Δώρα Χρυσικού: «Το «18/9» είναι ένα παιδί που έχει γεννηθεί από μεγάλη αγάπη και θαυμασμό για έναν άνθρωπο που δεν γνώρισα ποτέ»

Η Δώρα Χρυσικού είναι αυτό που λέμε «ωραίος άνθρωπος», με ζωντανή παρουσία και χειμαρρώδη λόγο, μια απολαυστική συνομιλήτρια που χαίρεσαι τη συζήτηση μαζί της. Λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα της μας υποδέχτηκε στο σπίτι της και μας μίλησε για την παράσταση «18/9» που πρωταγωνιστεί, τις επιθυμίες της, αλλά και για τη συνάντησή της με την Έλλη Παππά όταν ήταν δεκαέξι ετών.

Από μικρή είχατε πολιτική θέση, άποψη, συμμετέχατε σε κινήματα. Ποιος ήταν ο λόγος που από νωρίς θελήσατε να λάβετε δράση; Ήταν τα βιώματα από την οικογένειά σας ή μια πιο προσωπική ανάγκη;

Και τα δύο. Βασικός λόγος ήταν ότι είχα μια πάρα πολύ ανεπτυγμένη αίσθηση του δίκαιου και του άδικου, των ανισοτήτων. Ήμουν από την πλευρά των εχόντων ως παιδί και είχα πλήρη επίγνωση των προνομίων μου, αλλά κι ότι υπήρχαν άνθρωποι που δεν ζούσαν καλά, σε δεκαετίες, όπως το 80 και το 90 που μεγάλωνα, που όλα φαίνονταν - δεν λέω ότι ήταν - καταπληκτικά. Αυτό με έκανε να ασχοληθώ και να θελήσω να υψώσω τη φωνή μου ενάντια στην αδικία.

Πού ανατρέχατε για την ενημέρωσή σας;

Στη βιβλιοθήκη του πατέρα μου υπήρχαν όλοι οι μεγάλοι θεωρητικοί, Νίτσε, Μαρξ, Γιούνγκ, Ντεμπόρ, Άρεντ, Μπακούνιν, Κροπότκιν. Το βιβλίο, όμως, που με έκανε να ασχοληθώ με τον κομμουνισμό και με τον σοσιαλισμό ήταν η «Εντολή» της Διδώς Σωτηρίου που μιλούσε για την ιστορία του Μπελογιάννη με την Έλλη Παππά, την αδερφή της Σωτηρίου. Το διάβασα όταν ήμουν στο Λύκειο, ζούσε ακόμα η Έλλη Παππά, κι ενώ έδινα Πανελλήνιες, έβαζα το βιβλίο αυτό πάνω από τον Οιδίποδα Τύραννο και την Αντιγόνη κι όποτε έμπαινε η μαμά μου στο δωμάτιο το έβγαζα. Μάλιστα, ο φίλος της μαμάς μου, Δήμος Μαυρομμάτης, ένας άνθρωπος που υπεραγαπούσα, και μια φίλη της, ήξεραν την Παππά κι είχα φαγωθεί να πάω να τη γνωρίσω. Δεν θα ξεχάσω ποτέ όσο ζω τη γνωριμία μου με αυτή τη γυναίκα, είναι μια συγκλονιστική ιστορία. Της έκανε τόσο μεγάλη εντύπωση ότι ήμουν τόσο μικρή και ήθελα να γνωρίσω εκείνη αντί για μια σταρ του θεάτρου ή του κινηματογράφου (πχ. την Αλίκη Βουγιουκλάκη) που όταν με είδε τα ‘χασε. Αναρωτήθηκε «Τι θέλει ένα τόσο μικρό κορίτσι από εμένα;» κι εγώ της είπα «Σας θαυμάζω απεριόριστα». Η ιστορία αυτών των δύο ανθρώπων μέσα σε ταραγμένα χρόνια, αυτή η τόσο μεγάλη στοχοπροσήλωση σε ένα ιδανικό μου φάνηκε τόσο σπουδαία και τότε έγινε ένα κλικ μέσα μου.

Θυμάστε κάτι χαρακτηριστικό από εκείνη τη συνάντηση;

Για το ραντεβού με την Παππά προετοιμαζόμουν μέρες πριν. Δεν κοιμόμουν, δεν μποροούσα να διαβάσω, έτρωγα τα νύχια μου, μου ‘χε κοπεί η όρεξη, ένιωθα  δέος που θα τη συναντούσα. Και όταν τη γνώρισα το δέος αυτό μεγεθύνθηκε. Ήταν μια γυναίκα απόλυτα προσιτή, γλυκιά, ζεστή, αλλά φαντάζομαι θα πρέπει να είχε κι αυτή μεγάλη περιέργεια όταν της είπαν ότι ένα δεκαπεξάχρονο θέλει οπωσδήποτε να τη γνωρίσει, γιατί δεν της συνέβαινε και κάθε μέρα αυτό. Οπότε όταν μπήκαμε στο σπίτι, με κοίταξε, εγώ ήμουν ψηλή και πολύ αδύνατη, έβαλε τα γέλια και μέσα στην αμηχανία, που ήταν αμφίδρομη, μου είπε ότι μου είχε μαγειρέψει μελιτζανοσαλάτα. Μετά, βέβαια, μου μίλησε για την ιστορία, μου έδειξε τα βιβλία της, φωτογραφίες του Μπελογιάννη. Δεν θα ξεχάσω τα μάτια της, αυτά τα έξυπνα μάτια της. Ήταν απ' αυτά τα πράγματα που συμβαίνουν μια φορά στις ζωές των ανθρώπων.

Ήσασταν παρούσα στη δίκη της Χρυσής Αυγής και μέσα από αυτό το γεγονός γεννήθηκε, μάλιστα, η ιδέα της παράστασης. Τι σας έχει μείνει από αυτή την εμπειρία;

Πολλά πράγματα. Καταρχάς, το ήθος των θυμάτων, αλλά και των συνηγόρων τους. Όταν ο Λαγός έπαθε το περιβόητο λιποθυμικό επεισόδιο, ο πρώτος άνθρωπος που ενδιαφέρθηκε για να παράσχει τις πρώτες βοήθειες ήταν ο Θανάσης Καμπαγιάννης, ο οποίος ήταν δικηγόρος της πολιτικής αγωγής των αλιεργατών. Θυμάμαι, λοιπόν, ότι εκείνη τη μέρα λέγαμε για το διαφορετικό ήθος των μεν και των δε. Οι δικοί τους δικηγόροι το μόνο που έκαναν ήταν να δημιουργούν μια αίσθηση φόβου στα θύματα, με το να περνούν απ’ την πλευρά που ήταν η πολιτική αγωγή και το δικό μας ακροατήριο χτυπώντας τα τακούνια τους για να δημιουργήσουν θόρυβο, με τη φρασεολογία που χρησιμοποιούσαν και τον τρόπο που απευθύνονταν στους μάρτυρες.

Επίσης, είδα το πόσο ανθρωπάκια φοβισμένα, αναξιοπρεπή, αστοιχείωτα ήταν αυτοί που αν τους έβλεπες με το όπλο και το γκλομπ φαίνονταν παντοδύναμοι. Μπροστά στη δικαιοσύνη και στο εδώλιο του κατηγορουμένου είχαν χάσει τον τσαμπουκά, την υποτιθέμενη δύναμή τους κι ο ένας έδινε τον άλλον, ενώ σκότωναν μαζί. Θρασύδειλοι νταήδες, χωρίς μπόι και λεβεντιά, εύκολα χειραγωγήσιμοι, που τους έδωσαν ένα όπλο κι ένα μαχαίρι κι όλο τους το τίποτα το έκρυψαν μέσα από αυτό. Δεν πίστευαν σε κάτι, ούτε και σε αυτό που έκαναν πίστευαν, γιατί με το που βρέθηκαν σε δύσκολη θέση το αποποιήθηκαν. Ο φασισμός δεν είναι ιδεολογία, είναι εγκληματικότητα. Κι επειδή μιλήσαμε πριν για τον Μπελογιάννη, να πούμε ότι τέτοιοι άνθρωποι δεν πρόδωσαν και δεν έσκυψαν το κεφάλι ποτέ. Ο Μπελογιάννης, ο Πλουμπίδης κι όλοι αυτοί οι αγωνιστές ακόμα και στη δίκη που τους πήγαιναν στο εκτελεστικό απόσπασμα ήταν με το χαμόγελο.

Κάτι ακόμα που κρατώ είναι η αλληλεγγύη των ανθρώπων που βρισκόμασταν εκεί, με τους οποίους γνωριστήκαμε, γίναμε φίλοι και πια συναντιόμαστε στις πορείες. Μπορεί να μην έχουμε τη δυνατότητα να ειδωθούμε σε άλλες στιγμές, αλλά ξέρουμε ότι υπάρχει ένα ραντεβού που θα ξαναβρεθούμε.

Στην οικογένεια του Παύλου Φύσσα είχατε μιλήσει για την ιδέα σας; Πώς είχαν αντιδράσει;

Τους είχα πει την πρόθεσή μου κι ότι ήθελα να βοηθήσω τον σύλλογο και ήταν πάρα πολύ θετικοί. Από τότε που τους μίλησα, βέβαια, μέχρι τη στιγμή που μπόρεσα να το κάνω πέρασε αρκετός καιρός. Δεν με ρώτησαν ποτέ για το περιεχόμενο. Κάθε φορά που μιλάω με την κα Μάγδα το μόνο που τη νοιάζει είναι να μην κουράζομαι και να μην αγχώνομαι, λέγοντάς μου πως όλα θα είναι καταπληκτικά. Νομίζω ότι καταλαβαίνει η οικογένεια με πόση αγάπη και ευγνωμοσύνη δουλεύουμε όλοι για αυτή την παράσταση και είναι τιμητική και συγκινητική η εμπιστοσύνη που μου έδειξαν. Δεν ξέρω πώς θα είναι που θα τους έχω από κάτω. Είναι σαν όλη η παράσταση να έχει φτιαχτεί γι’ αυτή τη στιγμή κι αυτό μου δίνει δύναμη.

Τι σημαίνει για εσάς η παράσταση «18/9»;

Η παράσταση αυτή είναι ένα παιδί που έχει γεννηθεί από μεγάλη αγάπη και θαυμασμό για έναν άνθρωπο που δεν γνώρισα ποτέ, τον Παύλο, και για την οικογένειά του που γνώρισα και την κουβαλάω μέσα μου με όλους τους αποκαλυπτικούς και τρυφερούς τρόπους. 

Ποια χαρακτηριστικά σάς ενώνουν με τη Δάφνη, την ηρωίδα που υποδύεστε;

Η συνείδησή της που συνέχεια της χτυπάει το καμπανάκι. Η Δάφνη αναγνωρίζει το καλό από το κακό, το δίκαιο από το άδικο, ο λόγος όμως που δεν δρα είναι από αυτοπροστασία, από φόβο, επειδή έτσι έχει μάθει ζώντας σε ένα μικροαστικό περιβάλλον της νοοτροπίας «κοίτα τη δουλειά σου» και της είναι δύσκολο να σπάσει αυτό το καλούπι.  Ωστόσο, έχει μαζέψει πολύ πόνο, ντροπή και ενοχή σε σχέση με την αδιαφορία της και την αδυναμία της να υπερασπιστεί ανθρώπους και καταστάσεις. Οπότε όταν συμβαίνει η δολοφονία φτάνει στο σημείο που δεν αντέχει να βαρύνει κι άλλο τη συνείδησή της και κάνει το βήμα προς τη δική της απελευθέρωση, αποκτά αυτοπεποίθηση, αυταξία, ένα εσωτερικό φως.

Σχεδόν όλες οι ανακοινωθείσες ημερομηνίες έχουν κλείσει με sold out. Περιμένατε την τόσο θερμή ανταπόκριση του κόσμου;

Όχι, δεν το περίμενα. Είναι ανέλπιστο το πώς ανταποκρίνεται ο κόσμος. Από τις είκοσι παραστάσεις που είχαμε προαναγγείλει στις δώδεκα τα εισιτήρια έχουν εξαντληθεί και για όσες έχουν μείνει φεύγουν πολλά κάθε μέρα. Και να πω εδώ, επειδή ακούγεται γενικά πάρα πολύ το sold out, ότι σε αυτή την παράσταση είναι με εισιτήρια, όχι με προσκλήσεις, πέραν της πρεμιέρας και της επίσημης που δόθηκαν κάποιες. Είναι μια δικαίωση για όλους εμάς που δουλέψαμε με πολλά όχι, δυσκολίες, απορρίψεις, με τόσα αναχώματα που συναντήσαμε στη διαδρομή, ότι ήδη η παράσταση συζητιέται και λαμβάνω τηλεφωνήματα για να πάμε σε άλλες πόλεις, ενώ δεν έχουμε ακόμα ξεκινήσει στην Αθήνα. Mόνο βαθιά ευγνωμοσύνη μπορεί να μου δημιουργήσει γι’ αυτό που πάμε να κάνουμε, γιατί εμείς το πιστεύαμε, αλλά φαίνεται ότι και άλλοι άνθρωποι ενδιαφέρονται και ελπίζω να φανούμε αντάξιοι της εμπιστοσύνης τους.

Το κοινό υποστήριξε το εγχείρημά σας από την πρώτη στιγμή, αλλά υπήρξαν παράγοντες που καθυστέρησαν την υλοποίησή του. Γιατί;

​Το θέμα είναι πως θεωρείται, λανθασμένα, ότι υπάρχει ένα κομματικό πλαίσιο, ότι είναι δηλαδή μια αριστερή παράσταση. Δεν ισχύει αυτό. Είναι μια ανθρώπινη παράσταση που εξάρει τον άνθρωπο, συγκεκριμένα τον Παύλο, ο οποίος ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος. Προσωπικά, δεν μπορώ να καταλάβω τι φοβούνται. Ότι είμαστε απέναντι από τον φασισμό; Όλοι θα έπρεπε να είμαστε. Ότι έχουμε δεξιά κυβέρνηση και κάνουμε κάτι για τον Φύσσα; Το ακούω. Ακόμα, όμως, και μια δεξιά κυβέρνηση πρέπει να στέκεται απέναντι στην ακροδεξιά, εκεί είναι η μαγκιά. Επίσης, από περιέργεια και μόνο ας έρθει κάποιος να δει την παράσταση και μετά να αποφανθεί τι είναι. Δεν υπάρχει περίπτωση να την δει, όπως την έχουμε δομήσει, και, άσχετα αν θα του αρέσει ή όχι, να φύγει λέγοντας ότι είναι στρατευμένη κομματικά. Πολιτική παράσταση είναι, εξάλλου το θέατρο από τη φύση του είναι μια πολιτική πράξη.

Tι σας έμαθαν οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε κατά τη δημιουργία αυτού του έργου;

Ότι πρέπει να παλεύεις μέχρι τελικής πτώσεως γι’ αυτό που πιστεύεις κι ίσως έτσι συμπαρασύρεις κι άλλους να πιστέψουν σε αυτό. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση από το να φτιάχνεις κάτι με αγάπη κι όταν όλοι σε αποτρέπουν εσύ να μην τα παρατάς και να τα καταφέρνεις. Αυτή η παράσταση μου έδωσε μεγάλη ώθηση και μου ξεδιάλυνε πρόσωπα. Οι άνθρωποι που με στήριξαν δεν ήταν απαραίτητα εκείνοι από τους οποίους το περίμενα κι αυτό ήταν ένα μάθημα. H ομάδα που εν τέλει φτιάχτηκε είναι για εμένα η dream team και νιώθω πάρα πολύ τυχερή. Δεν θα μπορούσα να έχω κάνει τίποτα χωρίς τη βοήθειά τους, τους χρωστάω τα πάντα. Είναι άνθρωποι που πήγα, τους είπα περί τίνος πρόκειται κι επειδή είναι όλοι εξαιρετικοί στη δουλειά τους ήρθαν για το σκοπό, με λίγα χρήματα κι όχι με τα ποσά που ενδεχομένως θα έπαιρναν και με πλαισίωσαν με την ικανότητά τους, το όραμά τους, την αγάπη τους, τη στήριξή τους. Μου έκαναν ένα δώρο και τους ευχαριστώ από τα βάθη της ψυχής μου.

Από όσα έχω διαβάσει για εσάς και από αυτή εδώ τη συνάντηση καταλαβαίνω ότι είστε ένας άνθρωπος που κυνηγάτε τις επιθυμίες σας. Υπάρχει κάποια επόμενη επιθυμία που θα θέλατε να κατακτήσετε;

Θα ήθελα να παίξω σε μια ταινία του Αλμοδοβάρ ή του Κεν Λόουντς. (γέλια) Δεν έχω κάποιο συγκεκριμένο επαγγελματικό πλάνο, πιστεύω στη γέννηση των πραγμάτων. Το «18/9», για παράδειγμα, το οραματίστηκα κι ήθελα πολύ να το κάνω, αλλά πριν δέκα χρόνια δεν υπήρχε σαν σκέψη. Θέλω να μπορώ να έχω ωραίες συνεργασίες με ανθρώπους που κινούμαστε στο ίδιο μήκος κύματος, να μην ταλαιπωρούμαι με τοξικότητες, δεν τα αντέχω αυτά πια, να δουλεύω με τους φίλους μου, να περνάω καλά, να ταξιδεύω, να έχω μια καλή ποιότητα ζωής, να έχω υγεία, να προλάβω να δω τον ανιψιό μου να μεγαλώνει, τέτοια πράγματα καθημερινά.

Ευχαριστούμε θερμά τη Δώρα Χρυσικού για την παραχώρηση της συνέντευξης!

Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Κατσής
Όλες οι πληροφορίες για την παράσταση βρίσκονται εδώ.