«Έστω μια φορά το σ'αγαπώ πρέπει να ειπωθεί»: μια συνέντευξη με τον Ηλία Κουνέλα

Όταν συνάντησα τον Ηλία Κουνέλα, κατά κάποιον τρόπο, άκουσα τις ιστορίες που στοιβάζονταν κάτω από κάθε του λέξη. Έλεγα: «για να ειπωθεί αυτή η πρόταση, έχει σίγουρα υπάρξει μια διαδρομή, μια εμπειρία». Φανταζόμουν ή προσπαθούσα να μαντέψω αυτόν τον πλούτο αλλά, όπως καταλαβαίνετε, δεν κρατήθηκα και πολύ. Σύντομα του άρχισα τις ευθείες ερωτήσεις. Και μου απάντησε. 

 

Με ρωτάς με τι ασχολούμαι / Θα ήθελα να ασχολούμαι με την αφήγηση και με τον κόσμο που αυτή χωράει μέσα της. Κατά τον V.Shalamov ένα από τα αρχαιότερα συναισθήματα του ανθρώπου είναι ο θυμός. Η αφήγηση λοιπόν που αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα είδη του θεάτρου, καταλαγιάζει τον άνθρωπο χιλιάδες χρόνια τώρα. Τον ημερεύει...Δυστυχώς όμως ξεχνάω την αφήγηση και ασχολούμαι με τον εαυτό μου, με το αν είμαι καλά ή όχι και κλαίω τον πολύτιμο χρόνο που χάνεται...

Με ρωτάς πώς επιλέγω τα κείμενα μου και πότε αισθάνομαι πως θέλω να κάνω κάτι με αυτά /

Αναγνωρίζω τα κείμενα μου από τον τρόπο που με κάνουν να ντρέπομαι, να συγκινούμαι και να απογυμνώνομαι. Όταν για παράδειγμα συνάντησα τον Danilo Kis θυμήθηκα τον εαυτό μου παιδί να κατουράει στην παγωνιά πάνω στο χιόνι. Έγραφα το όνομά μου κι αυτό έλιωνε. Κάτι που εδώ στην Ελλάδα ένα παιδάκι θα το έκανε χαράζοντας το όνομά του μ' ένα βότσαλο πάνω στην άμμο που θα το έσβηνε η θάλασσα, εγώ το έζησα μ' έναν διαφορετικό τρόπο. Έχει σημασία, αυτή η μνήμη που διαφέρει είναι πάντα η ανάγκη και το κίνητρο. Όταν διάβασα τους ''Καραμάζοφ'', αναγκάστηκα σχεδόν να πιστέψω στο Θεό! Ήμουν αβάπτιστος. Ο Dostojevsky μου έβαλε τρικλοποδιές. Αυτή η αντιδιαστολή γέννησε την ανάγκη. Όταν διάβασα τον Georghiou γονάτισα. Ήθελα να φτιάξω μία παράσταση που θα έχει ομολογία πίστεως, σ' έναν κόσμο που δεν πιστεύει σε τίποτα.

Με ρωτάς τι σημαίνει καλή αφήγηση για μένα / Η καλή αφήγηση είναι ο Ευγνώμονας Ληστής του Ευαγγελίου. Δηλαδή οτι ο φονιάς μπορεί και να εισέλθει πρώτος στον Παράδεισο. Ή ότι κατά βάθος αυτός που μισώ μπορεί να είναι η σωτηρία μου, η έμπνευσή μου, η κίνησή μου. Καλή αφήγηση ονομάζω την υπερβατική αντίστιξη των πραγμάτων. Αυτό χωρίς το οποίο κανένα άκρο δεν διαφαίνεται, γιατί χωρίς αυτό τίποτα δεν φέγγει. Η καλή αφήγηση είναι αυτή που συμπληρώνει τα πάντα. Και τα ολοκληρωμένα και τα ελλειπή μεγέθη. Η καλή αφήγηση είναι μια δυνατότητα που την έχουμε ξεχάσει και που την έχουμε πολύ μεγάλη ανάγκη όταν αρρωσταίνουμε.

Με ρωτάς πώς εκφέρεται η καλή αφήγηση κι αν είναι απαραίτητη μια παρέμβαση για την ΑΓΑΠΗ σήμερα / Η καλή αφήγηση κατά βάση δεν εκφέρεται, είναι σαν το σ' αγαπώ που φοβόμαστε να το πούμε μήπως χαθεί η αγάπη. Παρόλα αυτά, έστω μια φορά το σ' αγαπώ πρέπει να ειπωθεί. Με μία φορά δεν παραβιάζεται το άρρητο. Κι αν στην εποχή μας τα θεωρούμε όλα πια παραβιασμένα, δεν πρέπει, παρόλα αυτά, οι λέξεις και οι μεγάλες διαχρονικές έννοιες να ξαναειπωθούν από την αρχή; Δεν πρέπει οι λέξεις να ξαναμιλήσουν; Να ξανανέβουν την καμπύλη του κύκλου;

Με ρωτάς τι σημαίνει για μένα η 8η ημέρα / Για την Ορθοδοξία είναι η μέρα του Βαπτίσματος, η Καινούρια μέρα της Δημιουργίας, η μέρα της συμφιλίωσης. Για μένα είναι η μέρα που επιθυμώ και που φοβάμαι περισσότερο απ΄ όλες τις άλλες να ζήσω. Τι θα κάνω αν εκείνη την ημέρα ο χειρότερος εχθρός που θα αντικρίσω μπροστά μου θα είναι ο εαυτός μου; Πώς θα αγκαλιάσω το λυσσασμένο ζώο που έχω μέσα μου;

Με ρωτάς γιατί ονομάσαμε την παράσταση που ταξιδεύουμε στα σπίτια «η 8η ημέρα» / Ονομάσαμε την παράσταση έτσι από κοινού με τον Παναγιώτη, γιατί φανταστήκαμε τους παππούδες μας αγκαλιασμένους κι ας ήταν εχθροί στον εμφύλιο. Επίσης κάθε σπίτι που φιλοξενεί την παράσταση, δέχεται και ξένους θεατές. Οπότε βιώνει και το κοινό μια συμφιλίωση με τον άγνωστο.

Μου ζητάς να σου αφηγηθώ μία εμπειρία που έχω ζήσει σ' ένα απο τα 150 σπίτια που έχει επισκεφθεί η «8η ημερα» / Βρεθήκαμε σ' ένα σπίτι στο Χαλάνδρι με αναρχικούς, χρυσαυγίτες και ομοφιλόφιλους θεατές μαζί. Στην αρχή χάσαμε τη γη κάτω από τα πόδια μας. Στο τέλος της παράστασης, μας εγκατέλειψε ο φόβος της έναρξης. Στο τέλος όλες οι μάσκες και τα αξιώματα θα πέσουν.

Μου ζητάς να σου αφηγηθώ μία από τις εμπειρίες της δράσης του ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΡΙΟΥ του Εθνικού Θεάτρου στα νοσοκομεία. Πολύ σωστά λες πως έχουμε ξεπεράσει τις 370 παραστάσεις γύρω από κρεβάτια ενήλικων ασθενών / Μια μέρα παίξαμε σ' ένα εικοσάχρονο παιδί απο το Μπαγκλαντέζ. Δούλευε στη Μανωλάδα και είχε παραλύσει το κορμί του από τις αντίξοες συνθήκες εργασίας. Μας ρωτήσαν από το «Σωτηρία» αν μπορούμε να παίξουμε σε κάποιον που δεν μιλάει Ελληνικά. Αποφασίσαμε πως θα παίξουμε κι όταν μπήκαμε στο θάλαμό του, αντίκρισα τα πιο τρομοκρατημένα μάτια που έχω δει στη ζωή μου. Δεν ξέραμε πώς να του εξηγήσουμε πως σε λίγο θα δει θέατρο. Σε λίγο αρχίσαμε να βαφόμαστε κλόουν μπροστά του, αλλά το παιδί παρέμενε αδιάφορο. Η παράσταση ήταν μια μεγάλη αποτυχία. Αντί να τονώσουμε τον θεατή μας, μάλλον του προκαλέσαμε δυσάρεστα συναισθήματα. Ώσπου ο Θεός μας λυπήθηκε. Φεύγοντας από το θάλαμο, έμεινε το πόμολο της πόρτας στο χέρι μου. Το πρόσφερα στην Ιφιγένεια  σαν λουλούδι που μοσκοβολάει. Αυτή το μύρισε (το πόμολο) και ζαλίστηκε απο την ευωδία με αποτέλεσμα να μην βρίσκει την έξοδο του θαλάμου και να πέφτει πάνω στον τοίχο. Ο θεατής μας χαμογέλασε! Τώρα το τραβήξαμε στα άκρα, κάναμε τουλάχιστον μισή ώρα για να βγούμε από το θάλαμο. Ο θεατής μας γέλασε με την ψυχή του... Κι όταν βγήκαμε με την Ιφιγένεια από τον θάλαμο κλαίγαμε σαν μικρά παιδιά αγκαλιασμένοι! Αυτή είναι μόνο μία ιστορία. Κάθε επίσκεψη έχει την δική της.

Με ρωτάς αν υπάρχει κάτι που με στεναχωρεί αυτήν την περίοδο / Με στεναχωρεί η στάση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, γιατί έχει ανακοινώσει στις εφημερίδες και τους δημοσιογράφους πως η δράση του ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΡΙΟΥ συνεχίζεται και φέτος και την ίδια στιγμή μ' ένα διεκπεραιωτικό μέιλ από κάποιο γραφείο του, μου ανακοίνωσε πως τώρα -λόγω οικονομικών φυσικά- δεν γίνεται η δράση να προχωρήσει. Ίσως τον Γενάρη. Καθημερινά μας παίρνουν τηλέφωνα από τα νοσοκομεία και δεν ξέρουμε πώς να ανταποκριθούμε. Δίνουμε πολλές παραστάσεις από την καρδιά μας, αλλά αυτό δεν φτάνει. Οι παραστάσεις έπρεπε να παίζονται σε καθημερινή βάση. Η δράση του ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΡΙΟΥ είναι επείγουσα ανάγκη του θεατή, λειτουργεί σαν ασθενοφόρο. Πολλοί από τους θεατές του ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΡΙΟΥ έχουν περιορισμένο χρόνο ζωής. Δεν μπορούν να περιμένουν. Μου είναι δύσκολο να αντιληφθώ την τέχνη ως ανώτερη αξία από τη ζωή. Δεν ξέρω ο κ. Λιβαθινός πώς το βλέπει.

Με ρωτάς τι ακριβώς διδάσκω στην Δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών / Κάνω ένα μάθημα που το ονομάζω Κλόουν – ένα μάθημα για την αποτυχία. Ασχολούμαι με πράγματα που δεν αγαπάνε οι ηθοποιοί επάνω τους. Είναι ένα μάθημα αυτοέκθεσης. Ο ηθοποιός πριν από την εμπλοκή του με την επιστήμη του θεάτρου, έρχεται σε επαφή με το δικό του υλικό. Έρχεται σε ρήξη με τον εαυτό του. Αντιλαμβάνεται πως σ' όλη την ιστορία της ανθρωπότητας δεν υπήρξε ποτέ παρόμοιο υλικό με αυτόν και ούτε θα υπάρξει. Με την κοσμοαντιληψη του Κλόουν βιώνει διάφορες αποτυχίες μέχρι που βρίσκει τον δικό του Κλόουν και αποκτάει την δική του μοναδική προσωπική φωνή.

Με ρωτάς τι αισθάνομαι για την εποχή μου και για την κατάσταση στην Ελλάδα / Αισθάνομαι αισιόδοξος και ευλογημένος που κληρώθηκα σ΄ αυτή την εποχή. Η ανθρωπότητα έχει ξεπεράσει πολύ μεγαλύτερες δοκιμασίες. Το θέμα όμως δεν είναι να μπούμε σε ένα μοτίβο συγκριτικής σκέψης για το ποιά εποχή είναι η καλύτερη, αλλά να διαχωρίσουμε το καθεαυτό αγαθό της ζωής από όλα τα προβλήματα. Η ζωή ακόμη και μέσα σ' ένα μπουντρούμι μόνο ωραία μπορεί να είναι. Αυτή η γνώση με κάνει πιο γενναίο και με κάνει να εμπιστεύομαι κάθε δυσκολία. Η ζωή είναι παντού εκει. Κι εγώ είμαι από αυτούς που υποστηρίζουν πως η ζωή στον τόπο μας μετά την κρίση, ζωντάνεψε ουσιαστικά. Στο χώρο της τέχνης και του θεάτρου, πόσο μάλλον.

 

«Αγάπη»: Μια παρέμβαση για την «καλή αφήγηση», είναι η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Ηλίας και παρουσιάστηκε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Θα ακουλουθήσουν άλλες δύο «παρεμβάσεις», στις 26.02.2016 & 25.05. 2017. 

«Η 8η ημέρα» ανεβαίνει κάθε Κυριακή στις 13.00, στο Απο Μηχανής Θέατρο. Επιπλέον, φιλοξενείται και σε σπίτια! Ίσως φιλοξενηθεί και στο δικό σου!

Φωτογραφία εξωφύλλου: Γρηγόρης Ρέντης / 1η&2η φωτογραφία: Mike Ραφαήλ / 3η φωτογραφία: Ιφιγένεια Γρίβα

Περισσότερες πληροφορίες εδώ.