Η εικονογράφος Λέλα Στρούτση, γράφει ένα παιδικό βιβλίο που μας ενθουσιάζει! Γνωρίστε την.

Η Λέλα Στρούτση, μας συστήθηκε πριν μερικά χρόνια μέσα από τις εικονογραφήσεις παιδικών βιβλίων για λογαριασμό των Εκδόσεων Κέδρος. Η τελευταία της απόπειρα δεν είχε σκοπό την εικονογράφηση ενός ακόμη παιδικού βιβλίου, αλλά (και) την συγγραφή του! Η πρώτη της αυτή συγγραφική απόπειρα, με τίτλο «Η [μία και μοναδική] ΜΑΥΡΗ ΘΡΟΥΜΠΑ» ήταν ένα βιβλίο που ξεχώρισα, ανάμεσα σε ένα μεγάλο όγκο παιδικών αναγνωσμάτων, και που στάθηκε η αφορμή να τη συναντήσω και να μιλήσουμε για την παιδική λογοτεχνία αλλά και την εμπειρία της ως συγγραφέας.

 

1. Πείτε μου λίγα πράγματα για εσάς και τις σπουδές σας. Ποια η σχέση σας με την τέχνη γενικότερα;

Η σχέση μου με την τέχνη; Η αλήθεια είναι ότι χρειάστηκε να βάλω όλη μου την τέχνη για να αλλάξω επαγγελματική πορεία και να μεταπηδήσω από τον κόσμο της διαφήμισης, του marketing και των πολυεθνικών εταιριών στο σύμπαν της εικονογράφησης και του βιβλίου! Και δεν ήταν το πιο εύκολο πράγμα του κόσμου, αφού οι κύριες σπουδές μου είναι κάθε άλλο παρά καλλιτεχνικές.Σπούδασα Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και απέκτησα μεταπτυχιακό στο Marketing Management. Είχα όμως την ευκαιρία να παρακολουθήσω μαθήματα εικονογράφησης παιδικού βιβλίου, σχεδίου και ζωγραφικής, καθώς και καλλιτεχνικής φωτογραφίας.

2. Πριν μερικά χρόνια, μπήκατε στο χώρο του παιδικού βιβλίου ως εικονογράφος. Θέλατε πάντα να ασχοληθείτε με την εικονογράφηση; Ή ήταν κάτι που προέκυψε λόγω της αγάπης σας για το σχέδιο και τη ζωγραφική;

Ναι, ήθελα πάντα να ασχοληθώ με την εικονογράφηση. Να φτιάχνω εικόνες για τις λέξεις. Ως μοναχοπαίδι πέρασα και μερικές ώρες παραπάνω ζωγραφίζοντας. Και διαβάζοντας. Αλλά όταν έπρεπε να αποφασίσω τι θα γίνω όταν μεγαλώσω δεν ήξερα τι πρέπει να κάνεις για να γίνεις επαγγελματίας εικονογράφος. Ήταν ξεκάθαρο τι βήματα πρέπει να ακολουθήσεις για να γίνεις ας πούμε ζωγράφος, αρχιτέκτονας, μαθηματικός, δικηγόρος ή γιατρός. Αλλά εικονογράφος; Δεν είχα την παραμικρή ιδέα.  Δεν ήξερα καν αν υπήρχε τέτοιο επάγγελμα. Έτσι σπούδασα άλλα πράγματα και δούλεψα σε άλλου είδους δουλειές. Και βέβαια είχα πειστεί ότι η ιδέα του να ασχοληθώ σοβαρά με αυτό που αγαπούσα, ανήκε πια στη σφαίρα του φανταστικού. Ήταν κάτι εκτός συζήτησης ή σκέψης, κάτι πολύ κοντά στο να θέλει κάποιος ως παιδί να γίνει αστροναύτης όταν μεγαλώσει. Πριν από πολύ λίγο καιρό όμως μία σειρά ευτυχών συγκυριών έκανε αυτό το…ταξίδι στο διάστημα να μην φαντάζει πια απίθανο σενάριο. Φόρεσα (με πολλή επιφύλαξη είναι η αλήθεια) τη στολή του αστροναύτη και να μαι τώρα, άρτι αφιχθείσα σε έναν καινούριο πλανήτη και μάλιστα κατοικημένο και πολύχρωμο.  Έτσι, μου πήρε μερικά χρόνια παραπάνω, αλλά τελικά τη βρήκα τη σωστή πορεία. Με την προτροπή πολλών καλών φίλων και την υποστήριξη της οικογένειάς μου.

3. Πείτε μου λίγα πράγματα για τα βιβλία που έχετε εικονογραφήσει ως τώρα. Ήταν βιβλία που σας άρεσαν; Θα μπορούσατε να εικονογραφήσετε ένα παιδικό βιβλίο που δεν θα ανταποκρινόταν στο δικό σας γούστο;

Ασχολούμαι μόλις ενάμιση χρόνο επαγγελματικά με την εικονογράφηση και το χώρο του παιδικού βιβλίου και αισθάνομαι πραγματικά πολύ τυχερή που είχα συνεργάτες που εκτιμώ ιδιαίτερα και που δούλεψα πάνω σε κείμενα που άρεσαν τόσο σ’εμένα, όσο και σε πολλούς αναγνώστες και κριτικούς, αφού σχεδόν όλα ήταν και υποψήφια για ποικίλα λογοτεχνικά βραβεία. 

Το {ένα και μοναδικό} βιβλίο που δεν ήταν και του απολύτου γούστου μου  ήταν “Η {μία και μοναδική} Μαύρη Θρούμπα”. Είχαμε πλήρη ασυμφωνία χαρακτήρων και αγεφύρωτη διάσταση απόψεων με τη συγγραφέα, αλλά τελικά με λάδωσε για να κάνω τη δουλειά και τι να έκανα, το εικονογράφησα κι αυτό.

 

4. Υπάρχουν βιβλία που έχετε «ζηλέψει» για την εικονογράφησή τους;

Πάρα πάρα πολλά. Δύο από τα αγαπημένα μου, όπου συγγραφέας και εικονογράφος ταυτίζονται: 

- “The invisible kingdom”- Rob Ryan/Εκδόσεις Hutchinson London, 2013. 

- “Το γιγάντιο πραγματάκι”- Beatrice Alemagna/Για την Ελλάδα: Εκδόσεις KOKKINO, 2011. 

Μου αρέσει όμως πολύ να κάνω και βουτιές στο διαδίκτυο όπου αλιεύω εικονογραφήσεις-μαργαριτάρια από πραγματικά σπουδαίους εικονογράφους. Μερικοί από αυτούς: Rebecca Dautremer, Charlotte Gastaut,  Steve Adams, Aurelie Blanz,  Muriel Kerba , Pascal Campion, Madalina Andronic, J. C. Gotting, αλλά και πολλοί ταλαντούχοι Έλληνες εικονογράφοι που λίγο ή πολύ, είναι γνωστοί στο αναγνωστικό κοινό. Αλλά πρέπει να πω ότι συχνά η ζήλεια μου απλώνεται και σε άλλες τέχνες, όπως ο κινηματογράφος, όπου οι σκηνές μεταφράζονται στο μυαλό μου ως σελίδες βιβλίων. Πολλοί είναι οι δημιουργοί τους οποίους θαυμάζω για τις εικόνες, το χιούμορ και τους ήρωες που γεννά η φαντασία τους: Wes Anderson με το απίστευτο Grand Budapest Hotel, το αριστούργημα που είδαμε πέρσι. Jean-Pierre Jeunet. Pedro Almodovar. Tim Burton. Woody Allen. Monty Python. Michel Ocelot. Και άλλοι πολλοί.

 

5. Ποιος είναι ο ρόλος της εικόνας στα παιδικά βιβλία; Λειτουργεί ως εργαλείο για να τραβήξει το ενδιαφέρον του μικρού αναγνώστη ή, ίσως, τον αποσπά από το κείμενο;

Η δική μου άποψη είναι ότι η εικόνα δεν είναι εργαλείο. Είναι η αδελφή ψυχή του κειμένου. Από τη στιγμή που ο συγγραφέας αποφασίζει να δημιουργήσει ένα κείμενο που θα εκδοθεί ως εικονογραφημένο βιβλίο, αποφασίζει ότι το κείμενό του έχει την ανάγκη της εικόνας προκειμένου να μεταμορφωθεί σε ολοκληρωμένο έργο. Η εικόνα δεν πρέπει να έχει στόχο απλώς να απεικονίζει όσα περιγράφονται. Ο εικονογράφος ναι μεν πρέπει να είναι συνεπής με το κείμενο, αλλά έχει την ευκαιρία να πει την δική του ιστορία. Μπορεί να αποκαλύψει όσα κρύβονται ανάμεσα στις γραμμές, να ελαφρύνει ή να βαρύνει το κείμενο, να αφηγηθεί μία παράλληλη δράση, να κλείσει το μάτι στον αναγνώστη και φυσικά να συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην αισθητική του βιβλίου. Κείμενο και εικόνα είναι ένα παζλ που πρέπει να κουμπώσει αρμονικά. Και αυτό σημαίνει βέβαια ότι ο συγγραφέας και ο εικονογράφος θα πρέπει να δουλέψουν αρμονικά.

Και να μην ξεχνάμε τον καταλυτικό ρόλο του υπεύθυνου παιδικού βιβλίου σε έναν εκδοτικό οίκο, ο οποίος πρέπει να έχει την ικανότητα να κάνει το σωστό προξενιό, να “παντρέψει” με επιτυχία τους συντελεστές του έργου. Για μένα, η όλη διαδικασία μοιάζει λίγο με τη δημιουργία ενός κινηματογραφικού ή θεατρικού έργου. Οι ήρωες, τα σκηνικά, τα κοστούμια, η ατμόσφαιρα, μας αποσπούν από το σενάριο ή είναι αναπόσπαστα στοιχεία του έργου; Τέλος, η εικόνα έχει σίγουρα μία ιδιαίτερα μεγάλη δύναμη στα βιβλία για πολύ μικρά παιδιά που δεν έχουν μάθει ακόμα να διαβάζουν ή σε εκπαιδευτικά βιβλία, όπου παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην εμπέδωση γνώσεων.

6. «Η [μία και μοναδική] ΜΑΥΡΗ ΘΡΟΥΜΠΑ» είναι το πρώτο σας βιβλίο, το οποίο γράψατε και εικονογραφήσατε. Πώς προέκυψε η συγγραφή;

Για να είμαι ειλικρινής πάντα ήθελα να εικονογραφήσω, αλλά δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό μου να γράψω βιβλίο.  «Η {μία και μοναδική} Μαύρη Θρούμπα» είναι λοιπόν ένα μη σχεδιασμένο δημιούργημα, ένα “παιδί” που ξέφυγε από τον…έλεγχο γεννήσεων! Ο σπόρος για τη δημιουργία της φυτεύτηκε σε ένα σεμινάριο εικονογράφησης παιδικού βιβλίου, όπου ζητήθηκε από όλους τους συμμετέχοντες να γράψουμε και να εικονογραφήσουμε μία ιστορία και στη συνέχεια να λάβουμε μέρος σε έναν διαγωνισμό συγγραφής και εικονογράφησης. Έτσι γεννήθηκε η πρώτη – μικρής έκτασης- εκδοχή της Μαύρη Θρούμπας”.  Αν και χάρηκα και με τη δημιουργία της και με τη διάκρισή της στο διαγωνισμό, την παράχωσα σε ένα συρτάρι για αρκετό καιρό μέχρι να βρω το θάρρος να ζητήσω τη γνώμη της Αριάδνης Μοσχονά, της υπεύθυνης παιδικού βιβλίου στον Κέδρο. Ο ενθουσιασμός και η εμψύχωση της έπαιξαν πολύ μεγάλο ρόλο στην απόφασή μου για την ολοκλήρωση και την έκδοση του βιβλίου. Η ιστορία λοιπόν μεγάλωσε και εμπλουτίστηκε, δουλεύτηκε με πάρα πολύ κέφι τόσο από εμένα, όσο και από όλη την ομάδα του εκδοτικού οίκου και έτσι σε λίγο καιρό είδαμε με χαρά…ελιές θρούμπες να φυτρώνουν στους Κέδρους!

7. Οι ήρωες του βιβλίου θα έλεγα ότι είναι εξαιρετικά ευφάνταστοι (τα ονόματά τους, κ.α.). Πώς τους εμπνευστήκατε;

Το αγαπημένο μου κομμάτι στην τέχνη της εικονογράφησης είναι η δημιουργία χαρακτήρων. Διασκεδάσα λοιπόν πάρα πολύ ζωγραφίζοντας όλους αυτούς τους τόσο διαφορετικούς μεταξύ τους, τύπους. Εμφανίστηκαν ένας ένας σε μία λευκή κόλλα χαρτί, χωρίς να έχουν ιδέα σε τι είδους περιπέτεια θα μπορούσαν να μπλεχτούν όλοι μαζί.  Στη συνέχεια άρχισαν…να ζουν το μύθο τους εν πλω, κάπου στη Μεσόγειο.  Όσο για τα ονόματά τους, μερικούς τους έχω βαφτίσει εγώ, ενώ κάποιοι έχουν άλλους νονούς. Ας πούμε ο Ισπανός μονάρχης Δον Χουάν Κάρλος Ντε Χαμόνιμπέρικο, έχει νονό τον άντρα, μου ενώ ο Γάλλος γευσιγνώστης Ολιβιέ Καλαμόν, τον φίλο μου τον Πάνο. Δεν θυμάμαι πια ποιος ακριβώς είπε ποιο όνομα και ποιος το πήγε παραπέρα. Θυμάμαι όμως ότι γελάσαμε πολύ. Για το όνομα του Οκτάβιο Παζλ προβληματίστηκα λίγο παραπάνω. Το «Οκτάβιο» έχει μέσα του έναν αριθμό, είναι ένα όνομα πρέπον για έναν μαθηματικό, επιστήμονα άνθρωπο, ενώ το «Παζλ» παραπέμπει στο συνδυασμό των στοιχείων, στην επίλυση γρίφων, είναι ένα επίθετο κατάλληλο για έναν ντεντέκτιβ!

 

8. Ακόμη και οι τίτλοι των κεφαλαίων είναι τέτοιοι ώστε να προκαλέσουν το ενδιαφέρον του παιδιού, να σκεφτεί και να λύσει, στην ουσία, μια μαθηματική πράξη. Νομίζετε πως χρειάζεται μια ανάλογη διάδραση του παιδιού με τα βιβλία;

Είναι αλήθεια ότι η “Μαύρη Θρούμπα” είναι γεμάτη νούμερα και…”νούμερα”. Δεν θέλει τον αναγνώστη παθητικό, τον θέλει να σκέφτεται. Έτσι από αυτήν τη λογική, δεν γλύτωσαν… ούτε οι αριθμοί των κεφαλαίων. Όποιος είναι αρκετά παρατηρητικός θα δει ότι ακόμα και για να διαβάσει την ώρα στο ρολόι του Οκτάβιο Παζλ, θα πρέπει να κάνει πράξεις! Η γνώμη μου είναι ότι για τα πάντα χρειάζεται διάδραση, σκέψη και συμμετοχή. Δεν λέω κάτι καινούργιο, αλλά ανεξάρτητα από την ηλικία μας, νομίζω ότι πρέπει να διαβάζουμε, να ακούμε, να βλέπουμε, σκεπτόμενοι και αμφιβάλλοντας διαρκώς. Άλλωστε το είπε και ο Μπέρτραντ Ράσελ, ο αγαπημένος μαθηματικός του Οκτάβιο Παζλ: «Σε όλα τα θέματα είναι υγιές, πότε, πότε, να κρεμάς ένα ερωτηματικό στα πράγματα που θεωρείς από καιρό δεδομένα».

9. Στο τέλος του βιβλίου, περιλαμβάνονται πληροφορίες για πολλά και διάφορα θέματα, την επιστήμη των μαθηματικών και της φυσικής, ακόμη και για την ονομασία των ισπανικών τάπας. Ήταν, φαντάζομαι, πρόθεσή σας το παιδί να αποκομίσει και συγκεκριμένες γνώσεις από το βιβλίο αυτό. Θεωρείται αναγκαίο να συμβαίνει κάτι ανάλογο στα παιδικά βιβλία;

Αναγκαίο είναι να δημιουργούνται τα ερωτήματα πρώτα πρώτα. Για όσα δεν ξέρουμε, για όσα ξέρουμε, αλλά θέλουμε να μάθουμε περισσότερα, για όσα νομίζουμε ότι ξέρουμε. Τα βιβλία δεν οφείλουν να δώσουν όλες τις απαντήσεις, αλλά οφείλουν να δημιουργήσουν τα ερωτήματα και την όρεξη για εξερεύνηση, να δίνουν τη σκυτάλη για τη συνέχεια της αναζήτησης. “Η Μαύρη Θρούμπα” έχει, λοιπόν, περισσότερο ως στόχο να δοθεί αυτή η σκυτάλη στους αναγνώστες. Δεν πρόκειται για βιβλίο γνώσεων, εξάλλου κι εγώ δεν είμαι ούτε μαθηματικός, ούτε εκπαιδευτικός. Ο βασικός ήρωας, Ο Οκτάβιο Παζλ, αν και είναι ξερόλας, δεν κάνει το δάσκαλο -άλλωστε δεν είναι και αλάνθαστος- αλλά κυρίως δείχνει τα μέρη όπου όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να ψάξει για απαντήσεις ή για…περισσότερες ερωτήσεις.

Το βιβλίο δουλεύτηκε και με έναν δεύτερο, ίσως πιο σημαντικό στόχο. Να δώσει χώρο στη φαντασία.  Έτσι, δίπλα στους μεγάλους της λογικής, των μαθηματικών και της φυσικής, πάνω στο φανταστικό υπερωκεάνειο «Το Κουκούτσι», συμβαίνουν τα πιο απίθανα πράγματα: μαύρα διαμάντια μετατρέπονται σε ζαρωμένες θρούμπες, παγώνια περιφέρονται με το καπέλο του Βοναπάρτη, μονάκριβες μοναχοκόρες βλέπουν φρικτούς εφιάλτες και πιστεύουν ακράδαντα ότι οι Πυθαγόρες είναι φίδια, ταχυδακτυλουργοί κάνουν τα μαγικά τους, μετεωρίτες προσγειώνονται σε αυλές παλατιών, ελιές επιπλέουν σε ήρεμα σαν λάδι θαλασσινά νερά δίπλα σε πειναλέους μπακαλιάρους, ξεχασμένα αστέρια λάμπουν στον ουρανό…

Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου ένα κομματάκι χαρτί μιλιμετρέ, ταιριαστό με την τετράγωνη λογική του Οκτάβιο Παζλ, δεν είναι το εργαλείο για καλά μελετημένα σχέδια, αλλά ο καμβάς για ένα ιδιόμορφο ραβασάκι!

 

Δεν είναι μόνο η χαρά και ο ενθουσιασμός που διάβασα ένα παιδικό βιβλίο σαν και αυτό, αλλά κυρίως που γνώρισα έναν άνθρωπο γεμάτο τρελό κέφι για αυτό που κάνει, αγάπη για την εικόνα, τις παιδικές ζωγραφιές και τα ζεστά χρώματα, έναν άνθρωπο που με ενέπνευσε και με έπεισε ότι αν είσαι σίγουρος για το τί θέλεις να κάνεις, καμία άλλη δουλειά δεν θα είναι επαρκής για τον εαυτό σου! Και ποτέ δεν είναι αργά να το κάνεις!

 

Οι περιπέτειες του Οκτάβιο Παζλ δεν σταματούν εδώ! Έπεται συνέχεια την οποία περιμένουμε πώς και πώς!

Μπορείς να διαβάσεις περισσότερα για το βιβλίο εδώ. Μπορείς, επίσης, να δεις την εξαιρετική δουλειά της Λέλας Στρούτση στις σελίδες της στο facebook, εδώ και εδώ.