Γιάννης Οικονομίδης: «Η τέχνη είναι για αυτούς που τη χρειάζονται»

Πριν από είκοσι ημέρες βρέθηκα μπροστά από έναν «κινηματογραφάνθρωπο». Ένας χαρακτηρισμός που ο ίδιος δίνει για τον εαυτό του, σαν να προαναγγέλλει τον ερχομό ενός πλάσματος από έναν κόσμο μυθικό. Μόνο που αυτός ο μυθικός κόσμος φαίνεται να είναι και ο πραγματικός. Σε αυτόν τον κόσμο βλέπεις και συναντάς τους «ζωντανούς» ανθρώπους. Παρότι οι κόσμοι μας σήμερα βάλλονται από «ιούς», ο ίδιος φαίνεται να παραμένει ανθεκτικός στην αυθεντικότητα.

Σκέφτεται με εικόνες, εξού και ως έφηβος ήθελε να γίνει ζωγράφος. Η ζωή όμως είχε άλλα σχέδια και ευτυχώς για εκείνον γιατί, ως περίεργο παιδί, ήθελε να βρίσκεται ανάμεσα σε ανθρώπους και να τους παρατηρεί.

Με τη νέα του ταινία «Η μπαλάντα της τρύπιας καρδιάς» παραμένει πιστός στο ύφος του, με τη ζυγαριά να γέρνει προς τη μαύρη κωμωδία. Πρώτη φορά ο ζόφος εξασθενεί και δυναμώνει το χιούμορ. Πρόκειται για ένα κομβικό σημείο στην δημιουργική του πορεία που ενδέχεται να αναδείξει μια νέα Οικονομιδική περίοδο, όπου ήδη με το ξεκίνημά της υπόσχεται πολλά.

> Παρατηρείται τον εαυτό σας όπως παρατηρείται και τους άλλους;

Εννοείται, φυσικά. Πολλές φορές μέσα στις ταινίες είναι οι δικές μου κουλαμάρες, τα δικά μου κουσούρια, οι δικές μου ποιότητες.

> Τι είναι αυτό που έχετε παρατηρήσει να αλλάζει στον εαυτό σας μέσα από το επάγγελμά σας; Ποιες ποιότητες έχουν ξεπροβάλλει;

Έχω γίνει περισσότερο εξωστρεφής με το σινεμά, πιο επιθετικός, ντρέπομαι λιγότερο και πιο ευέλικτος αναγκαστικά. Τέτοιου τύπου ποιότητες. Η αναζήτησή μου σε σχέση με τους ανθρώπους πάντα υπήρχε, όπως και η αγωνία μου και η ευαισθησία μου να καταλάβω και να παρατηρήσω. Από την παιδική ηλικία πάντα ήμουν ένα περίεργο παιδί σε σχέση με τον κόσμο και με ό,τι με περιβάλλει. Ειδικά με το ανθρώπινο γίγνεσθαι. 

> Τι σήμαινε η επιτυχία για εσάς πριν τριάντα χρόνια και τι τώρα; Έχει αλλάξει ο τρόπος που βλέπετε την επιτυχία ή παραμένει ο ίδιος;

Δεν ξέρω. Αυτή την αθώα χαρά, αυτή την καθαρή χαρά που ένιωσα όταν είχα πάρει το πρώτο βραβείο στο φεστιβάλ Δράμας με την πρώτη μου μικρού μήκους ταινία «Σταδιακή βελτίωση του καιρού» δεν την έχω ξανανιώσει. Παρόλο που η επιτυχία ήρθε μετά. Η όποια επιτυχία. Με την έννοια, ότι έχω κάνει ταινίες που ο κόσμος τις αγαπάει, τις αναγνωρίζει τις γουστάρει. Ένα κοινό όπου σε σέβεται, σε εκτιμά και σε παρακολουθεί, αυτό είναι επιτυχία, τι άλλο; Όλα τα άλλα, τα οικονομικά, τις περγαμηνές, δεν τα έχω γευτεί. Δεν μπορώ να σου μιλήσω για αυτά. (γέλια)

> Έχετε πει: «Έμεινα εδώ για να καταλάβω αυτόν τον τόπο». Ποια βεβαιότητα στα χρόνια της νιότης ανατράπηκε σήμερα;

Ίσως ότι το σινεμά μπορεί να αλλάξει τα πράγματα, να παίξει ένα ρόλο στο να αλλάξουν κοινωνικά και πολιτικά τα πράγματα, να επιφέρει αλλαγές. Είχα αυτή την ψευδαίσθηση. Είχα αυτή την αυταπάτη. Ειδικά την εποχή που έκανα το «Σπιρτόκουτο». Θεωρούσα ότι μια ταινία είναι ένα όπλο, ένα πυροβόλο όπλο που μπορεί να μπουμπουνίσει τα πράγματα άγρια.

Ωστόσο κατέληξα να πιστεύω ότι η τέχνη είναι για αυτούς που τη χρειάζονται. Εκεί έξω υπάρχουν άνθρωποι, λίγοι - πολλοί, δεν έχει σημασία, που πραγματικά η ζωή τους τη χρειάζεται την τέχνη. Άρα για αυτούς κάνουμε πράγματα, για αυτούς προσπαθούμε. Ένας από αυτούς είμαι και εγώ. Με έχουν στηρίξει συγγραφείς, ένα καλό βιβλίο, μουσικές, δίσκοι, συγκροτήματα, ταινίες, έχω κρατηθεί σε στιγμές που ήμουν σε κρίση, στη γωνία που λέμε, στα σχοινιά. Βέβαια υπάρχει ένα συρφετός ανθρώπων, γύρω από αυτό που λέγεται καλλιτεχνικό γίγνεσθαι, υπάρχει ένα χρηματιστήριο, ανεβαίνουν - κατεβαίνουν πράγματα, αλλά τελικά η τέχνη είναι για αυτούς που τη χρειάζονται, και υπάρχουν άνθρωποι που τη χρειάζονται. Εκεί παίζω. Εκεί έχει αξία να προσπαθείς· μέχρι τέλους.  

> Τι συμβουλή θα δίνατε σε ένα νέο που βρίσκεται σε αυτό το δίλημμα, εδώ ή έξω;

Το να μείνεις ή να φύγεις σχετίζεται με το τι θέλει ο καθένας, πως ορίζει τη ζωή του, την καριέρα του, ποια είναι η αγωνία του ή τι τον ενδιαφέρει. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι φύγανε έξω και μεγαλουργήσανε και καλά κάνανε γιατί ήταν να πάνε προς τα εκεί, κι άλλοι καθίσανε εδώ και βαλτώσανε και καταλήξανε να πίνουν φραπέ όλη μέρα σε μια πλατεία και να τους τρέφει η μάνα τους. Είναι όλα σχετικά. Γιατί κι εγώ υπό μία έννοια έφυγα από την Κύπρο και ήρθα εδώ. Αλλά μια συμβουλή που μπορώ να πω σε έναν νέο άνθρωπο που θέλει να κάνει σινεμά είναι, να μη βιάζεται και να διαβάζει. Το σινεμά είναι μια ιστορία που μπορεί να ξεκινήσει και πιο μετά. Από τα δεκαπέντε μέχρι τα είκοσι επτά είναι χρόνια μαθητείας. Σε αυτά τα χρόνια πρέπει να γεμίσει το μπουκάλι, το δοχείο, να αποκτήσει την παιδεία πάνω στο αντικείμενο, να σπουδάσει, να συγκεντρωθεί, εκείνα τα χρόνια που είναι και σαν σφουγγάρι. Γιατί μετα μπαίνει η βιοπάλη, ο βιοπορισμός, η αγωνία του τι κάνω. Μετά είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα για να κάτσεις να διαβάζεις.

> Στην «Μπαλάντα της τρύπιας καρδιάς» ο ζόφος εξασθενεί και ενισχύεται το χιούμορ εξου και η μαύρη κωμωδία. Συζητάμε για μια κομβική περίοδο καλλιτεχνικά;

Ναι μπορεί. Ξέρω γω... Για να δούμε τι θα φέρει το επόμενο βήμα. (γέλια)

> Οι ήρωές σας υιοθετούν ζωώδεις συμπεριφορές, ένστικτα κοπαδιού, επιβίωσης, αναπαραγωγής και εξουσίας. Ωστόσο σήμερα υπάρχει και μια άλλη πραγματικότητα, οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να υιοθετούν μηχανικές συμπεριφορές. Πόσο θα σας ενδιέφερε να ασχοληθείτε με αυτή τη πλευρά των ανθρώπων;

Οι μηχανικές συμπεριφορές είναι μέσα και σε αυτούς τους ήρωες, δεν είναι έξω από αυτούς. Δεν είναι «ούγκ» σε σχέση με τη σύγχρονη εποχή. Για παράδειγμα η χρήση του κινητού τηλεφώνου υπάρχει μέσα στις ταινίες μου, απλά ήθελα να μην το τονίσω και να βάλω ήρωες που να μην εξαρτώνται από αυτό γιατί είναι πολύ αντικινηματογραφικό, δεν έχει κινηματογραφική μυθολογία. Από τότε που υπάρχουν τα κινητά και όλο αυτό, είναι πάρα πολύ δύσκολο να γράψεις ένα αστυνομικό σενάριο. Παλαιότερα που ο άλλος έψαχνε ένα κέρμα ή ένα τηλέφωνο και στο μεταξύ γινόντουσαν τα μπερδέματα ή δεν μπορούσαν να τον βρουν, είχες την δυνατότητα να φτιάξεις ιστορίες. Τώρα ο κόσμος είναι πολύ ασφυκτικά γεωμετρημένος και εγκλωβισμένος. Είναι πολύ δύσκολο να σκαρώσεις μια πλοκή που να τα αφήσεις λίγο έξω όλα αυτά γιατί δεν μπορείς κιόλας. Συνήθως αφορά περισσότερο τις νέες γενιές και οι ταινίες μου είναι ταινίες με σαραντάρηδες και βάλε... δεν είναι πιτσιρικαρία.

> Στις ταινίες σας ανεξάρτητα από το φύλο, οι ρόλοι εναλλάσσονται σε εξουσιαζόμενους και εξουσιαστές. Ωστόσο η γυναικεία φιγούρα παρουσιάζεται πολύ συχνά να υιοθετεί ανδρικές και απόλυτα βίαιες φόρμες συμπεριφοράς. Πως σας έχει απασχολήσει το φύλο σε σχέση με την εξουσία;

Στην πραγματικότητα η εξουσία είναι άφυλη, είναι πάνω από το φύλο. Μου κάνει εντύπωση όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να βάλουν αυτό το ζήτημα σε κουτάκια, να το κατηγοριοποιήσουν. Με τους άντρες δεν έχουν πρόβλημα, ενώ με τις γυναίκες σοκάρονται. Έλεος. Το θέμα είναι το ανθρώπινο όν. Άμα του δώσεις γήπεδο να παίξει στο πεδίο της ισχύος, της εξουσίας θα τα κάνει πουτάνα, δεν τίθεται θέμα. Κι εκεί κρίνεται και ο άνθρωπος. Όταν του δώσεις δύναμη, βλέπεις ποιος είναι ποιος. Τώρα αυτό το παιχνίδι με την ομορφιά, με ενδιαφέρει. Σοκάρει πιο πολύ το να βλέπεις μια ωραία γυναίκα να είναι από μέσα σκοτεινή και σάπια. Σοκάρει τον πολιτισμό. Είναι ένας πολιτισμός που έχει στηθεί με βάση την ομορφιά. Έχει ποντάρει πολύ σε αυτό, εξού και τα στερεότυπα: κακός ίσον άσχημος και όλα τα σχετικά.

> Η διαδικασία της επανάληψης λειτουργεί ως βασικός άξονας στις ταινίες σας. Επανάληψη στο θέμα: ζωή μιας λούμπεν μικροαστικής οικογένειας, επανάληψη στο ύφος: ακραίες συμπεριφορές των ηρώων, επανάληψη στην απόδοση: μακροσκελείς διάλογοι μεταξύ δύο ατόμων, επανάληψη στη γλώσσα: ίδια φρασεολογία, επανάληψη στα πρόσωπα: ίδιοι ηθοποιοί. Τι εξυπηρετεί λοιπόν αυτή η επανάληψη;

Δεν ξέρω, υποθέτω ότι αυτή είναι η γλώσσα μου. Αυτό προέκυψε. Είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τον κόσμο. Το μόνο που είναι συνειδητό είναι η επανάληψη των ίδιων ηθοποιών, γιατί είμαι ευχαριστημένος με τα παιδιά, είμαι φίλος και ικανοποιημένος και προχωράω με την ομάδα μου. Κάποιοι έρχονται, κάποιοι φεύγουν, αλλά υπάρχει ένας πυρήνας με τον οποίο συνεργάζομαι. Από εκεί και πέρα είναι ο τρόπος που εγώ αντιλαμβάνομαι τα πράγματα, δεν ξέρω και δεν μπορώ μάλλον να ξεφύγω από αυτό. Δεν είναι και το ίδιο πράγμα η επανάληψη, είναι κάπως σαν μουσική. Έχουν διαφορά, δεν είναι το ίδιο πράγμα. Έχουν μια χάρη. Αν κάποιος σταθεί και το αφήσει  όλο αυτό μέσα στο αυτί του να κελαρίσει και χαλαρώσει, θα δει ότι έχει μία χάρη. Ένα καλό παράδειγμα, πάρα πολλοί Αμερικάνοι δημιουργοί, το δουλεύουν αυτό· υπάρχει και μια γλώσσα που δεν αφήνει παύση, δεν αφήνει κενό στη συμπεριφορά των ανθρώπων, οι άνθρωποι μιλάνε συνέχεια και αν δεν έχουν κάτι να πούνε, επαναλαμβάνονται. Αυτό όμως που δεν καταλαβαίνουν οι περισσότεροι είναι η επιλογή μιας συγκεκριμένης δραματουργίας. Εκεί που ο άλλος προσπαθεί να εκφραστεί και να πείσει, μπορεί να επαναλάβει το ίδιο νόημα τρεις και τέσσερις φορές, να πει τα ίδια πράγματα. Θέλει το χρόνο του κάποιος για να κορυφώσει την έντασή του, αλλιώς θα είναι ψεύτικο.  Εγώ θέλω να καταλάβω πως κορυφώνει εκεί, άρα θέλω και την ουρά, το θέλω όλο. Δεν είναι απλά το νόημα, είπε το ποίημα και τέλος· στεγνά. Είναι κάτι πέρα από το νόημα. Με ποιον τρόπο υπάρχουν οι άνθρωποι εκεί μέσα, μέσα στο χρόνο τους.

> Η χρήση της λεκτικής βίας στις ταινίες σας φτάνει σε επίπεδα «ξυλοδαρμού». Εσείς έχετε δεχτεί bullying;

Φυσικά. Εννοείται ότι έχω δεχτεί bullying. Εντάξει στο στρατό έχω δεχτεί, και ευτυχώς που δεν αντέδρασα γιατί τώρα θα ήμουν φυλακή. (γέλια) Δεν θα είχα τη ζωή που έχω τώρα. Θα έκανα κάτι κακό σε αυτόν που με πίεζε. Μετά, bullying υπάρχει και στις σχέσεις και στη δουλειά. Συμβαίνει, όταν ο κριτικός λόγος απέναντι στο έργο σου «συμπεριφέρεται» βίαια και εμμονικά, εκδηλώνεται από κάποιον σκόπιμα και επαναλαμβανόμενα.
Ένας τέτοιος χαρακτήρας, θα μπορούσε να είναι, ο Ηρακλής ο Σκυλογιάννης της «μπαλάντας», θα μπορούσε να είναι, ο Περικλής στη «Ψυχή στο στόμα», θα μπορούσε να είναι, ο Αλέκος στον «Μαχαιροβγάλτη», έχει πολλά χαρακτηριστικά αυτής της περσόνας, που είναι δίπλα μας. Έχω δεχτεί bullying στη δουλειά μου, κι όχι μόνο εγώ και πολλοί άλλοι. Το bullying είναι παντού και κάποια στιγμή πρέπει να παίρνει την απάντησή του. Είσαι ευγενικός, είσαι στωικός, δεν αντιδράς, αλλά πως παλεύεται ένας τραμπούκος; Πρέπει να τον παλέψεις.

> Ποια από τις ταινίες σας σήμερα είναι πιο επίκαιρη;

Ξέρεις ποια ταινία μου είναι περισσότερο επίκαιρη με αυτά που γίνονται γύρω γύρω, ποια ταινία μου δικαιώνεται; Η «Ψυχή στο στόμα». Τότε έβλεπαν την ταινία και κοίταζαν σαν χάνοι δεν καταλαβαίνανε και μιλούσανε για βομβαρδισμό υβρεολογίου και πινακοθήκη τεράτων. Τι λε ρε μάγκα; Έχεις κοιτάξει γύρω σου σήμερα που όλα τα τέρατα έχουν βγει από τις τρύπες τους και έχουν ανοίξει τα στόματα, οι ψυχές και τα μυαλά; Έχουν πέσει οι μάσκες του τι λέγεται, του τι ακούγεται πια στα κοινωνικά δίκτυα, στις τηλεοράσεις, παντού.

Σε πειράζουν οι ταινίες του Οικονομίδη και φρικάρεις και ταράζεσαι; Είναι πάρα πολλοί σαν αυτούς όμως και πρέπει να αντισταθούμε. Είναι πάρα πολλοί σαν αυτούς, τους υπο - κριτές.

> Πιστεύετε ότι λείπει η διάθεση για αντίσταση και διεκδίκηση από τη νέα γενιά;

Ναι, αλλά θα βρεθεί. Επειδή όλο το κόλπο είναι πολύ επαρχιακά στημένο, στην ουσία είναι μία - δύο συμμορίες που κάνουν το παιχνίδι. Όταν ξεκινάει ένας καλλιτέχνης, ήδη ξεκινάει φοβισμένος, χωρίς συμμάχους, χωρίς να μπορεί να ελιχθεί. Από την άλλη είναι όλο κρατιστικό, δεν υπάρχει ιδιωτικό χρήμα στο οποίο μπορεί να βασιστεί ο άλλος, να μιλήσει και να εκφραστεί ελεύθερα. Μιλάω για τις τέχνες που χρειάζονται χρήματα. Στην πραγματικότητα είναι ένα πράγμα πολύ κλειδωμένο με θεσμικούς φορείς. Το έχω ξαναπεί.

Στη δεύτερη μου ταινία, όταν πήγαινα στο Κέντρο Κινηματογράφου και διεκδικούσα κάτι λεφτά για το «Σπιρτόκουτο», ενώ προετοιμαζομουν να κάνω τη δεύτερη μου ταινία, με επιασε εκεί ένας αντιπρόεδρος και μου είπε: «Άντε τώρα κάνε μια κανονική ταινία». Σα να σου λέει, ωραία τώρα θα παίξουμε μπάλα. Τώρα να γίνεις καλό παιδί, να γίνεις αρεστός.

Πάρα πολλοί είναι αυτοί που μασάνε, γι' αυτό και οι πιο ενδιαφέρουσες ταινίες όλων, σε χώρες που το κλίμα είναι ασφυκτικό και δεδομένο και η τράπουλα σημαδεμένη, είναι πάντα οι πιο δυναμικές και φρέσκιες. Γιατί εκεί είναι μόνοι τους και δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέναν. Ύστερα, έρχεται μια κάποια καταξίωση, μεγαλώνουν τα budget, τους έχεις ανάγκη και αρχίζεις να κατεβάζεις βρακιά, να αυτολογοκρίνεσαι, να λειαίνεις τα πράγματα, και στο τέλος καταλήγεις να κάνεις μέτριες δουλειές.

> Υπάρχει η αίσθηση πως αν αποφασίσεις να βρίσκεσαι έξω από αυτό, έρχεσαι αντιμέτωπος με ένα ολόκληρο αξιακό σύστημα. Άλλη οπτική, άλλες αντιλήψεις, άλλες συνήθειες, ακόμα και άλλες παρέες, σαν να λέμε «κρίση» ταυτότητας. Έχετε δει να συμβαίνει αυτό;

Φυσικά. Έχει συμβεί σε πάρα πολλούς. Οι πιο ευαίσθητοι και ειλικρινείς τα παρατάνε, τα πιο τομάρια συνεχίζουν να κοροϊδεύουν. Γίνονται «επιτροπάκηδες», «βασιλιάδες» σε μια κοινωνία μετριοτήτων... ξέρεις... πάνε στην τηλεόραση και γίνονται αστέρες, όπως ο εθνικός μας σπλατεράς Κοκκινόπουλος - και καλά έφτιαξε την ελληνική τηλεόραση - κατάλαβες... τι να πεις... στην Ελλάδα... αυτά είναι... Ελλαδίτσα. Άντε τώρα βγάλε άκρη. «Ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε». «Το μάτι σου το αλλήθωρο που τρέχει στον κατήφορο...» και να αρχίσουμε να λέμε τώρα τέτοιες παροιμίες... (γέλια) Θα μας τρελάνουνε...

> Μοχάμαντ Ρασούλοφ: Ο σκηνοθέτης του “There is no evil” κερδίζει το μεγάλο βραβείο του 70ού Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και καταδικάζεται σε ένα χρόνο φυλάκιση για προπαγάνδα εναντίον του Ιρανικού κράτους. Εσείς έχετε συναντήσει λογοκρισία στο έργο σας;

Σε σχέση με το πως είναι οι ταινίες δεν έχω δεχθεί λογοκρισία, ούτε από συνεργάτες, ούτε από τους παραγωγούς μου. Η αλήθεια είναι ότι φτιάχνοντας τις ταινίες, σε κάποια σημεία όπως και με το «Στέλλα κοιμήσου», πρόσεξα κάποια πράγματα που ενδεχομένως αν ήταν αλλιώς το περιβάλλον να μην τα πρόσεχα. Για παράδειγμα, κάποιες χριστοπαναγίες που λέγανε στο «Στέλλα κοιμήσου», κάποια στιγμή το ακούει ένας φροντιστής εκεί κοντά -εμείς δεν το είχαμε πάρει γραμμή- και μας λέει βγάλτε αυτό το σημείο γιατί θα έχετε πρόβλημα. Αρκεί ένας να βρεθεί και να σας πάει στον τύπο, θα κατέβει η παράσταση και είναι κρίμα. Οκ, τον ακούσαμε, τα βγάλαμε. Σιγά το πράγμα.

Κι εγώ κάποια πράγματα τα προσέχω, γιατί ακόμα ζούμε εδώ. Δεν υπάρχει λόγος. Δεν κάνω τέτοιου τύπου σινεμά για να πάω να προκαλέσω. Αυτά που θέλω να πω, τα λέω. Με το «Ψυχή στο στόμα» θεωρώ ότι ήταν η πιο επικίνδυνη φάση. Αυτοσχεδίασα πάνω στο σενάριο και ξέφυγα κι από αυτό. Έκανα τότε μια προβολή στην όπερα, για συντελεστές, συνεργάτες και παραγωγούς, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους είχαν παγώσει, είχαν μείνει (οι πιο πολλοί, θεσμικοί, κλειδοκράτορες και λοιπά).  Περιμέναμε τότε με τον παραγωγό μου, τον Παναγιώτη Παπαχατζή, με πολλή αγωνία, ότι τώρα θα σκάσει, ότι τώρα θα φάμε κυνήγι. Ευτυχώς μια εβδομάδα μετά σκάνε οι Κάννες. Αλλά διαισθανόμασταν ότι θα μας κλωτσούσανε στο χαντάκι, κι αυτό άλλαξε όλο το σκηνικό και ξαφνικά γίναμε ήρωες. (γέλια)

Αλλά ας το δούμε κι αλλιώς λίγο, καμιά φορά σκέφτομαι αυτό που σου είπα πριν, κατά πόσο μπορεί να παίξει ρόλο μια ταινία μέσα στη κοινωνία. Καμιά φορά και το άλλο άκρο δεν είναι ότι καλύτερο, τι θέλω να πω: κάνει ο μάγκας ο Πέρσης μια ταινία και γίνεται αυτό... κάτι είναι όμως αυτό, το μαθαίνει όλος ο κόσμος, κάτι γίνεται. Σημαίνει ότι έχει μια δύναμη η ταινία του, η προσωπικότητά του, η ύπαρξη του· κάτι είναι και αυτός και η δουλειά του.

Δεν θα ξεχάσω πριν κάποια χρόνια επί Καραμανλή, επί δεξιάς, προγραμματίζεται να παίξουνε στην ΕΡΤ την «Ψυχή στο στόμα» και είμαι σε πολύ μεγάλη ένταση. Λέω κάτσε να δούμε τώρα τι γίνεται. Θα γίνει αυτό που είχε γίνει πριν σαράντα χρόνια με την ταινία του Αλευρά, με το «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι και ο τραυματισμένος καλλιτέχνης αναστενάζει», που κατέβασε η ΕΡΤ τον διακόπτη; Σε πληροφορώ δεν έγινε τίποτα, δεν άνοιξε μύτη. Παίχτηκε η ταινία κανονικά από την κρατική τηλεόραση, εντάξει μετά τις δώδεκα και με δεξιά, συντηρητική κυβέρνηση. Εκεί ήταν το τέλος της αυταπάτης και των ψευδαισθήσεων. Ένιωσα «ξεδοντιασμένος».

> Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι δεν υπήρξε καμία αντίδραση;

Αυτό το πράγμα που ζούμε είναι δήθεν δημοκρατία. Όλα τα χωνεύει, όλα τα ισοπεδώνει, στην πραγματικότητα ακόμα και πράγματα τα οποία είναι ισχυρά. Δεν ιδρώνει κανενός πια το αυτί. Δεν ανοίγει η μύτη πια. Είναι όλα σε ένα ράφι και όλα καλά. Δεν επηρεάζουν, δεν τρέχει τίποτα, όλα χωνεύονται, ακόμα και οι πιο ακραίες καλλιτεχνικές δουλειές, ακόμα και οι πιο ακραίες πολιτικές τοποθετήσεις. Η σύγχρονη ψευτοαστική δημοκρατία και ο καπιταλισμός, όλα τα χωνεύουν, δεν κινδυνεύουν από πουθενά, δεν τους απειλεί τίποτα. Όλα μπαίνουν στην λογική του θεάματος. Το σύστημα είναι έξυπνο, έχει τρόπο να τα λειαίνει και να τα μεταλλάσσει. Σου λέει αντί να πάω κόντρα σε αυτά, θα τα δεχτώ κι εκεί είναι που σε «ξεδοντιάζει». Έχει ένα ένστικτο αυτοσυντήρησης, απορροφά όλους τους κραδασμούς.

Η κοινωνία του Ιράν είναι όπως ήταν η Ελλάδα πριν 40-50 χρόνια, ή η Αμερική πριν από 60-70 χρόνια, που έβγαινε μια ταινία του Καζαν το “Baby Doll” ή με τον Μακάρθι και τις λίστες, και ο κόσμος έβγαινε και διαδήλωνε. Αυτό δεν σημαίνει ότι φτιάχτηκαν οι κοινωνίες μας προς το καλύτερο επειδή αποδέχτηκαν κάποια πράγματα, ίσα ίσα πήραν μια μορφή μέσα στην οποία, κανένας δεν έχει πραγματική δύναμη· ούτε οι καλλιτέχνες, ούτε οι δημοσιογράφοι, ούτε οι άνθρωποι που ψάχνουν, ούτε οι άνθρωποι που είναι κριτικοί απέναντι στα πράγματα και τολμούν να τα πάνε παρά πέρα. Δεν είναι ότι αναγνωρίζονται, επηρεάζουν και τοποθετούνται εκεί που πρέπει, στην πραγματικότητα είναι μέσα στον πολτό και μέσα στο χάος. Όλα μετατρέπονται σε θέαμα με ημερομηνία λήξης. Είναι η κοινωνία του θεάματος.

> Μολονότι ρεαλιστικό το ύφος των ταινιών σας, δεν εμφανίζονται καθόλου πρόσφυγες και μετανάστες. Για ποιο λόγο;

Επειδή η ματιά μου είναι στραμμένη προς το Ελληναριό και το Greek trash, αυτό που είναι η πεμπτουσία όλης μου της εργασίας, είναι μεγάλο κομμάτι και διαταξικό. Το Greek trash υπάρχει παντού. Δεν υπάρχει μόνο στα χαμηλά στρώματα, υπάρχει και στα μεσαία και στα ψηλά και στα πολύ ψηλά κι επειδή είναι εκεί στραμμένη η προσοχή μου, θεωρώ ότι έχει πιο μεγάλη δύναμη να μιλήσω για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες μέσα από τους ήρωες μου, παρά να στήσω ένα ανθρωπιστικό δράμα. Είναι πιο δυνατό να καταλάβουνε τη σκέψη τους και πως η σκέψη μεταφράζεται σε γλώσσα όταν πιάνουνε στο στόμα τους ένα ξένο, μετανάστη ή πρόσφυγα. Δηλαδή όπως μιλάνε για αυτή την κοπέλα στο «Σπιρτόκουτο», τη Λίντα και την οικογενεια της, όπως στην «Ψυχή στο Στόμα» που είναι οι δύο κάφροι και επιτίθενται στον άλλον τον ψηλό στη βιοτεχνία λέγοντάς του: «Ρε πάκι...ρε πάκι...» σαν να είναι Πακιστανός... όπως στο «Μικρό Ψάρι» που είναι ο Μάκης και του λέει: «Γιατί δεν πάει να δουλέψει στο εργοστάσιο η αδερφή σου;» και του απαντάει: «Εκεί με τους πάκιδες, με τους αράπηδες, με τα σκατά όλα, τι να πάει να κάνει η αδελφή μου εκεί...»
Και φτάνουμε στην κορυφαία ατάκα της μπαλάντας:  «Ερωτικός μετανάστης στην Πάτρα», και μετανάστης και ερωτικός. Είναι πολύ χαμηλά... (γέλια)

> Πώς βλέπετε τις τελευταίες εξελίξεις στο μεταναστευτικό;

Δεν είδαμε τίποτα ακόμα. Το ζήτημα είναι ότι δεν μπορεί να το διαχειριστεί όλο αυτό μόνη της η Ελλάδα και τώρα, με την οικονομική κρίση που καιροφυλακτεί, με όλη αυτή την ιστορία της επιδημίας, θα πέσει φτώχεια. Θα φάμε ο ένας τον άλλον. Είναι πολύ επικίνδυνα τα πράγματα για μια χώρα που είναι οικονομικά κατεστραμμένη, διαλυμένη, τελειωμένη. Είναι πολύ επικίνδυνα τα πράγματα, πολύ σοβαρά, δεν ξέρω τι θα ζήσουμε.

> Η θέαση στη ζωή αλλάζει με τον ερχομό ενός παιδιού και πώς;

Ωχ! Αναμενόμενη ερώτηση. Είναι κλισέ ερώτηση αλλά επί της ουσίας είναι μια ερώτηση αρχετυπική, πολύ σοβαρή. Για μένα προσωπικά ναι, μακάρι να ήταν για όλους. Μακάρι όσοι είχαν παιδιά να άλλαζαν σαν άνθρωποι προς το καλύτερο. Εγώ θεωρώ ότι το παλεύω, δεν μπορώ να πω ότι έχω γίνει καλύτερος, αλλά ότι βρίσκομαι προς αυτή την κατεύθυνση. Μπορώ να πω ότι με βοηθάει που έγινα πατέρας και μεγαλώνω έναν άνθρωπο. Προσπαθώ τον χρόνο που περνάω με το παιδί μου, να τον ρουφάω και να τον ζω πιο σωστά. Έχω βάλει τον εγωισμό μου στην άκρη. Κατεβαίνεις από το άλογο... και καταλαβαίνεις ότι είναι και άλλα πράγματα, εξίσου σημαντικά και ουσιαστικά στη ζωή. Προσπαθείς να αλλάξεις σαν χαρακτήρας γιατί δεν σε παίρνει να είσαι νευρικός, εγωιστής, επιθετικός· να ανοίγεις το στόμα σου και να λες ότι θέλεις. Μεγαλώνεις ένα παιδί και αρχίζει να καταλαβαίνει. Είναι εκεί και είναι κριτής.

> Δηλαδή τώρα παίζετε στη δική σας ταινία;

Κανονικά. Έχω σκηνοθέτη και με έχει στριμώξει...(γέλια) δεν μπορώ να ξεφύγω, αλλά πρέπει να βρω την αλήθεια μου μέσα στο σενάριο, δεν μπορώ να κάνω ότι θέλω.

> Αυτοσχεδιάζετε;

Πολύ ελεγχόμενα... (γέλια)

> Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια, θα δούμε ξανά θέατρο;

Θα δούμε...ναι. Αυτό που με καίει τώρα, είναι ένα σενάριο που έχω την ιδέα και θέλω να κάτσω με τους δικούς μου να το γράψουμε. Μετά από ένα χρόνο θέλω να βάλω μπροστά κάτι καινούριο, κάτι δικό μου στο θέατρο. Μου αρέσει που έχει ανοίξει και αυτή η πόρτα, όχι τόσο στην πιάτσα, όσο μέσα μου. Γιατί για χρόνια μου πέρναγε από το μυαλό και έλεγα, άστο... άλλος κόσμος. Μέχρι που έγινε ο πήδος και έγινε το μεγάλο βήμα. Ήταν θέμα δικό μου όλα αυτά τα χρόνια. Προτάσεις υπήρχαν, και δυνατότητες. Αλλά είμαι τέτοιος άνθρωπος σαν χαρακτήρας, τα μετράω πολύ τα πράγματα, πρέπει να είμαι σίγουρος. Πάμε γιούργια όλα τα σφάζουμε και όλα τα μαχαιρώνουμε, μπορούμε να κάνουμε τα πάντα. Δεν παίζεις με σοβαρά πράγματα, και το θέατρο είναι μια σοβαρή υπόθεση, όπως και ο κινηματογράφος.

---------------------------------------

Για τις δύσκολες μέρες του εγκλεισμού, ο Γιάννης Οικονομίδης κι η παραγωγή της «μπαλάντας» κάνει στους αναγνώστες μας ένα μικρό "δωράκι": μια επιλογή από τις deleted scenes της «Μπαλάντας της τρύπιας καρδιάς» -έτσι, για να χαμογελάσουμε λιγάκι.
Ως γνωστόν, οι κομμένες σκηνές μιας ταινίας είθισται να δίνονται στη δημοσιότητα αφότου προβληθεί αυτή – υπό κανονικές συνθήκες. Όμως, εφόσον οι συνθήκες μόνο κανονικές δεν είναι, είπαμε να πρωτοτυπήσουμε, και ιδού κάποιες ζουμερές σκηνές της ταινίας, που δεν θα συμπεριλαμβάνονται στην κόπια που θα (ξανα)βγει στις αίθουσες -κορωνοϊού επιτρέποντος. Απολαύστε τις! 
Το επόμενο ραντεβού μας θα είναι στις αίθουσες...