Η Ειρήνη Βαλατσού μιλάει στο deBόp για την παράσταση Αίνιγμα: H αληθινή ιστορία του Alan Turing

Το ΑΙΝΙΓΜΑ του πολυβραβευμένου συγγραφέα Hugh Whitemore, που αφορά στην αληθινή ιστορία του εμβληματικού Βρεττανού μαθηματικού Alan Turing, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Κομνηνού. Με αφορμή αυτήν την ενδιαφέρουσα -το λιγότερο- παράσταση μιλήσαμε με την Ειρήνη Βαλατσού για τη Τζόαν Κλαρκ, τον Άλαν Τιούρινγκ και άλλα πολλά ενδιαφέροντα! Απολαύστε την.

Για τον Δημήτρη Κομνηνό: Υπήρξε δάσκαλός μου στη σχολή. Και πάνω σε αυτό το κομμάτι θα σας πω μια ιστορία: Όταν ήμουν στο 2ο έτος, πάνω σε μια άσκηση της μεθόδου Meisner στο μάθημά του, ξεκλείδωσε κάποια πολύ κρυφά «κουτάκια» μέσα μου, τα οποία μου ήταν δύσκολο να διαχειριστώ και ένιωσα ότι εκτέθηκα παραπάνω από όσο άντεχα. Την επόμενη μέρα λοιπόν πήγα στο μάθημα και του ανακοίνωσα ότι δεν μπορώ να το παρακολουθήσω ξανά. Τότε ο Δημήτρης, που μου έδωσε την ελευθερία και την ασφάλεια να του το πω, μου είπε να μην ανησυχώ και ότι θα το πάμε μαζί, θα το δουλέψουμε από κοινού. Αυτό ήταν και το γεγονός που ουσιαστικά μου έμαθε το θέατρο στην ουσία του, ο Δημήτρης με πολλή προσοχή και φροντίδα δούλεψε αυτό το κομμάτι μαζί μου μέσα στο χρόνο που με δίδασκε και με εξέλιξε σαν ηθοποιό.

Με πήρε από το χέρι και μου είπε «πάμε να δούμε όλο αυτό πως θα το διαχειριστείς». Από κει κατάλαβα ότι όλη αυτή η διαδικασία μου ταιριάζει σαν ηθοποιός, με προχωράει και αντιλήφθηκα ότι πρέπει να μπορώ να είμαι γενναιόδωρη πάνω στη σκηνή και να εκτίθεμαι. Έπειτα έκανα τη σκέψη ότι θέλω κι εύχομαι να δουλέψω με το Δημήτρη και ευτυχώς το έκανα μετέπειτα.

Είναι πολύ όμορφα να δουλεύω με το Δημήτρη καθώς πρόκειται για έναν πολύ ανοιχτό άνθρωπο, έχει απόλυτη αίσθηση της ομάδας, μπορούμε να προτείνουμε πράγματα και είναι πολύ μαζί με τον ηθοποιό. Επικεντρώνεται στον ηθοποιό και στο υλικό που έχει απέναντί του και αυτό είναι πολύτιμο.

Η Τζόαν Κλαρκ ήταν μια μαθητικός-αποκρυπτογράφος (επίσημα είχε δηλωθεί ως γλωσσολόγος, καθώς το ότι ήταν αποκρυπτογράφος γυναίκα απαγορευόταν στο επάγγελμα, όπως επίσης δεν την είχαν δεχτεί στο Κέιμπριτζ όπου είχε δώσει εξετάσεις επειδή το πανεπιστήμιο δεχόταν μόνο άνδρες. Μερικά ενδεικτικά πράγματα για τη θέση της γυναίκας την εποχή αυτή) και δούλευε στο Bletchley Park, το οποίο χρηματοδοτούσε ο Τσώρτσιλ για να «σπάσουν» τους κώδικες της μηχανής Enigma.

Η μηχανή Enigma ήταν μια συσκευή σαν γραφομηχανή, μέσω της οποίας κωδικοποιούσαν μηνύματα οι Ναζί, ώστε να συνεννοούνται για τις επιθέσεις που επρόκειτο να κάνουν. Αυτή η μηχανή ήταν πολύ καλά κρυπτογραφημένη και είναι τόσο δύσκολο να το αντιληφθείς πως λειτουργεί, πόσο μάλλον να την αποκρυπτογραφήσεις.

Η Τζόαν Κλαρκ συνεργαζόταν με τον Άλαν Τιούρινγκ για να πετύχουν την αποκρυπτογράφηση αυτή. Από την έρευνα που έχω κάνει, κατέληξα ότι η ίδια υπήρξε και ερωτευμένη μαζί του, παρόλο που ο Τιούρινγκ δεν έκρυψε ποτέ την ομοφυλοφιλία του. Ουσιαστικά πρόκειται για τη θηλυκή εκδοχή του Τιούρινγκ.

Κάποια στιγμή αρραβωνιάστηκαν διότι εκείνη έπρεπε να φύγει και να επιστρέψει στην οικογένειά

της. Ήταν 25 χρονών, δεν είχε παντρευτεί ακόμα, έκανε μια απόρρητη δουλειά σε άλλη πόλη που κανένας δεν ήξερε ακριβώς τι ήταν και όλα αυτά σε εκείνη την εποχή και με πατέρα κληρικό. Έπειτα από ένα μικρό χρονικό διάστημα χώρισαν, διότι και ο ίδιος ο Τιούρινγκ κατάλαβε εκείνη έτρεφε αισθήματα για εκείνον. Την αγαπούσε όμως και σταμάτησε αυτό δεσμό αμέσως πιστεύω για να την προστατέψει. Εκείνη μετά παντρεύτηκε, έκανε παιδιά και συνέχισε τη ζωή της ως μαθητικός.

Για την παράσταση έχει γίνει πολλή μεγάλη έρευνα, σε πολλές πηγές, καθώς είναι ένα θέμα που ακουμπάει πάνω σε πολλά πράγματα και η έχει τεκμηριωθεί με το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, όλα δοσμένα τόσο μέσα από τη διασκευή του έργου όσο και με οπτικοακουστικά μέσα που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της αφήγησης. Είναι βασισμένη η παράσταση στο θέατρο ντοκουμέντο.

Θέλουμε να προσεγγίσουμε τον άνθρωπο Τιούρινγκ, γιατί πάνω από όλα ήταν μια σπουδαία προσωπικότητα. Κατάλαβα και έμαθα πολλά για εκείνον μέσα από αυτή τη διαδικασία: καταρχάς ήταν άνθρωπος στο φάσμα του αυτισμού, εσωστρεφής, κοινωνικά, λόγω του χαρακτήρα του με τις αρκετές παραξενιές του, θεωρώ ότι δεν θα ήταν και τόσο αγαπητός στο περιβάλλον εργασίας του. Ήταν απαιτητικός και αντικοινωνικός, τουλάχιστον αυτό φαινόταν προς τα έξω, πολύ δοσμένος και αφιερωμένος στην εργασία του. Αντιλήφθηκα όμως ότι είχε μια ευαίσθητη ψυχή και εδώ έχουμε μια ιδιαίτερη ιστορία: ο Τιούρινγκ μικρός είχε έναν παιδικό έρωτα -τον Κρις- ο οποίος πέθανε από φυματίωση λίγες μόνο μέρες αφότου είχαν βρεθεί. Από και έπειτα ο Τιούρινγκ αφιερώνεται στο να δημιουργήσει ένα μηχανικό εγκέφαλο, σαν να ήθελε δηλαδή να δημιουργήσει ξανά ζωή! Και ο ίδιος είχε πει ότι όλα όσα θέλω να πετύχω με την ενασχόλησή μου με τον ζωντανό εγκέφαλο ίσως να οφείλονται στον Κρις.

Αυτό το έργο έρχεται στη σκηνική ζωή της Αθήνας σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή πιστεύω. Αν αναλογιστούμε ότι τότε η ομοφυλοφιλία ήταν έγκλημα και φέρουμε αυτό το παράδειγμα στο σήμερα, όπου στη Βουλή καταστρατηγούνται βασικά ανθρώπινα κεκτημένα, βασικές ανθρώπινες αξίες, και υπονομεύονται κύριες ελευθερίες του ατόμου, το έργο αποκτά άλλη μια διάσταση. Βλέπουμε πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα, μου φαίνεται εντελώς απογοητευτικό για τη χώρα που ζούμε, κοντά στο 2020, ένας άντρας/μια γυναικά να μην μπορεί να βγει χέρι χέρι με έναν άντρα/ μια γυναίκα έξω στο δρόμο. Μου είναι αδιανόητο, όπως και πολλά άλλα... Φυσικά και μπορεί κανείς να το κάνει, αλλά σαφώς υπάρχουν άνθρωποι γύρω μας που αυτό το ψέγουν και πλέον νομικά δεν καλύπτεσαι από πουθενά για να μπορέσεις να διεκδικήσεις δικαιώματά σου.

Κάτι ανάλογο συνέβη και με τον Τιούρινγκ, καταδικάστηκε με τον ίδιο νόμο που είχε καταδικαστεί και ο Όσκαρ Ουάιλντ. Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που καταδικάστηκαν από αυτό το νόμο (είτε με φυλάκιση, είτε με ορμονοθεραπεία) αυτοκτόνησαν.

Αν δεν είχε υπάρξει όμως αυτή η καταδίκη του Τιούρινγκ για την ομοφυλοφιλία, πιθανότατα να μην γνωρίζαμε το έργο του. Με αφορμή αυτό το γεγονός έγινε γνωστό ποιος ήταν και το έργο του, καθώς η δουλειά του ήταν κρυφή. Αν αναλογιστούμε ότι έχουμε κινητό εξαιτίας του και αν η ιστορία του δεν είχε εξελιχθεί τόσο τραγικά, δεν θα μαθαίναμε ποτέ για αυτόν... είναι ακόμα πιο φοβερό!
 

Στην παράσταση πρωταγωνιστούν: 
Άλαν Τιούρινγκ: Στέλιος Ψαρουδάκης
Σάρα Τιούρινγκ: Ζώγια Σεβαστιανού
Ντίλγουιν Νοξ: Μελέτης Γεωργιάδης
Κρίστοφερ Μόρκομ: James Rodi
Μάικ Ρος: Φοίβος Παπακώστας
Τζόαν Κλαρκ: Ειρήνη Βαλατσού
Ρον Μάρεϊ: Πέτρος Λιόντας

Ευχαριστούμε την Ειρήνη Βαλατσού ή Τζόαν Κλαρκ για την συνέντευξη! Θα την απολαύσουμε μαζί με όλη την ομάδα των 90οC στο Bios. Ειρήνη καλή συνέχεια σε ό,τι κάνεις!

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση θα βρείτε εδώ