Aliki Steen :: Το σκυριανό αλογάκι και η θεραπευτική ιππασία

Την Αλίκη την γνωρίζω από το σχολείο και τα μονοπάτια μας διασταυρώθηκαν και πάλι στις Βρυξέλλες στο ίδιο πανεπιστήμιο. Μετά από χρόνια που είχαμε χάσει επαφή, έμελλε και πάλι να συναντηθούμε κι έκτοτε, η ιδιαίτερη αυτή σύνδεσή μας εμπλουτίζεται συνέχεια κάθε φορά που μοιραζόμαστε κομμάτια από τη ζωή μας. Ιδού ένα πολύ ενδιαφέρον κομμάτι της ζωής της Αλίκης, που μοιράστηκε με το deBop:

Σήμερα θα μιλήσουμε για το Σκυριανό Αλογάκι. Πως ξεκίνησε αυτό το υπέροχο έργο διάσωσης του Σκυριανού Αλόγου;

Όταν ήμασταν σε αυτό το σπίτι στην Πολιτεία, όπως σου έχω πει, δεν υπήρχαν άλλες κατοικίες, ζούσαμε όμως με πολλά ζώα τριγύρω, είτε από τους τσοπάνους που βρίσκονταν στην περιοχή, είτε μας τα έφερναν χτυπημένα για να τα περιθάλψουμε αλλά και για να τα φροντίσουμε όταν τα έβρισκαν εγκαταλελειμμένα .

Η οικογένειά μου είχε πάντα αυτή την ιδιαίτερη αγάπη προς τα ζώα: κατοικίδια, όπως γάτες, σκυλιά, πρόβατα, αλλά και άγρια όπως αετοί, γύπες κλπ... Ο πατέρας μου είναι Νορβηγός και δεν είχε μεγάλη εξοικείωση με αυτά τα ζώα, αν και διαθέτει φάρμα στην Νορβηγία, περισσότερο ασχολούμαστε η μητέρα μου, κι εμείς τα παιδιά. Η μητέρα μας, μας είχε μάθει να έχουμε μια απεριοριστη-ανιδιοτελή αγάπη για τα ζώα. Για παράδειγμα, αν σου φέρουν  ένα χτυπημένο γύπα, ο οποίος όπως γνωρίζουμε βουτάει στο Αιγαίο για να πιάσει ψάρια, τον δέχεσαι!  

Για να μην τα πολυλογώ όμως, κάποια στιγμή η μητέρα μου πήρε σύνταξη και πήγε στο κτήμα μας στην Κέρκυρα. Ένα μεγάλο κτημα 100 στρεμμάτων, κοντά στο Κανόνι, το κτήμα "Βίλα Σίλβα", το οποίο θα μπορούσε ενδεχομένως να φιλοξενήσει πολλά ζώα.

Δεν το είχαμε σκεφτεί, μέχρι το 1996, όταν παρουσιάστηκε η ανάγκη για το Σκυριανό Άλογο μέσω μιας φίλης της μητέρας μου που ζούσε στη Θεσσαλονίκη. Κάποιος της είχε φέρει 4 σκυριανά αλογάκια τα οποία όμως της είχαν φάει τον κήπο! Τότε σκέφτηκε αυτή η κυρία, ότι μιας και η μητέρα μου είχε εμπειρία με τα ζώα, θα μπορούσε να την βοηθήσει. Κι έτσι σιγά σιγά ξεκίνησε το σχέδιο "Σίλβα"  και η ιστορία του Σκυριανού Αλόγου στην Κέρκυρα. Αρχικά αντιληφθήκαμε ότι ήταν ένα είδος προς εξαφάνισης και μετά από ένα ταξίδι μας στην Σκύρο διαπιστώσαμε ότι δεν ζουν ευτυχισμένα εκεί, διότι τα κακοποιούσαν κιόλας. Δεν υπήρχε καμία ενημέρωση σχετικά με αυτό το αρχαίο είδος, όπως και είχε χαθεί εντελώς η τεχνογνωσία σχετικά με το Σκυριανό  Άλογο. Μιας και είχαμε χρόνο και μια σχετική οικονομική άνεση (μόλις είχαμε κληρονομήσει μια σεβαστή περιουσία από την πώληση της "Παπαστράτος Α.Β.Ε.Σ." το 2004), αποφασίσαμε να ασχοληθούμε ενεργά με το Σκυριανό Αλογάκι. 

Υποθέτω χρειάστηκε εκτενή ενημέρωση και έρευνα για να αναλάβατε ένα τόσο σημαντικό έργο.

Φυσικά. Αρχικά έπρεπε να ενημερωθούμε σχετικά με την επιβίωση αυτής της φυλής, δηλαδή να μην υπάρχει αιμομιξία μεταξύ των Σκυριανών Αλόγων γιατί συνολικά ζούσαν μόνο 40 αλογάκια, δηλαδή βρίσκονταν στο όριο της εξαφάνισης. Το κράτος δεν ήθελε να ασχοληθεί με αυτό το έργο, ούτε όμως υπήρχε και κάποιος που ήθελε να δώσει χρήματα γι' αυτή την δραστηριότητα. Μη γνωρίζοντας λοιπόν σε ποιον να απευθυνθούμε, εμπιστευτήκαμε το ένστικτό μας  και τολμήσαμε ξεκινήσουμε μέσω κάποιων εκθέσεων. Με αυτό τον τρόπο ο καθένας θα μπορούσε να ενημερωθεί σχετικά.

 

 

Το σύμπαν συνομώτησε και βρεθήκαμε πρώτα στο Παρίσι, στο "Salon du Cheval de Paris", στη συνέχεια στο Βέλγιο στην Andenne, απο κει είχαμε την τύχη να μας καλέσουν κάποιοι Βελγο-σκυριανοί στην Gembloux και το ένα έφερε το άλλο. Για παράδειγμα η Gembloux ήταν αδελφοποιημένη με την Σκύρο με αποτέλεσμα αργότερα κάποιοι επιστήμονες στην Gembloux να μας βοήθησαν στο κομμάτι του DNA των αλόγων. Επίσης, βρέθηκε μία φοιτήτρια που ενδιαφέρθηκε και έκανε το μεταπτυχιακό της γύρω από αυτό το θέμα. Άρα δεν είχαμε μόνο την χρηματική βοήθεια από την κληρονομιά, αλλά και την επιστημονική βοήθεια χάρη σε κάποιους ανθρώπους που γνωρίζαν το αντικείμενο σχετικά με τις φυλές και τα άλογα, οι οποίοι μόλις έμαθαν για το Σκυριανό άλογο, θεώρησαν πολύ σωστά ότι έπρεπε να βοηθηθεί.

 

 

Μην ξεχνάμε ότι το συγκεκριμένο αλογάκι είναι απόγονος του αρχαίου Ελληνικού ιππαρίου, μια Αιγαιοπελαγίτικη φυλή μικρόσωμων αλόγων, κάτι που μπορούμε να παρατηρήσουμε και στα διαζώματα του Παρθενώνα αν δεν απατώμαι..

Ναι, ήταν ένα άλογο που χρησιμοποιούσαν οι έλληνες παντού ακόμα και στους πολέμους γιατί ήταν ένα "βολικό" άλογο λόγω του ότι δεν έτρωγε πολύ, δεν χρειαζόταν πολύ νερό, ούτε πετάλωμα, ήταν ήδη πολύ υπάκουο, ήταν κοντά στον άνθρωπο κλπ...Λέγεται μάλιστα ότι από το Αχίλλι, μια παραλία της Σκύρου που πήρε το όνομά της από τον Αχιλλέα που ζούσε τότε στην Σκύρο, έφυγαν ευθεία προς την Τροία με χιλιάδες άλογα, με όλα τα καράβια να έχουν χτιστεί με το γνωστό σφεντάμι, ένα πολύ ισχηρό ξύλο από την Σκύρο, και φόρτωσαν όλα τα άλογα πάνω. Στη συνέχεια τα ζεύγαν 3-4 μαζί, ήταν ο πολεμιστής πίσω σε ένα δίτροχο άρμα, κι από την μία κρατούσε τα ηνία και από την άλλη είχε όποιο όπλο ήθελε, συνήθως μία λόγχη. Δεν το χρησιμοποιούσαν μόνο οι έλληνες αλλά και όλοι οι λαοί της Μεσογείου, όπως η Τουρκία ή η Αίγυπτος. Με τα χρόνια, κι από την στιγμή που δεν ήταν πια τόσο χρήσιμο στον άνθρωπο, σιγά σιγά εξέλιπε και βρέθηκε σε κάποια βουνά παρατημένο και φοβισμένο γιατί πολλοί το κυνηγούσαν για το κρέας του. Το αλογάκι σώθηκε χάρη σε μια οικογένεια που δεν είχε σίγουρα καμία σχέση με αυτό το είδος αλλά που είχε όμως με τα ζώα!

Τότε λοιπόν ξεκίνησε και η εκτροφή του Σκυριανού Αλόγου στην Κέρκυρα;

Ναι, με την βοήθεια λοιπόν της Σκύρου ζευγαρώσαμε τα 4 αλογάκια που μας είχε φέρει η φίλη της μητέρας μου, γιατί χρειαζόμασταν άλλο αίμα, άλλης οικογενείας  αλλά της ίδιας φυλής. Έγιναν έρευνες που μας βοήθησαν για να γίνει το κατάλληλο ζευγάρωμα ώστε να αποκτήσουμε μια καινούργια γενιά που να μην έχει προβλήματα αιμομιξίας. Ξεκινήσαμε αυτό το πρότζεκτ, χωρίς όμως να είμαστε σίγουροι αν θα πετύχει. Γι αυτό κι επικοινωνήσαμε πολλά χρόνια μετά, όταν επιτέλους γεννήθηκαν τα πρώτα υγιή αλογάκια τα οποία θα είχαν με τη σειρά τους κι αυτά υγιή μικρά! Αυτή η νέα γενιά αλόγων θα μπορούσε να βοηθήσει τον άνθρωπο στις νέες τους δραστηριότητες .

Πότε έγινε η πρώτη επικοινωνία;

Γύρω στο 2002, ξεκινήσαμε να επικοινωνούμε γύρω από αυτό και η πρώτη μας πραγματική έκθεση σχετικά με το Σκυριανό Αλογάκι, έλαβε χώρα το 2005 στο εξωτερικό. Θέλαμε να μάθει όλη η Ευρώπη ότι το συγκεκριμένο είδος είχε αποδειχθεί ότι  προέρχεται από το "αρχαίο Ελληνικό ιππάριον",-μια Αιγαιοπελαγίτικη φυλή μικρόσωμων αλόγων και το αρχαιότερο άλογο της Ευρώπης-, ότι είχε σωθεί και ότι υπάρχει ελπίδα να διασωθεί το είδος του.  Για να θεωρηθεί όμως ότι μια φυλή έχει διασωθεί, χρειάζεται να έχει 1000 άτομα, και στη συγκεκριμένη περίπτωση 1000 άλογα, πράγμα το οποίο ακόμα δεν έχουμε καταφέρει.

Πως λοιπόν λέγεται ότι έχει διασωθεί το Σκυριανό Αλογάκι;

Επειδή υπάρχουν πολλές διαφορετικές εστίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως και όταν υπάρχουν πολλές μονάδες εκτροφής οι οποίες δεν έχουν επαφή η μία με την άλλη, ούτως ώστε σε περίπτωση που παρουσιαστεί κάποια ασθένεια να μην μεταδοθεί. Υπάρχει ελπίδα κάποια στιγμή να μιλήσουμε και για 1000 άλογα. Μέχρι στιγμής υπάρχουν 250 καθαρόαιμα σε όλο τον πλανήτη, αλλά πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε σε πολύ καλό δρόμο.

Ο σκοπός αυτού του πρότζεκτ ήταν αρχικά να διασωθεί το είδος, στη συνέχεια να μπορέσουμε να μιλήσουμε για φυλή και τέλος να μπορέσουν αυτά τα άλογα όπως κι άλλα είδη προς εξαφάνιση να μην ζουν πλέον μόνο με τον άνθρωπο αλλά να επιστρέψουν στο φυσικό τους περιβάλλον. Στην συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσε να είναι στην Σκύρο, γιατί το νότιο μέρος της Σκύρου είναι ένα άγονο βουνό χωρίς κτήματα και δρόμους όπου θα μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί για αυτό τον σκοπό

Ποιες άλλες δραστηριότητες ακολούθησαν;

Το 2005 ξεκίνησα εγώ προσωπικά το εικαστικό κομμάτι με την ονομασία "Horse Art", μια ευρωπαϊκή μη κερδοσκοπική εταιρεία, ώστε να μην μιλάμε για μια διάσωση του Σκυριανού Αλόγου μόνο μέσω ερευνών και κτηνιατρικών δράσεων αλλά και εικαστικών. Αυτό προτιμάει ούτως ή άλλως και το ευρύτερο κοινό, γιατί με αυτό τον τρόπο θα γνωρίσει καλύτερα την φυλή, την ιστορία της  και την ιστορία της Ελλάδας. Ακόμα και για όσους επισκέπτονται το μουσείο της  Ακρόπολης γίνεται πιο κατανοητό και αντιληπτό το ιστορικό κομμάτι που εμπλέκεται με το αλογάκι. Μετά βέβαια για να σωθεί αυτό το αλογάκι, θα χρειαστεί να βρεθούν καινούργιες δραστηριότητες ουτως ώστε να μην ξανα μπεί ποτέ αυτό το αλογάκι στο περιθώριο ή σε ένα ζωολογικό κήπο.

Μίλησέ μου λίγο για την πρώτη έκθεση στο Παρίσι το 2005

Ήταν εντυπωσιακό! Μια τεράστια έκθεση. Εμείς συμμετείχαμε με το εικαστικό κομμάτι.

Εκεί, όπως είπα προηγουμένως γνωρίσαμε διάφορους καλλιτέχνες, γλύπτες, ζωγράφους  και φωτογράφους από τη Γαλλία, οι οποίοι ενθουσιάστηκαν με το πρότζεκτ μας και σιγά σιγά έγιναν και μέλη της Horse Art, πραγματοποιώντας με αυτό τον τρόπο περισσότερες εκθέσεις. Στην Σκύρο, στην Αθήνα, στο Βέλγιο, στην Κέρκυρα και  στο Σαν Ντιέγκο της Αμερικής. Κάναμε γύρω στις 20 απόπειρες και σε άλλες χώρες όπως η Νορβηγία, όμως δεν υπήρχε ενδιαφέρον, ούτε και στην Μέση Ανατολή που εκεί τους ενδιαφέρει μόνο το αραβικό άλογο.Οι εκθέσεις μας περιορίστηκαν  σε Ελλάδα, Βέλγιο, Γαλλία κι Αμερική, περιέργως.  Μια αμερικανίδα καλλιτέχνις που είχε έρθει στην Κέρκυρα τελείως τυχαία, μας γνώρισε, αγάπησε το Σκυριανό Αλογάκι και στη συνέχεια έκανε πολλά έργα γύρω από αυτό το θέμα. Έχουμε διατηρήσει επαφή και φιλία μαζί της, είναι πλέον μέλος της Horse Art και μας επισκέπτεται πολλές φορές τον χρόνο.

Μετά το 2005 ποια ήταν η πορεία του Σκυριανού Αλόγου; Ποιες ήταν οι δράσεις; Πως πορευτήκατε;

Η 2η έκθεση έγινε στο Βέλγιο στην πόλη Andenne. Ο Βέλγος συζυγός μου γνώριζε τον Δήμαρχο, κι έτσι μέσω αυτής της γνωριμίας έγινε η έκθεση στο Δημαρχείο. Ήταν η πρώτη μεγάλη έκθεση που στήσαμε μόνοι μας, βάζοντας φώτα,  καρφώνοντας και κρεμώντας τα έργα, με αποτέλεσμα να χάσω την φωνή μου από την εξάντληση. Ευτυχώς που ο σύζυγός μου γνωρίζει από διαλέξεις και μπόρεσε να κάνει εκείνος την παρουσίαση την ημέρα των εγκαινίων της έκθεσης. Εκεί, τελείως τυχαία είχαν έρθει επισκέπτες από το Πανεπιστήμιο της Gembloux και μας "έκλεισαν" για την επόμενη έκθεση.

Στην Gembloux υπήρχε ένας χώρος που λειτουργούσε παλιά ως στάβλος ο οποίος είχε διαμορφωθεί ειδικά για τις εκθέσεις, με πολύ γούστο και υπέροχο φωτισμό. Ήταν από τις ωραιότερες μας εκθέσεις.  Ένα άλλο θαύμα έγινε τότε: είχαμε την τιμή να φιλοξενήσουμε τον Πρίγκιπα Laurent του Βελγίου ο οποίος έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον, κυρίως για το κομμάτι της θεραπευτικής ιππασίας για παιδιά με αυτισμό: ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον κομμάτι, που  παρουσιάζαμε επίσης στις εκθέσεις μας.

Πως προέκυψε η θεραπευτική ιππασία;

Η μητέρα μου που είναι ειδική παιδαγωγός, αλλά και όλοι εμείς που δουλεύαμε στο κτήμα είχαμε διαπιστώσει από την αρχή όταν ξεκίνησε όλη αυτή η δράση, ότι το Σκυριανό Άλογο έχει θεραπευτικές ικανότητες χάρη στην ευαισθησία του και στην τρυφερή του προσέγγιση όχι μόνο σε παιδιά με ειδικές ανάγκες αλλά γενικότερα προς όλα τα παιδιά. Ο σκοπός της διάσωσής ενός ζώου δεν έχει να κάνει μόνο με το να παρουσιάσουμε την ιστορία του και να το βάλουμε σε ένα κλουβί για να υπάρχει, αλλά να ζήσει πάλι με τον άνθρωπο, να έχει μια θετική σχέση μαζί του και να του προσφέρει κάτι. Αυτό που θέλαμε λοιπόν εμείς ήταν να δείξουμε αυτήν την πλευρά του αλόγου όπως και να μπορούμε να καινοτομούμε σε αυτόν τον τομέα. Ο πρίγκιπας Laurent βοήθησε χωρίς να το θέλει με εκπληκτικό τρόπο, μόνο με την παρουσία του. Στην Gembloux που όπως ανέφερα πριν λόγω της αδελφοποίησης που έχει με την Σκύρο, ήρθε μια επιτροπή 30 Σκυριανών οι οποίοι επισκέφθηκαν την έκθεση και εντυπωσιάστηκαν που μια ελληνική οικογένεια, χωρίς κάποια βοήθεια από το κράτος, ανέλαβε την διάσωση του Σκυριανού Αλόγου, ένα τόσο σπουδαίο έργο. Μαζί με αυτήν την επιτροπή ήρθε κι ο τότε Δήμαρχος της Σκύρου, ο κύριος Μιλτιάδης Χατζηγιαννάκης ο οποίος είναι φίλος πλεόν. Μετά την έκθεση στο Gembloux, μας προσκάλεσε στην Σκύρο.

Να υποθέσω ότι ήταν ο επόμενος σταθμός σου;

Ναι, επισκέφτηκα την Σκύρο για να δω ποιοί χώροι υπήρχαν για μια έκθεση, και εξεπλάγην όταν διαπίστωσα ότι δεν υπήρχε κανένας! Χρειάστηκε λοιπόν να μετατρέψω κάποιον χώρο, όπως για παράδειγμα μια αίθουσα γυμναστικής στο Δημοτικό σχολείο.

Ήταν κι αυτό μια νέα δραστηριότητα για εμένα, αλλά με αρκετή βοήθεια, μετατρέψαμε την αίθουσα γυμναστικής σε έναν υπέροχο εκθεσιακό χώρο, τον οποίον οι κάτοικοι της Σκύρου τον χρησιμοποιούν μέχρι σήμερα! Τοποθετήσαμε στο καράβι που έκανε την διαδρομή από Εύβοια προς  Σκύρο, διάφορα πόστερ ή και έργα, ώστε να ενημερώνονται για την έκθεση όσοι ταξίδευαν πρός και από την Σκύρο, όπως και σε άλλα 3 σημεία: στο καφέ στην κεντρική πλατεία, στο πνευματικό κέντρο του νησιού και στο  Δημοτικό σχολείο. Πολλά παιδιά δεν είχαν τελειώσει το σχολείο διότι η έκθεση ξεκίνησε τον Ιούνιο, όμως μας εξέφρασαν την επιθυμία να συμμετέχουν. Σπάσαμε το κεφάλι μας λοιπόν να βρούμε τρόπο ώστε να νιώθουν τα παιδιά ότι δεν συμμετέχουν μόνο προσωρινά, αλλά κι αργότερα ως ενήλικες  να συμβάλλουν με κάποιο τρόπο στην διάσωση αυτού του αλόγου.Πολύ φυσικά κι εύκολα, μας ήρθε η ιδέα να ζητήσουμε από τα παιδάκια του δημοτικού σχολείου να μας κάνουν ζωγραφιές με τις δικές τους ιδέες σχετικά με την διάσωση του σκυριανού αλόγου στο νησί τους.  Μαζεύτηκαν τόσες πολλές ζωγραφιές που δεν ξέραμε και που να τις βάλουμε! Τελικά τις εκθέσαμε στην απέραντη αυλή του σχολείου και αποφασίσαμε ότι τα 10 καλύτερα έργα που θα διάλεγε μια επιτροπή καλλιτεχνών θα είχαν κάποιο έπαθλο. Με αυτή την δράση ξεκίνησε χωρίς να το έχουμε προβλέψει τότε, ένα καινούργιο κεφάλαιο του "Σχεδίου ΣΙΛΒΑ"!

Το οποίο ήταν;

Αρχικά, δεν είχαμε προσδιορίσει ποιο θα ήταν το έπαθλο. Υπήρχε μια αόριστη ιδέα να οργανώσουμε ένα ταξίδι στο κτήμα μας στην Κέρκυρα για αυτά τα 10 παιδιά των οποίων τα έργα θα επιλέγονταν. Όμως ήταν μεγάλη πρόκληση για να υλοποιηθεί: πώς θα γινόταν η μεταφορά 10 παιδιών;  Ποιοί θα ήταν οι συνοδοί; Πώς θα καλύπταμε τα αεροπορικά εισιτήρια μιας και με λεωφορείο ήταν τεράστιο ταξίδι κλπ. Δεν είχε ακόμα ξεκαθαριστεί η επιβράβευση και ένιωθα εκτεθημένη σε αυτά τα παιδιά. Σε μια συνάντησή μου με τον Δήμαρχο της Σκύρου, του έθεσα το θέμα, λέγοντάς του ότι δεν πρέπει να απογοητεύσουμε τα παιδιά.

Είναι ένα θέμα πολύ σημαντικό διότι έχει να κάνει με εκπαιδευτικούς και περιβαλλοντικούς λόγους, με τη διάσωση του Σκυριανού αλόγου, αλλά και μια δράση για το ίδιο το νησί, κι αν δεν βρεθεί λύση, τότε τίθεται και κάτι άλλο εξίσου σημαντικό, τα παιδιά θα έχουν κάθε λόγο να μην εμπιστευτούν πια τους ενήλικες. Βρέθηκε και πάλι λύση, κι έτσι 10 παιδάκια με διάφορους συνοδούς όπως γονείς, καθηγητές, καλλιτέχνες, ταξίδεψαν μέχρι την Κέρκυρα και έζησαν για 5 μέρες  μια μοναδική εμπειρία. Όχι μόνο στο εκπαιδευτικό  κομμάτι, αλλά και στο προσωπικό τους κομμάτι, διότι αρκετά παιδιά δεν είχαν ακόμα ταξιδέψει με αεροπλάνο, κι άλλα δεν είχαν μπει ούτε σε ασανσερ! Επίσης έκαναν ιππασία και έμαθαν να ζωγραφίζουν πάνω σε βότσαλα. Στην πορεία προέκυψαν κι άλλες αυθόρμητες ιδέες, όπως δεν έλειψαν και κάποια δυσάρεστα τα οποία όμως λύθηκαν με τον καλύτερο τρόπο. 

 

Ποια ήταν η συνέχεια του project;

Όχι τόσο για την μητέρα μου, όσο για μένα, σημαντικό ήταν να γίνει κι ένα δεύτερο κέντρο διάσωσης του Σκυριανού αλόγου, στην Σκύρο αυτή τη φορά. Γεννήθηκε μια νέα πρόκληση: είχε χαθεί τελείως η τεχνογνωσία γύρω από το άλογο αυτό, και ούτε υπήρχε ούτε κάποιος ιδιώτης που ενδιαφερόταν ή που να διαθέτει χρήματα για να γίνει κάτι παρόμοιο με την Κέρκυρα. Δεν είχαμε βοήθεια ούτε από το κράτος αλλά ούτε και το Δημαρχείο μπορούσε να διαθέσει χρήματα, κι ας ήταν ευαιστοποιημένος ο δήμαρχος. Χάρη όμως στις γνωριμίες που είχαν προκύψει με την επίσκεψη κάποιων Σκυριανών στην έκθεση της Gembloux, στο Βέλγιο, γνώρισα την οικογένεια Κατσαρέλια, οι οποίοι μου διέθεσαν κι ένα όμορφο παραδοσιακό σπίτι να  χρησιμοποιώ κατά τη διάρκεια της εικαστικής μας έκθεσης (2005). Χωρίς να έχω καν μοιραστεί τον λόγο για τον οποίο επισκεπτόμουν συχνά την Σκύρο, ο Ευτύχης Κατσαρέλιας μου εξέφρασε την επιθυμία του να γίνει στην Σκύρο ένα κέντρο για την διάσωση του Σκυριανού αλόγου, δηλαδή αυτό που εγώ επιθημούσα.

Μπήκα λοιπόν στην διαδικασία να βρω λύση. Για άλλη μια φορά το σύμπαν συνωμότησε! Υπήρχε ένας χώρος για αρχή πίσω από το σπίτι τους και στο μέλλον θα το επεκτείναμε. Χάρη στον αδερφό του Ευτύχη, τον Στάθη, γνώρισα μια αγγλίδα η οποία είχε μεγάλη αγάπη για τα άλογα, την Αμάντα, κι έτσι  την έβαλα σε επαφή με την Rachel, την αγγλίδα που αφοσιώθηκε από την αρχή στο "SILVA Project" στην Κέρκυρα, με αποτέλεσμα να επικοινωνούν συνεχώς οι 2 κοπέλες, με σκοπό να υλοποιηθεί το σχέδιο διάσωσης του Σκυριανού αλόγου και στην Σκύρο. Δηλαδή, να περάσει η τεχνογνωσία από το "SILVA project" στο "Κατσαρέλια project". Μια αργή διαδικασία, μιας και δεν έχει να κάνει μόνο με τους χώρους και τους στάβλους που θα φιλοξενήσουν τα άλογα, την τροφή τους, τις συνήθειές τους, τις συμπεριφορές  τους, το ζευγάρωμα, αλλά και με το πώς να τα εντάξεις στην κοινωνία της Σκύρου, ώστε να μπορούν να έρχονται μικροί και μεγάλοι σε επαφή με αυτά τα άλογα. Πολλά και διαφορετικά θέματα, με αποτέλεσμα να κρατήσει δέκα χρόνια η εκμάθηση!

Ποιες δραστηριότητες υπάρχουν στο Κτήμα Σίλβα, στην Κέρκυρα;

Αρχικά να πω ότι το κτήμα μας "Βίλα Σίλβα" δεν ήταν ανοιχτό στο ευρύ κοινό. Υπήρχε ασφάλεια διότι μέσα βρίσκονταν και οι κατοικίες μας, όπως και φυσική δασική περιοχή που απαιτούσε φύλαξη σε περίπτωση πυρκαγιάς. 

Άρα, στην "Βίλα Σίλβα", ξεκινήσαμε με τις εξής  δραστηριότητες όπως είναι η ιππασία για παιδιά, η θεραπευτική ιππασία και φυσικά η εκτροφή των αλόγων. Γρήγορα καταλάβαμε ότι λόγω της συχνής βροχόπτωσης στην Κέρκυρα, ήταν αναγκαίο να χτιστεί και μια σκεπαστή αρένα, έτσι ώστε όταν προγραμματίζεται ένα μάθημα, να μην αναβάλλεται συνέχεια λόγω καιρού. Άλλο ένα σημαντικό έργο αλλά και πολύ δαπανηρό. Έτσι αποφασίσαμε να κάνουμε μια σκεπαστή αρένα ολυμπιακών προδιαγραφών, με δικούς της στάβλους και βοσκότοπους για να σταβλίζονται κι εκεί κάποια Σκυριανά και άλλα άλογα, σε ένα κτήμα διαφορετικό και πιο προσβάσιμο. Υλοποιήθηκε φυσικά κι αυτό, κι έτσι όλες οι δραστηριότητες, εκτός της εκτροφής, μεταφέρθηκαν σταδιακά από την Βίλα Σίλβα στο Σίλβα Land, που βρίσκεται, για όσους δεν γνωρίζουν την Κέρκυρα, στο μέσον του νησιού της Κέρκυρας, πολύ κοντά στο χωριό Καλαφατιώνες και περίπου 20 λεπτά οδικώς από την χώρα.  

Πως προέκυψε η ονομασία Σίλβα;

Στα λατινικά σημαίνει δάσος, και μιας και υπάρχει δάσος και στα δύο κτήματα αποφασίσαμε να κρατήσουμε την λέξη "silva" και για τα δύο.

Καταλαβαίνω ότι χρειάζεται μεγάλο προσωπικό για να τα βγάλει πέρα με τόσες δραστηριότητες, πόσους απασχολείτε;

Όταν έχεις 40 με 45 άλογα υπάρχει πολλή δουλειά. Έχουμε αρκετούς εθελοντές που έρχονται κάθε χρόνο, όμως δύο φοιτήτριες από την Αμερική έκαναν την αρχή από μόνες τους για το έργο Σίλβα, κι έκτοτε έρχονται τακτικά φοιτητές οι οποίοι μας επισκέπτονται για 3 εβδομάδες μέχρι και 3 χρόνια με μεγάλη όρεξη κι αφοσίωση για αυτή την ενασχόληση, νέα παιδιά που αγαπούν τα άλογα αλλά και που βοηθούν πολύ στο κομμάτι της θεραπευτικής ιππασίας.

Ποια είναι τα καθήκοντα ενός εθελοντή;

Η καθαριότητα, η τροφή και  ο καλλωπισμός των αλόγων. Να υποδέχονται όλα τα παιδιά και όποιες δραστηριότητες εμπλέκονται με την ιππασία και την θεραπευτική ιππασία. Αποκτούν και πολλές γνώσεις  "on the job training". Κατά την διάρκεια της διαμονής τους μοιράζονται ένα δικό τους σπίτι, τρώνε με την οικογένεια, έχουν την έξοδό τους κάθε βράδυ, όπως και μπορούν να κάνουν ταξίδια, αρκεί η βάση τους να είναι το κτήμα. Αυτό είναι επίσης ένα κίνητρο γι αυτούς τους νέους εθελοντές από τις ΗΠΑ, να έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν την Ευρώπη, όπως και με την εθελοντική δουλειά να μαζεύουν πόντους για το πτυχίο τους. Φροντίζουμε πάντα να επιλέγουμε εθελοντές της ίδιας ηλικίας, που προέρχονται από γνωστά πανεπιστήμια,  με κοινά ενδιαφέροντα και που να μπορούν να συνεννοούνται μεταξύ τους όπως και στοιχεία από τον χαρακτήρα τους που αποδεικνύουν ότι δεν θα παραβιάσουν τους κανόνες .

Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε και για την θεραπευτική ιππασία

Η θεραπευτική ιππασία δεν είναι ακόμα πολύ διαδεδομένη, δεν το προτείνουν όλες οι χώρες ούτε όλα τα ιππικά κέντρα. Οι δυο χώρες που έχουν προοδεύσει πολύ σε αυτόν τον τομέα, είναι η Ιαπωνία και η Βραζιλία. Είχαμε την χαρά να συνεργαστούμε με μία ειδική παιδαγωγό-ιπποθεραπεύτρια Βραζιλιάνα παντρεμένη με Κερκυραίο  που κατέχει αυτό τον τομέα και χάρη σε αυτόν πέρασε και η γνώση στους υπόλοιπους εκπαιδευτές.

Η θεραπευτική ιππασία απευθύνεται σε συγκεκριμένη ομάδα ΑΜΕΑ;

Απευθύνεται σε όλα τα είδη αναπηρίας, παιδιά με κινητικές δυσκολίες όπως και νοητικές. Γι αυτό το λόγο δεν μπορείς να κάνεις ομαδικό μάθημα. Το κάθε παιδί έχει διαφορετικό πρόγραμμα, διαφορετικό μάθημα και συνήθως χρειάζεται να είναι 3 εκπαιδευτές γύρω του. Ένα άτομο που να γνωρίζει το άλογο, ένα άτομο που να γνωρίζει το παιδί (συνήθως ο εκπαιδευτής που το συνοδεύει) και ο ειδικός παιδαγωγός θεραπευτικής ιππασίας που θα κατευθύνει την ομάδα σύμφωνα με τον στόχο που έχει αποφασιστεί από κοινού.

Ποιος μπορεί να είναι ο στόχος; Ποιες αλλαγές-προόδους  παρατηρούνται σε ένα παιδί με αναπηρία μετά από έναν κύκλο μαθημάτων θεραπευτικής ιππασίας;

Αυτό που είναι πολύ ενδιαφέρον και που δεν γνώριζα ούτε εγώ, είναι ότι το βάδισμα ενός αλόγου μοιάζει πολύ με το βάδισμα του ανθρώπου. Άρα ένα παιδί με σύνδρομο down, ή ένα παιδί με κινητικές δυσκολίες, ιππεύοντας ένα άλογο, θα ξεκινήσει σιγά σιγά να συνειδητοποιεί, χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι είναι άσκηση, ότι μπορεί να περπατήσει καλύτερα και να έχει ένα βάδισμα που δεν γνώριζε. Η θεραπευτική ιππασία απευθύνεται όμως και στο κομμάτι της κατάθλιψης που έχουν συχνά τα παιδιά με σύνδρομο down, όταν νιώθουν ότι απορρίπτονται και κλείνονται στον εαυτό τους, ή απομονώνονται. Αυτά τα παιδιά δεν θέλουν να πάνε πουθενά, όμως όταν τους λες ότι θα συναντήσουν ένα άλογο, αυτό τους κινεί την προσοχή και δέχονται να έρθουν. Όταν δε έρθουν σε επαφή με το άλογο, ξεχνάνε την απομόνωσή τους γιατί τους ανοίγεται ένας νέος κόσμος με αποτέλεσμα να τους βοηθήσει να θεραπευτούν. Τα αποτελέσματα είναι σε πολλά επίπεδα, όχι μόνο στο κινητικό, αλλά και στο ψυχολογικό όπως και στο κοινωνικό. Επίσης τα οφέλη είναι πολλαπλά.

Γνωρίζω ότι υπάρχει κάποιο documentaire σχετικά με τη θεραπευτική ιππασία, σωστά;

Ναι βεβαίως. Αρχικά είχε ενδιαφερθεί το γαλλικό τηλεοπτικό κανάλι "Equidia" που αφορά τα άλογα, την ιππασία και μας ζήτησαν να κάνουν ένα μεγάλο documentaire.  Δεχτήκαμε με μεγάλη χαρά κι όταν ήρθαν στην Κέρκυρα δουλέψαμε όλοι πολύ σκληρά, αλλά το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό. Ο τίτλος του documentaire είναι "Le petit cheval en blouse blanche" που σημαίνει ότι το αλογάκι της Σκύρου είναι και θεραπευτής. Το κλασικό πόνυ που βρίσκουμε στα ειδικά  κέντρα δεν μπορεί να καταφέρει τέτοια αποτελέσματα γιατί για παράδειγμα δεν έχει τον ίδιο χαρακτήρα. Το Σκυριανό αλογάκι είναι σεμνό, διακριτικό, υπομονετικό, ευαίσθητο, υπάκουο και προσφέρει πολλά στα παιδιά. 

Η θεραπευτική ιππασία γίνεται επί πληρωμή;

Ναι, μόνο αν υπάρχει δυνατότητα όμως. Για παράδειγμα μας είχε επισκεφτεί ένα ολόκληρο σχολείο, που όμως τα παιδιά δεν πλήρωσαν διότι οι γονείς δεν είχαν την οικονομική ευχέρεια.

Πως διατηρείται το κτήμα;

Από την κληρονομιά της Παπαστράτος, από χορηγούς, επί το πλείστον. Τα ποσά για τα μαθήματα είναι χαμηλά και δεν θα γινόταν να διατηρηθεί μόνο από αυτά. Επίσης στο SilvaLand υπάρχουν 40 σταύλοι για όσους θέλουν να σταυλίζουν τα άλογά τους, επί πληρωμής.

Η ιδέα του βιβλίου πως προέκυψε;

Σε μία από τις εκθέσεις που κάναμε, ένας φίλος της μητέρας μου που ήταν καλλιτέχνης στην Κέρκυρα μου είπε: "Μα κι εσύ ζωγράφιζες όταν ήσουν μικρή! Δεν κάθεσαι να ζωγραφίσεις κάνα αλογάκι;" Του απάντησα ότι είχα να ζωγραφίσω 40 χρόνια όμως το κράτησα σαν σκέψη.

Κάποια στιγμή που επισκέφτηκα ένα μαγαζί με είδη ζωγραφικής έπεσε το μάτι μου σε μια σειρά με φυσικά χρώματα σε σκόνες (pigments) πιο έντονα από αυτά της ακουαρέλας. Τα Χριστούγεννα είχα χρόνο και παρακολούθησα ένα βίντεο σχετικά με το πως χρησιμοποιούνται αυτές οι σκόνες κι ενθουσιάστηκα. Ξεκίνησα να ζωγραφίζω κι αρχικά απογοητεύτηκα πολύ από το αποτέλεσμα. Με υπομονή κι επιμονή όμως μετά από κάποιο καιρό κατάφερα να ζωγραφίσω το άλογο που είχα βάλει στόχο. Ένα χρόνο μετά, δειχνω τα έργα μου σε αυτόν τον καλλιτέχνη και εξαστασιάστηκε: "Πρέπει να τα εκθέσεις!" , μου είπε αμέσως. Επέμενε ενώ του εξήγησα ότι η πρόθεσή μου ήταν απλά να ζωγραφίσω για μένα. Τέλος με έπεισε και τα έδειξα σε μία έκθεση χωρίς να τα βάλω προς πώληση, κι εκεί έτυχε να περάσει ένας εκδότης από την Νέα Υόρκη. "Ωραίο το concept γύρω από τα άλογα",μου είπε, "εφόσον όμως έχεις και τις γνώσεις γύρω από το σκυριανό αλογάκι σου προτείνω να γράψεις κι ένα παραμύθι". Του εξήγησα και πάλι ότι δεν είμαι συγγραφέας ούτε έχω κάποιες εμπειρίες γύρω από τη συγγραφή, όμως κι εκείνος με έπεισε να το τολμήσω. Έτσι, τα επόμενα Χριστούγεννα που είχα πάλι περισσότερο χρόνο, δοκίμασα να γράψω. Αρχικά έγινε στα γαλλικά που έχω και περισσότερη άνεση, όμως η πρόθεσή μου ήταν να το εκδώσω στα ελληνικά λόγω της κατοικίας του Σκυριανού αλόγου. Μεγάλη πρόκληση για μένα. Αγόρασα πάρα πολλά παραμύθια, τα διάβασα, εμπνέυστηκα και σιγά σιγά παρατήρησα ότι μου έβγαινε και έμμετρος λόγος. Η γειτόνισσά μου που έχει εγγόνια μου είπε ότι στα παιδιά αρέσουν πολύ τα παραμύθια λόγω των "ritournelles".

Είναι αυτό το κειμενάκι που επανέρχεται σαν ρεφραίν. Μελέτησα λοιπόν αυτή την πληροφορία και έφτιαξα το παραμύθι. Στη συνέχεια, από την εργασιακή μου εμπειρία στο Marketing, γνώριζα ότι έπρεπε να το δοκιμάσω πριν βγει στην αγορά. Ετοίμασα λοιπόν 50 χειρόγραφα παραμύθια εικονογραφημένα το καθένα ξεχωριστά με τις ζωγραφιές μου, τα έβαλα προς πώληση στην επόμενη έκθεση που έγινε στον Ιππικό Όμιλο της "Ελληνικής Ομοσπονδίας Ιππασίας" (Ε.Ο.Ι.) στο Μαρκόπουλο το 2006, και προς έκπληξή μου πουλήθηκαν όλα! Αφού λοιπόν άρεσε, κατάλαβα ότι έπρεπε να βρω εκδότη. Μέσω μιας καλής γνωριμίας ήρθα σε επαφή με τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Αρχικά δεν τους ενδιέφερε τόσο το κομμάτι του αλόγου, όμως έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για το εκπαιδευτικό. Μέσω της καλής μου φίλης Λίλιαν Ντιντή και υπεύθυνη χορηγιών της Ε.Ο.Ι. (Ελληνικής Ομοσπονδίας Ιππασίας) γνώρισα την Χάννα Μυτιληναίου (Hannah Mytilineou) που είχε αγαπήσει αυτό το project και προσεφέρθη να το καλύψει εξ ολοκλήρου. Το παραμύθι έκανε την εμφάνισή του από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος το 2008 και μαζί με αυτό ετοιμάστηκε κι εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Δεν το κάναμε όμως μέσω του Υπουργείου Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων αλλά μόνοι μας, δηλαδή μαζί με τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, εναν εμψυχωτή με πολλές γνώσεις γύρω από το θέμα κι εγώ. Δούλεψε τόσο καλά και γρήγορα που επισκεφτήκαμε χιλιάδες σχολεία. Μικρές τάξεις έως 35 παιδιά και διαδραστικές παρουσιάσεις με διάρκεια το πολύ μιάμιση ώρα. Μια νέα εμπειρία για μένα συνηθισμένη στις μικρές παρουσιάσεις στο εργασιακό χώρο. 

Είχα να κάνω μ' ένα ειδικευμένο διαδραστικό πρόγραμμα προσαρμοσμένο σε παιδιά δημοτικού ή και νηπιαγωγίου. Χρειαζόταν να έχει γίνει σχετική ενημέρωση από πριν από την δασκάλα, να απευθύνεται σε μικρές ομάδες παιδιών, και να υπάρχει και πολύ εκπαιδευτικό υλικό για να έχεις την προσοχή των μικρών φίλων μας. Έμαθα πάρα πολλά καινούργια πράγματα αλλά κι ο Χρήστος Χριστόπουλος ο εμψυχωτής του εκπαιδευτικού προγράμματος, ήταν εξαιρετικός: γνώριζε πως να επιβάλλει την ησυχία σε μια τάξη, να έχει την προσοχή τους, και να προσφέρει πολλά σε  αυτά αλλά και σε εμάς. Έτσι πήγαμε σε πολλά σχολεία στην Αττική, στην Εύβοια, στην Σκύρο και στην Ύδρα.

 

Στην Αττική ποια σχολεία επισκεφτήκατε; Σε ποιες τάξεις απευθύνεται το παραμύθι;

Σχεδόν σε όλα τα ιδιωτικά και στα περισσότερα δημόσια από το νηπιαγωγείο έως την 6η δημοτικού.  Ο εμψυχωτής βοήθησε πολύ σε αυτό το κομμάτι γιατί άλλες δράσεις κάναμε στα νήπια και άλλες στα παιδιά του δημοτικού, με άλλα φυλλάδια και άλλη προσέγγιση.

Πότε σταμάτησε αυτή η όμορφη δράση;

Δυστυχώς με την κρίση χρειάστηκε να το σταματήσουμε γιατί ο Δήμος της Σκύρου δεν μπορούσε πλέον να το υποστηρίξει χρηματικώς ούτε κατάφερα όμως να βρω κάποιον άλλον χορηγό. Τα έξοδα ήταν πολλά και όλα τα έσοδα από τις πωλήσεις εικαστικών έργων του Σκυριανού Αλόγου πηγαίνουν για την διάσωσή του.

Το 2019 επανακυκλοφόρησε το βιβλίο από την Αρτέον Εκδοτική αυτή τη φορά. Πως πάει αυτή η 2η έκδοση;  

Δεν προλάβαμε να κάνουμε κάποιες δράσεις ακόμα λόγω του Covid-19. Θα πάρει λίγο χρόνο για να δούμε πως θα πάνε οι πωλήσεις και πως θα ανταποκριθεί κι ο κόσμος γιατί υπάρχουν κάποιες αλλαγές στις εικονογραφίσεις. Επίσης χρειάζεται να βρούμε καινούργιο εμψυχωτή γιατί ο συγκεκριμένος προχώρησε ώς ηθοποιός. Ίσως να γίνει κάποια νέα συμφωνία μαζί του μελλοντικά. Να δούμε επίσης ποια σχολεία ενδιαφέρονται, κλπ.....Είναι πολλά τα ζητήματα και αναμένουμε το άνοιγμα της αγοράς και την άρση των περιοριστικών μέτρων για να μπούμε πάλι στη δράση.

Τελευταία ασχολείσαι με μια εναλλακτική θεραπεία υπό τον ήχο του Γκονγκ, μίλησέ μας λίγο για αυτό.

Είναι μια μορφή ηχοθεραπείας, συμβατή με το άλογο και την θεραπευτική ιππασία, όπου τα "πλανιτικά Γκονγκ" παίζονται με έναν θεραπευτικό τρόπο για να γίνει ο συντονισμός. Με λίγα λόγια, θα έλεγα ότι είναι μια εμπειρία βαθιάς ισορροπίας μεταξύ σώματος, νου και πνεύματος. Τα ηχητικά κύματα του Γκονγκ επιβραδύνουν τα εγκεφαλικά κύματα, φέρνοντας τον ακροατή που βρίσκεται σε Συχνότητα Θ - κοινώς, το γλυκό σημείο αίσθησης πριν κοιμηθούμε - σε παύση της ροής της σκέψεις, ξεπλένοντας πεποιθήσεις, αναμνήσεις και ότι άλλο κουβαλάμε που δεν εξυπηρετεί πια. Ο στόχος είναι ο ακροατής να έρχεται στο σημείο μηδέν του νου και το σύστημα να αυτοθεραπεύεται.

Μετά από ένα "GONG BATH", αυτοί που συμμετέχουν νιώθουν συνήθως ηρεμία και χαλάρωση σε συνδιασμό με μια αίσθηση ευεξίας και ελαφρότητας από το βάρος του καθημερινού άγχους και υπερέντασης.

Το "GONG BATH" μπορεί να γίνει ατομικά ή σε μια ομάδα. Αυτό τον καιρό κάνουμε πολλές συνεδρίες για καρκινοπαθείς ή ακροατές που βιώνουν πολύ στες στην ζωή τους. Η ανταπόκριση είναι μεγάλη και μεταφέρομαι μαζί με την ομάδα Gong σε διάφορες περιοχές της Αθήνας αλλά και εκτός Αθηνών. Αυτή η ενασχόληση μου δίνει ενέργεια, χαρά κι εξελίσσομαι κάθε φορά περισσότερο μετά από κάθε συνεδρία.

Ποιο μήνυμα θα ήθελες να αφήσεις για τους αναγνώστες του deBóp;

Αν και όλα τα αγροτικά ζώα πρόσφεραν στον άνθρωπο, το άλογο είναι κάτι ξεχωριστό. Το άλογο άλλαξε και διαμόρφωσε τις ανθρώπινες κοινωνίες. Η Αιγαιοπελαγίτικη φυλή μικρόσωμων αλόγων - όπου ανήκει το Σκυριανό αλογάκι -, που έφθασε στο χείλος της εξαφάνισης, είναι ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας του λαού μας. Έχουμε το χρέος να προστατέψουμε αυτούς τους τελευταίους εκπρόσωπους της Αιγαιοπελαγίτικης φυλής και να κρατήσουμε ζωντανή (κυριολεκτικά και μεταφορικά) την ιστορία, την κουλτούρα, την φυσική και πολιτιστική κληρονομιά μας για τις επόμενες γενιές. 

Την Αλίκη την θαυμάζω απεριόριστα. Παρόλες τις οδυνηρές καταστάσεις που έμελλε να συναντήσει στη ζωή της, στάθηκε με αξιοπρέπεια κι ευγνωμοσύνη μπροστά στα εμπόδια-δώρα που τις παρουσιάστηκαν. Η ματιά της στον κόσμο, στη φύση και στους ανθρώπους είναι μοναδική. Κοντά της νιώθω γαλήνη. Έχει καταφέρει να νικήσει την πιο δύσκολη αδυναμία του ανθρώπου, -αυτό το συναίσθημα που μας εμποδίζει να ακολουθήσουμε συχνά το όνειρό μας- που είναι ο φόβος. Αντιμετωπίζει τα πάντα με χαμόγελο και καταπληκτικό χιούμορ. Αλίκη μου σε ευχαριστώ για όλα όσα έχω μάθει δίπλα σου και για όσα μου προσφέρεις απλόχερα.

"Όταν παραπονιέσαι για το κακό, το δηπλασιάζεις.Όταν το περιγελάς το εξουδετερώνεις"~Κονφούκιος~

Κείμενο-Φωτογραφίες: Μαρία Μιχαλινού