίνεται η κατάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ, αλλά η δύναμή του δεν ήταν ακόμα τόσο μεγάλη και όταν είχαν ξεκινήσει οι αρχικοί διωγμοί των Εβραίων, σε πολύ, όμως, ακόμα πρώιμο στάδιο. Η χώρα βρισκόταν τότε υπό συντριβή και το κλίμα που επικρατούσε ήταν θολό. Πρόκειται για την αλληλογραφία δύο αδελφικών φίλων και των δύο Γερμανών, ο ένας, όμως είναι Εβραίος.
Οι δύο πρωταγωνιστές έχουν πολλά κοινά στοιχεία. Και οι δύο της ίδιας ηλικίας, προερχόμενοι από την ίδια τάξη, φτωχοί που, συνεταιριζόμενοι, κυνήγησαν το όνειρό τους και το πέτυχαν, ανοίγοντας μια γκαλερί. Ο Μax, εβραϊκής καταγωγής, είναι εργένης και ζει την θαλπωρή της οικογένειας μέσα από το πώς τα έφερε η ζωή στον αδελφικό του φίλο, Martin, ο οποίος είναι οικογενειάρχης. Ο τελευταίος, παρά την επιτυχία της συνεργασίας με το Max, αποφασίζει να επιστρέψει στη Γερμανία, κοντά στην οικογένεια της γυναίκας του, για να μεγαλώσει τα παιδιά του εκεί. Είναι πλέον ευκατάστατος και σε μία χώρα που δεν διανύει την καλύτερη της φάση, αποφασίζει ότι είναι μια καλή ευκαιρία να γίνει αξιωματούχος. Αποχωρίζεται το φίλο του με την υπόσχεση συνέχισης μιας εκ του μακρόθεν συνεργασίας που αρχικώς συνεχίζεται κανονικά, μέσω αποστολής εμπορευμάτων, συνοδευόμενης από ανταλλαγή επιστολών. Κατά το διάστημα της παραμονής του στη Γερμανία ο Μartin εγκαταλείπει τις παλιές ιδέες του και ασπάζεται το ναζισμό. Τρίτο πρόσωπο της ιστορίας, η αδελφή του Max. Ηθοποιός και Εβραία ψάχνει να βρει έναν τρόπο επιβίωσης στη πολύ δύσκολη τότε για εκείνη Γερμανία. Η επιστροφή του Martin υπενθυμίζει μια παλιά μεταξύ τους ιστορία, έναν έρωτα, που έχει μεν εκπληρωθεί, αλλά έχουν απομείνει μόνο οι στάχτες του».

 
Πώς επιλέξατε εσείς να συμμετάσχετε σ' αυτήν την παράσταση;

«Η επιλογή δεν έγινε από εμάς, αλλά από το Δημήτρη Αλεξάκη που το ανακάλυψε, το διάβασε και επικοινώνησε με την σκηνοθέτιδα Νάντια Φώσκολου, η οποία με τη σειρά της το μετέφρασε κι έπειτα αποτάθηκε σε εμάς. Πρόκειται για μία νουβέλα, ένα πεζό, που δεν προοριζόταν να γίνει θεατρικό. Όταν πρωτοκυκλοφόρησε, έκανε μια σύντομη καριέρα και μετά την ξαφνική μεταφορά του στο θέατρο την δεκαετία του '60 επανήλθε οριστικά στα πράγματα. Παρότι έχει παιχθεί σε πολλές χώρες στο εξωτερικό και μάλιστα αρκετά συχνά, στην χώρα μας παίζεται για πρώτη φορά. Αρχικώς μας ιντρίγκαρε και μας τρόμαξε η πολύ μεγάλη αφήγηση και η έλλειψη θεατρικής δομής του και αναρωτιόμασταν εξαιτίας αυτού πώς θα αποδοθεί το νόημα και το ενδιαφέρον του επί σκηνής. Η λύση ήρθε τελικά από την σκηνοθέτιδα και από τις πρώτες κιόλας πρόβες αρχίσαμε να αισθανόμαστε σίγουροι ότι δεν θα επρόκειτο για δύο αταίριαστους, μοναχικούς μονολόγους. Βοήθησε σ' αυτό βέβαια ότι το έργο περιέχει νοήματα σαφή και περιεκτικά. Αλλά και ο ίδιος ο χώρος, που, παρά τη θέση του, που θα μπορούσε κάλλιστα να λειτουργήσει σαν εμπόδιο, συνετέλεσε, πιστεύουμε, στην επιτυχία της παράστασης».
 
Θεωρείτε ότι πρόκειται για ένα έργο επίκαιρο;

«Ναι, καλώς ή κακώς πρόκειται για ένα έργο επίκαιρο λόγω της επανόδου του φασισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν πρόκειται όμως για ένα έργο μανιφέστο, ούτε ένα έργο που πρέπει κάποιος να το δει απαραίτητα ιστορικά. Ούτε κουνάει το χέρι, ούτε δίνει σαφείς απαντήσεις στην εξέταση των φαινομένων του ναζισμού και της ακροδεξιάς. Ούτε είναι ένα έργο που θα προκαλέσει απαραίτητα έναυσμα σκέψης για κάποιον που δεν θέλει να ασχοληθεί. Ούτως ή άλλως, έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, όσοι ασχολούμαστε με το φασισμό, προσπαθώντας να σταθούμε κριτικά απέναντι στο φαινόμενο, αντιλαμβανόμαστε ότι όλοι μας, λίγο έως πολύ, έχουμε έτοιμες εντυπώσεις και απαντήσεις και όχι μόνο για το ναζισμό, αλλά και για όλους τους υπόλοιπους -ισμούς που κρύβουν και αυτοί κινδύνους».
 

Σε τι συνίσταται το ενδιαφέρον του συγκεκριμένου έργου; 

«Το ενδιαφέρον αυτού του έργου έγκειται στο ότι είναι πρωτίστως ανθρώπινο. Προσεγγίζει με την ίδια προσοχή την πλευρά και των δύο ηρώων, εκείνη του Μartin, που αρχικά ως φιλελεύθερος αμφιβάλλει και κριτικάρει αυτό που βλέπει να συμβαίνει στη Γερμανία, αλλά που τελικά ασπάζεται συνειδητά και ελεύθερα το ναζισμό και την πλευρά του Max που υφίσταται την προδοσία από τον αδελφικό του φίλο και αποφασίζει, επίσης συνειδητά, να αποκτηνωθεί, παίρνοντας εκδίκηση. Είναι ένα έργο που αποδεικνύει ότι αυτά που συμβαίνουν είναι ανθρώπινα, πλην όμως αποτελούν συνειδητές επιλογές του καθενός μας και για τις πράξεις μας έχουμε προσωπική ευθύνη. Η ίδια η ιστορία δικαιολογεί τη συμπεριφορά και των δύο ηρώων, δεν αρκείται να βάλει την ταμπέλα του καλού στον έναν και του κακού στον άλλον, γιατί, έτσι συμβαίνει στη ζωή, όλοι έχουμε τα δίκια μας και τα ελαττώματά μας. Πέραν αυτού πρόκειται για ένα έργο που γράφτηκε πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο  σε μία εποχή που το πογκρόμ κατά των εβραίων βρισκόταν σε πρώιμο ακόμα τότε στάδιο και πριν γίνουν ευρέως γνωστά όσα επακολούθησαν, οπότε πρόκειται ουσιαστικά για ένα έργο που προείδε την εξέλιξη των πραγμάτων και μάλιστα γράφτηκε από γυναίκα».
 
Η οποία, όπως διαβάσαμε, επέλεξε να κρύψει το πρώτο της όνομα ώστε να μην γίνει ακριβώς ότι αντιληπτό πρόκειτο για γυναίκα συγγραφέα. Σας απασχόλησε καθόλου αυτό;

 «Αναφέρθηκε από τη σκηνοθέτιδα αυτό στις πρόβες, αλλά δεν μας απασχόλησε ιδιαίτερα, καθώς μάλλον πρόκειται για ένα τυχαίο γεγονός. Ποιος θα εξέδιδε ένα τέτοιο βιβλίο, με τέτοιο περιεχόμενο εκείνη την εποχή και μάλιστα γραμμένο από γυναίκα; Πάντως μετά επικράτησε και διαδόθηκε με το όνομά της και την γυναικεία υπόστασή της να είναι ξεκάθαρη».
 
Εν τέλει τους ρωτήσαμε για την μεταξύ τους συνεργασία. Ήταν η πρώτη φορά που συνεργάζεστε;

«Ναι, ήταν η πρώτη φορά που συνεργαζόμαστε και η αλήθεια είναι ότι υπήρξε ευχάριστη έκπληξη. Γιατί είναι πολύ ωραίο να κάνεις κάτι τέτοιο και να βγαίνει αβίαστα, με τέτοια απλότητα κι ευκολία. Η Νάντια στις πρόβες έβαλε κάτω το κείμενο και το «έλιωσε» με αποτέλεσμα να έρθει με φυσικότητα το αποτέλεσμα για εμάς. Εμείς βρεθήκαμε αμέσως μεταξύ μας και παρόλο που ουσιαστικά πρόκειται για δύο μονολόγους, μιας και οι δυο πρωταγωνιστές δεν βρίσκονται ποτέ επί σκηνής, το έργο είναι δεμένο. Είναι και ο τρόπος που χτίζει το κείμενο, μέσω της επιστολικής μορφής η συγγραφέας, στο οποίο σταδιακά αποκαλύπτονται όλα».
 
 
Σ' εμάς έμεινε η εντύπωση δυο πολύ ουσιαστικών συνομιλητών, πολύ καλών ηθοποιών, με συνέπεια σε αυτό που κάνουν. Η συζήτηση συνεχίστηκε σε off the record πλαίσια που πάντα επιλέγουμε να κρατάμε μόνο για μας!
Ο Αλμπέρτο Φάις βρίσκεται επίσης στην παράσταση «Ένας ήρωας με παντούφλες» στο θέατρο Βρετάνια, ο Δημήτρης Αγαρτζίδης, μαζί με τη Δέσποινα Αναστάσογλου, σκηνοθετεί την παράσταση «Περσινή Αρραβωνιατικιά» στο θέατρο του Νέου Κόσμου και ετοιμάζει νέα δουλειά με την ομάδα Elephas Tiliensis, στην οποία συμμετέχει.

Για τον «Παραλήπτη Άγνωστο»: http://www.debop.gr/events/paraliptis-agnostos-kentro-eleghou-thleorasewn

Το κείμενο συνετάχθη από τις συντάκτριες Παπαγεωργίου Χαρά και Χρυσού Έφη.