Η Άρτεμις Γρύμπλα κι η Μυρτώ Πανάγου μιλούν για την Ίσαλο γραμμή και το Γ-έρως

Φέτος το καλοκαίρι αναμένεται ιδιαίτερα καλλιτεχνικό. Πολλά φεστιβάλ, πολυθεματικότητα κι άνοιγμα εντός των αττικών τειχών. Στο λιμάνι του Πειραιά αλλά και στην ιχθυόσκαλα Κερατσινίου θα δούμε δύο παραστάσεις/performances με κοινή θεματική, το γήρας. Στο πρώτο θα λάβει χώρα το "Γ-έρως, μια performance για τον ερωτικό αποχαιρετισμό", μια παράσταση για τη δύναμη του έρωτα, όπου τρεις νέες σκηνοθέτες σκηνοθετούν ηλικιωμένους να μιλούν για τον έρωτα λίγο πριν το ταξίδι. Στην ιχθυόσκαλα η ομάδα Dεcadēre εξερευνά την προσευχή και τη δύναμη αυτής μέσα από το πρότζεκτ με τίτλο "Ίσαλος γραμμή: μια ωδή στη φθίση​". Η Άρτεμις Γρύμπλα κι η Μυρτώ Πανάγου, δύο ταλαντούχα κορίτσια, μας μίλησαν με αφορμή τις παραστάσεις που συμμετέχουν για ένα θέμα ταμπού στην ελληνική κοινωνία, την τρίτη ηλικία.

Δύο performances με θέμα το γήρας. Μπορεί ένας νέος να κατανοήσει τι εστί γήρας, χωρίς να το έχει βιώσει ο ίδιος;

Μυρτώ Πανάγου: Νομίζω ο νέος μπορεί να κατανοήσει σε μεγάλο βαθμό, καθώς το γήρας δεν είναι μόνο βιολογικό. Είναι και μέσα μας, το γήρας ψυχής, που μπορεί να μας συμβαίνει σε διάφορες φάσεις της ζωής μας. Υπό αυτή την άποψη με έναν τρόπο ίσως έχουμε έρθει και εμείς κοντά με αυτή την έννοια, σε μια-κάποια διάστασή της έστω. Άπτεται λοιπόν στην ευαισθησία και την ανοιχτωσιά μας η επαφή ακόμα και ας υπάρχει ηλικιακό χάσμα. Από την άλλη, έχει ενδιαφέρον να δεις και πως τούτοι οι άνθρωποι, "οι παππούδες", "οι ηλικιωμένοι", ανά στιγμές με τη νιότη και τη ζωντάνια τους μπορεί να φέρουν και ανατροπή της έννοιας αυτής. Προσωπικά όσο τους γνώρισα πολλοί με εντυπωσίασαν και με έκαναν να αισθανθώ πιο μεγάλη από αυτούς.

Άρτεμις Γρύμπλα: Στερεοτυπικά συνδέουμε το γήρας με ασθένεια, φθορά και παραίτηση. Μπορούμε να μεγαλώσουμε, να ευτυχήσουμε, το σώμα να γνωρίσει τη φυσική φθορά, αλλά το να γεράσουμε στο πνεύμα είναι επιλογή. Γήρας is a state of mind, θα φώναζαμε στις πρόβες μας, μιας που τις κάνουμε στα αγγλικά εξ αιτίας της πολυπολιτισμικής μας ομάδας!  Καμία από τις δύο performances δεν έχει θέμα το γήρας αυτό καθέ αυτό. Η μία έχει θέμα τον έρωτα και τον αποχαιρετισμό και η άλλη την απώλεια και τον αποχαιρετισμό, και όπως συμβαίνει στις κοινωνίες από αρχαιοτάτων χρόνων, προκειμένου να μιλήσουμε γι' αυτά, ζητήσαμε την βοήθεια των «σοφών», των μεγαλύτερων οι οποίοι προσφέρουν το πρίσμα της εμπειρίας. 

Γήρας: σοφία ή φθορά; Τι σημαίνει γήρας για εσάς;

Μ.Π.: Πιστεύω πως το ένα προϋποθέτει και το άλλο. Το γήρας φέρνει μια σοφία. Ακόμα και μέσα από γραφικότητες και στερεότυπα, το γήρας κουβαλάει εμπειρίες ζωής. Ένα σακούλι γεμάτο βιώματα που δεν μπορεί παρά να οδηγεί και στη σοφία. Ακόμα και αν δεν συμφωνείς με ό,τι μπορεί να πει ένας ηλικιωμένος, νομίζω ότι όλοι παραδεχόμαστε ότι η ματιά του έρχεται  από μια διαδρομή εμπειρίας, κι αυτό είναι πολύ σεβαστό. Για εμένα το γήρας είναι τα μπαγκάζια της εμπειρίας λοιπόν, βαριά ανά στιγμές, ευχάριστα άλλες φορές. Αλλά σίγουρα βιωμένα στο πετσί των περισσοτέρων ανθρώπων που τα κουβαλάνε.

Α.Γ.: Εμπειρία και σοφία πάνε συνήθως μαζί, όπως και η φυσική φθορά, μαζί με την εμπειρία. Επιμένω όμως, το γήρας μπορεί να σε βρει ανεξαρτήτως ηλικίας και έχει να κάνει με την πνευματική φθορά. Εμείς τωρα τελευταία κάνουμε παρέα με παιδιά που μεγάλωσαν αλλά δεν αφέθηκαν να «γεράσουν».

[Στη φωτογραφία: Άρτεμις Γρύμπλα]

                                                                            

Ο έρωτας είναι ίδιος, ανεξαρτήτως ηλικίας ή αλλάζει η έκφραση των συναισθημάτων ανάλογα με την ηλικία;

Μ.Π.: Θεωρώ πως αλλάζει η έκφραση, ακόμα κι αν η δύναμη του συναισθήματος μπορεί να παραμένει η ίδια. Από το πιο ζωώδες και ορμέμφυτο της εφηβικής ηλικίας με αυτόν τον χαρακτηριστικό "πρώτο έρωτα" να κυριαρχεί, έρχεται μετά κάτι πιο εκλογικευμένο και γειωμένο. Παρότι ανά σημεία μου φαίνεται κάπως μίζερη η εκλογίκευση, καθότι τα έντονα και παθιασμένα είναι τόσο γοητευτικά, ίσως τελικά κι αυτή η γείωση να είναι αναγκαία. Αναγκαία για να επιβιώνεις και στις ερωτικές συναντήσεις που έρχονται και παρέρχονται. Αμυντικός μηχανισμός ο λεγόμενος.

Α.Γ.: Μεγαλώνοντας θα ήλπιζε κανείς πως τα πράγματα γίνονται πιο εύκολα, τα πάθη σε αφήνουν, η αξιοπρέπεια έρχεται και η εμπειρία σε διδάσκει πώς να διαχειρίζεσαι τις καταστάσεις, αλλά ο έρως σε ξεμωραίνει, δίχως να κοιτά την ηλικία σου. Συζητούσαμε μάλιστα προχθές με τα παιδιά, (τα μέλη της χορωδίας μας) πως καμιά φορά οι έρωτες που γεννιούνται μέσα στα ΚΑΠΗ είναι πιο ακραίοι, γιατί μεγαλώνοντας καταλαβαίνεις πως στην πραγματικότητα, δεν έχεις τίποτα να χάσεις!

Κι όταν φύγει ο έρωτας; Τι μένει; Πόσο εύκολος είναι ένας (απο)χωρισμός στην τρίτη ηλικία;

Μ.Π.: Όταν φύγει ο έρωτας, υπάρχουν επιλογές. Είτε θα μείνει  η εκλογίκευση να κρατάει τα μπόσικα και να συντηρεί το "μαζί" με κώδικες λογικής, είτε θα έρθει ο χωρισμός. Δεν είναι εύκολος ο χωρισμός, επίπονη και πληγωτική διαδικασία. Φέρει την αίσθηση ότι κάτι δεν πέτυχε, δεν το καταφέραμε. Καμιά φορά ωστόσο είναι νομίζω πολύ πιο έντιμος και αληθινός από πολλά "μαζί" που επικρατούν. Υπάρχει όμως σίγουρα πόνος. Άλλωστε ο υπέρτατος αποχωρισμός -που είναι ο θάνατος- κρύβει μέσα του πάλι τη λέξη χωρισμός. Είναι έννοιες βαθιά πληγωτικές, κουβαλάνε το τέλος μέσα τους.

Α.Γ.: Αν και η εμπειρία και τα χρόνια φέρνουν πολλούς αποχωρισμούς, ο πόνος του, δεν συνηθίζεται ούτε μειώνεται ποτέ. Παρά την εξοικείωση, κάθε φορά είναι σαν πρώτη! Τα παιδιά που γνωρίζω εγώ και είναι στην «Τρίτη ηλικία» αντιδρούν στα πάντα με μία αφοπλιστική παιδικότητα, χαίρονται και λυπούνται με όλο το μέγεθος των λέξεων.

Πόσο επαναστατική μπορεί να γίνει η τρίτη ηλικία;

Μ.Π.: Βαθύτατα επαναστατική μπορεί να γίνει, καθότι κουβαλάει ισχυρή δύναμη από μόνη της. Και μόνο λοιπόν να βλέπεις τους ανθρώπους αυτούς να μην παραιτούνται, να κρατάνε τη ζωντάνια τους και να είναι ενεργοί πολίτες με άποψη κι έκφραση, είναι επαναστατική πράξη. Πάει κόντρα σε μια γενικότερη διάθεση βουλιάγματος που επικρατεί και με έναν ύπουλο τρόπο επιβάλλεται κιόλας.

Α.Γ.:  Η τρίτη ηλικία επαναστατεί κόντρα σε όσους την ονομάζουν αντιπαραγωγική, (η παραγωγή του χειροποίητου φύλλου τυρόπιτας, της οποίας έχω γίνει μάρτυρας τον τελευταίο καιρό, είναι σκάνδαλο) σε όσους πιστεύουν πως επειδή τελειώνει η εργασία, τελειώνει και η κοινωνική χρησιμότητα του ατόμου. Οι μεγαλύτεροι έπαψαν να έχουν τον ρόλο του «σοφού», κατηγορήθηκαν πως οι πολιτικές τους επιλογές έφεραν τον τόπο στην σημερινή του κατάσταση, και πως είναι στην πραγματικότητα ανίκανοι να συμμετέχουν στα κοινά με κάποιον άλλο τρόπο πέραν του να προσέχουν τα εγγονάκια τους. Το ξέρουν και καθημερινά επαναστατούν κόντρα σ’ αυτούς τους χαρακτηρισμούς, κόντρα στην κούραση και την φθορά, διεκδικώντας ζωή.

Σε στιγμές ανάγκης κι απελπισίας πολλοί άνθρωποι, ακόμη κι αυτοί που δεν ασχολούνται με τη θρησκεία, καταφεύγουν στην προσευχή. Είναι ο φόβος ή η ελπίδα που οδηγεί σε μια τέτοια κίνηση;

Μ.Π.: Από προσωπική εμπειρία, θα έλεγα ο φόβος. Δεν πιστεύω σε θεούς κλπ αλλά όταν η μητέρα μου αρρώστησε ήταν η πρώτη φορά που έψαξα να βρω εκκλησία και πήγα να προσευχηθώ. Να εκφράσω τον φόβο μου για εκείνη και να πιαστώ από κάπου με την ελπίδα ότι κάτι ίσως να αλλάξει. Ίσως είναι και λογικό. Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με βαθιά υπαρξιακά ζητήματα ,έχεις ανάγκη ν’ αποταθείς κάπου, νιώθεις μικρός για να το διαχειριστείς μόνος σου όλο αυτό.

Α.Γ.: Είναι η απόκρυψη από τον πανικό, το φόβο του θανάτου που ονομάζει αυτήν την ελπίδα και παρηγοριά που αναζητά ο άνθρωπος, θρησκεία, ανώτερη δύναμη, ή ό,τι άλλο. Είναι ένας συνδυασμός ενός τεράστιου φόβου για το άγνωστο και μιας ματαιόδοξης μη αποδοχής ενός πεπερασμένου χρόνου. Η ματαιοδοξία της ανθρώπινης ύπαρξης δεν μας επιτρέπει να αποδεχτούμε πως απλώς ένας άνθρωπος που έζησε, αγάπησε, σκέφτηκε, γέννησε, και σχετίστηκε με τους άλλους, σε μια στιγμή παύει να υπάρχει. Η σκέψη αυτή για εμάς και τους αγαπημένους μας,  μας τρομοκρατεί από την πρώτη στιγμή της ανθρώπινης νόησης, και αναζητάμε ανά τους αιώνες παρηγοριά, με τρόπους που ελάχιστα διαφέρουν μεταξύ τους.

Η ίσαλος γραμμή είναι η γραμμή που χωρίζει τον αέρα από το νερό. Στον άνθρωπο ποια είναι;

Μ.Π.: Τελείως διαισθητικά μιλώντας, θα έλεγα ότι στα ανθρώπινα όντα είναι  η γραμμή που χωρίζει το συναίσθημα από τη λογική.
Θεωρώ ότι στον άνθρωπο, σε κάθε άνθρωπο, αυτοί οι δύο κόσμοι πάντα συγκρούονται μεταξύ τους. Το αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης είναι η συμπεριφορά του καθενός μας. Πάντα όμως έχεις ένα κομμάτι ζώου που κραυγάζει, ενώ στην άλλη μεριά της γραμμής βρίσκεται ένα κομμάτι λογικής που προσπαθεί να κυριαρχήσει αντίστοιχα.

Α.Γ.: Είναι η λεπτή γραμμή, πάνω στην οποία ισορροπεί ο άνθρωπος, η οποία χωρίζει την ύπαρξη από την ανυπαρξία. Είναι η συνείδηση της θνητότητάς του, με την οποία πρέπει να πορεύεται όλα τα χρόνια της ζωης του, μετρώντας παρουσίες και απουσίες, και να μετατρέπει κάθε του μέρα, σε ύμνο προς τη ζωή.

[Στη φωτογραφία: Μυρτώ Πανάγου]

Ευχαριστούμε και τις δύο για το χρόνο τους και τους ευχόμαστε τα καλύτερα, γιατί τους αξίζουν!

Περισσότερες πληροφορίες για τις παραστάσεις θα βρείτε εδώ κι εδώ.