Για το θεατρικό «ρεπορτάζ« του Γιάννη Ασκάρογλου

Ο δημιουργός του Ignoramus, Γιάννης Ασκάρογλου, μίλησε στο debop.gr με αφορμή την παράσταση «Ignoramus» για τη ζωή, την αλήθεια και την πρόσληψη τους μέσα από τον «φακό» των ΜΜΕ πάνω στο θεατρικό σανίδι.

Πως έγινε πραγματικότητα η ιδέα της παράστασης και που βασίστηκε σε επίπεδο πηγών;

Η παράσταση πραγματοποιήθηκε σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο συμπεριλάμβανε όλη την έρευνα, ατομική και ομαδική, καθώς και την πλειοψηφία των σκηνικών δοκιμών, και διήρκησε από τον Φεβρουάριο μέχρι και την παρουσίαση της πρώτης παραστασιακής μορφής τον Ιούλιο του 2024 (στον χώρο 1927 art space με την φιλοξενία της Ακτίνας Σταθάκη). Ακολουθώντας τα ενθαρρυντικά σχόλια και τις παραινέσεις (‘ειδικών’ και μη, ίσως κυρίως των δεύτερων!), και φυσικά την επιθυμία της ομάδας, αποφασίστηκε να πάρουμε το ρίσκο μιας μικρής, αλλά πλήρους παραγωγής, σε θεατρικό χώρο με μια διάρκεια παραστάσεων στο χρόνο. Με εφόδια τον ενθουσιασμό των πρωτάρηδων, θα έλεγα, και την αγάπη και την πίστη για την ομαδική μας δουλειά, φτάσαμε  στην πρεμιέρα, και ταξιδεύουμε παραπέρα. Και στην ευθεία ερώτηση για τις οικονομικές πηγές: και τα δύο στάδια είναι μέρη ενός αυτοχρηματοδοτούμενου ερευνητικού project για την Ελευθερία του Τύπου. Φυσικά, σε αυτό το στάδιο, προστίθενται τα εισιτήρια της παράστασης, κυρίως μέσω του ‘εισιτηρίου υποστήριξης’, μια δυνατότητα των θεατών να υποστηρίξουν αυτή την προσπάθεια ενισχύοντας την ανεξαρτησία της έρευνας και της θεατρικής παραγωγής (κατά αντιστοιχία με την υποστήριξη ανεξάρτητων δημοσιογραφικών οργανισμών που χρηματοδοτούνται απευθείας από τους αναγνώστες τους).

Η χίμαιρα της αντικειμενικής αλήθειας΄΄ για την οποία διαβάζουμε ταλανίζει μόνο τα ΜΜΕ ή και το θέατρο;

Στην δημοσιογραφία, ή και την ζωή μας γενικότερα ίσως, η έννοια της αλήθειας έχει συζητηθεί, αμφισβητηθεί ή και ‘εργαλειοποιηθεί’ κάποιες φορές από κυρίαρχες αφηγήσεις. Ομοίως και στο θέατρο-ντοκουμέντο, ένα θέατρο που πραγματεύεται θέματα από την επικαιρότητα ή το εγγύς παρελθόν, η γνησιότητα ή η πιστότητα (ντοκουμέντων, πηγών κλπ.) μπήκε νωρίς στο κέντρο της προσοχής. Κατά τον θεμελιωτή του θεατρικού αυτού είδους P. Weiss, «η αντικειμενικότητα, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι μια έννοια που χρησιμεύει σε μια κυρίαρχη ομάδα για να δικαιολογήσει τις πράξεις της». Επίσης, η γνησιότητα ενός ντοκουμέντου δεν εγγυάται την αντικειμενικότητα ή την αλήθεια. Δηλαδή, ενώ το ντοκουμέντο, ως πληροφορία, είναι (σχετικά) αμετάβλητο, η λειτουργία του μπορεί να αλλάξει ανάλογα τον τρόπο χρήσης και την νοηματοδότησή του. Παραδείγματα στην τρέχουσα δραματουργία αποτελούν το Σύνταγμα της Ελλάδος ή η διεθνής έκθεση για την Ελευθερία του Τύπου, τα οποία χρησιμοποιούνται υπό διαφορετική οπτική γωνία για να στηρίξουν αντικρουόμενες προσεγγίσεις. Αποδεχόμενοι, λοιπόν, τις πολλές υποκειμενικότητες (αντί μίας ‘αντικειμενικότητας’), σημαντικό στοιχείο της συγκεκριμένης δραματουργίας, και του θεάτρου-ντοκουμέντο γενικότερα, είναι η παρουσίαση πολλαπλών εκδοχών της αλήθειας. Στόχος η κινητοποίηση του θεατή, σαν ένα ‘θεατρικό ρεπορτάζ’, όπως δήλωνε ο Peter Weiss. Ενώ όμως τα κυρίαρχα ΜΜΕ τείνουν να αναπαράγουν και να διαιωνίζουν το σύστημα στο οποίο ζούμε χωρίς να το εξηγούν, το θέατρο-ντοκουμέντο  οφείλει να παρέχει χώρο στη γνώση και τον κριτικό στοχασμό.

Η εναλλαγή σκηνικών συνθηκών τι ακριβώς εξυπηρετεί σε επίπεδο δραματουργίας;

Η παράσταση συνολικά, θα λέγαμε ότι αποτελείται από 4 σκηνικές συνθήκες: παρουσίαση της προσωπικής μελέτης του κάθε ‘επιστήμονα’ (πολιτική, οικονομική και κοινωνιολογική προσέγγιση), συνθήκη αίθουσας σύνταξης με συντάκτες επί τω έργω, επί-σκηνής έρευνα και η συνθήκη μιας ‘σχολής δημοσιογραφίας’ με σατιρική διάθεση. Η, κατά μια άποψη, θαρραλέα αυτή επιλογή, αντικατοπτρίζει την παρατήρησή μας από την επιτόπια έρευνά μας στην αίθουσα σύνταξης ενός δημοσιογραφικού site κυρίαρχου ΜΜΕ. 

Ο παραστασιακός ρυθμός αφορά τις έντονες και συχνά γρήγορες διακυμάνσεις μεταξύ μιας αίσθησης ‘χαλαρότητας’ (όσο δεν έρχεται κάποια αξιόλογη είδηση) και της αίσθησης του επείγοντος στην περίπτωση μιας σημαντικής, είτε ως προς το περιεχόμενο, είτε ως προς την ταχύτητα ανταπόκρισης, είδησης. Υπάρχει όμως και ένα δεύτερο επίπεδο σε αυτή την επιλογή και αφορά την εμπειρία μου ως πολίτης στην Αθήνα… συνδέεται με μια προσωπική εντύπωση μιας επαναλαμβανόμενης διακοπής των πραγμάτων και μιας μη-ολοκλήρωσης, ένα πανταχού παρόντα περιορισμό χρόνου με μια συνεχή ανησυχία να μην έρθει το επόμενο συμβάν χωρίς να ‘είμαι εκεί’. Τι σημαίνει όμως να ‘είσαι εκεί’; Επιστρέφοντας στην θεατρική σύμβαση, η δραματουργική αφήγηση αποτελείται από ένα κολλάζ γεγονότων, όπως δηλαδή συνήθως αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσα στην πληθώρα της ενημέρωσης, αλλά και των συμβάντων της ζωής σε μια, αστική ειδικά, καθημερινότητα.

Ποια τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;

Νιώθω πως είναι ακόμα κάπως νωρίς για επόμενα, ειδικά για τέτοιου είδους απαιτητικά δημιουργικά σχέδια. Παρ’ όλα αυτά, ήδη βρίσκομαι σε επικοινωνία, στο πλαίσιο ενός Erasmus internship, με μια ομάδα θεάτρου-ντοκουμέντο που με έχει εμπνεύσει στο τρόπο δουλειάς της αλλά και στο παραστασιακό αποτέλεσμα, τους Rimini Protokoll. Είναι μια επιθυμία ετών να μείνω για κάποιο διάστημα πάλι στο εξωτερικό, λαμβάνοντας νέα ερεθίσματα και ανοίγοντας νέους καλλιτεχνικούς ορίζοντες.

Πληροφορίες για την παράσταση «Ιgnoramus» ΕΔΩ.