Η Φαίδρα Γιαννέλου στο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου | Ας γνωρίσουμε καλύτερα τη νεαρή μαέστρο

Η Φαίδρα Γιαννέλου είναι μουσικός. Για την ακρίβεια, μαέστρος, κάτι που από μόνο του αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα αφορμή για να συνομιλήσουμε μαζί της. Δόθηκε όμως και μια εξαιρετική ευκαιρία: η συμμετοχή της στο 20ο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου «Ήχος και Φως» που θα πραγματοποιηθεί στο Νησί της Αποκάλυψης το πρώτο πενταήμερο του Σεπτεμβρίου 2022. Έτσι, το deBόp επικοινώνησε μαζί της κι εκείνη με χαρά, μοιράστηκε τις σκέψεις της για το Φεστιβάλ, την εμπειρία της ως μαέστρος αλλά και τη μουσική γενικότερα. 

Στο 20ο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής της Πάτμου, συμμετέχετε με το χορωδιακό σύνολο της Χίου. Θέλετε να μοιραστείτε κάποια επιπλέον στοιχεία αυτής της συνεργασίας; 

Με τη Χορωδία Χίου ξεκινήσαμε τη συνεργασία μας το 2020, δηλαδή στην αρχή της πανδημίας του κορονοϊού. Η περίοδος εκείνη ήταν δύσκολη, καθώς η πανδημία είχε αναστατώσει τις ζωές όλων μας και είχε δυσχεράνει την επικοινωνία. Όμως, ακόμη και μέσα σε αυτές τις συνθήκες, καταφέραμε να διατηρήσουμε την επαφή μας με τη μουσική και να λειτουργήσουμε ως χορωδία με τη βοήθεια της τεχνολογίας και με διαδικτυακές συναντήσεις.

Τηρώντας όλα τα μέτρα ασφαλείας, ετοιμάσαμε την ηχογράφηση της «Περιμπανού» του Μ. Χατζιδάκι. Η δική μας «Περιμπανού» ήταν μια διαδικτυακή προσπάθεια, σαν αυτές που έκαναν οι περισσότερες χορωδίες, ώστε να αισθανθούν ζωντανές την περίοδο την πανδημίας. Ο κάθε χορωδός τραγουδά και βιντεοσκοπεί τον εαυτό του στο σπίτι του. Ύστερα συγκεντρώνονται όλα τα βίντεο, ενώνονται με τη βοήθεια της τεχνολογίας και δίνουν το τελικό αποτέλεσμα. 
 

Καμία δυσκολία δεν έκαμψε την αγάπη μας για τη χορωδιακή μουσική, αλλά και την πίστη μας στη Χορωδία. Ακριβώς πριν ένα χρόνο, η Χορωδία Χίου για πρώτη φορά συμμετείχε σε μία όπερα. Πρόκειται για την «Όπερα ποδοσφαίρου» ή αλλιώς «Soccer Opera» του Λευτέρη Βενιάδη στο Μουσικό Φεστιβάλ Χίου. Τους τελευταίους μήνες ετοιμάζουμε μια σειρά ηχογραφήσεων και βιντεοσκοπήσεων των Χιώτικων τραγούδιων σε διασκευή, ειδικά για τη Χορωδία μας, του Μιχάλη Αδάμη, στα χωριά της Χίου από τα οποία προέρχονται. Την πρώτη μας προσπάθεια μπορείτε να την ακούσετε εδώ. Είναι το «Τραγούδι της Λυγερής», παραδοσιακό τραγούδι από τον Ανάβατο Χίου.
 

Επιλέξατε να γίνετε μαέστρος. Τι σας τράβηξε σε αυτήν την τέχνη; Αλήθεια, ποια στοιχεία της προσωπικότητας και του χαρακτήρα σας πιστεύετε πως αποτυπώνονται ξεκάθαρα στην άκρη της μπαγκέτας σας;

Όταν πήγα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο ως νεοεισαχθείσα φοιτήτρια, τις πρώτες ημέρες του ακαδημαϊκού έτους, είδα στον πίνακα ανακοινώσεων το μάθημα «Διεύθυνση Ορχήστρας» και μου τράβηξε αμέσως την προσοχή. Ξεκίνησα δειλά-δειλά να πηγαίνω στα πρώτα μαθήματα κι εκεί ανακάλυψα πως ο κόσμος της Διεύθυνσης είναι μαγικός αλλά και σκληρός. Ο δάσκαλός μου, Μίλτος Λογιάδης, με είχε προειδοποιήσει εξαρχής για τις απαιτήσεις αλλά και τα προσόντα που πρέπει να έχει ένας μαέστρος αλλά δεν πτοήθηκα.

Θεωρώ πως έκανα συνειδητά την επιλογή του συνεργατικού μοντέλου μαέστρου. Δηλαδή, προτιμώ τη συνεργασία μεταξύ εμού των μουσικών κι όχι την επιβολή μου σε αυτούς. Χαρακτηριστικό στοιχείο του χαρακτήρα μου, μιας και από τη μαθητική μου ηλικία επεδίωκα να συνεργάζομαι με άλλους μουσικούς, συνοδεύοντάς τους στο πιάνο και παίζοντας πιάνο στη σχολική ορχήστρα.

 

Πιστεύω πως η μεγαλύτερη πρόκληση για μία/έναν διευθυντή μουσικού συνόλου είναι καταρχάς να κερδίσει την εμπιστοσύνη και στη συνέχεια να εμπνεύσει τους μουσικούς που έχει μπροστά της/του. Ισχύει; Υπάρχει κάποια «συνταγή» επιτυχίας;

Το θέσατε πολύ σωστά! Για να μπορέσει να εμπνεύσει ένας/μία μαέστρος θα πρέπει πρώτα να έχει κερδίσει τους μουσικούς με τη γενικότερη συμπεριφορά του/ης και τις γνώσεις του/ης. Πολλές φορές μάλιστα, οι μουσικοί τεστάρουν τον/η μαέστρο, όσον αφορά τις γενικές του/ης γνώσεις περί μουσικής ή ειδικότερα τις γνώσεις του/ης πάνω στο έργο που κλήθηκε να ερμηνεύσει. Δεν είναι πάντα αρκετός ο χρόνος ώστε να αναπτυχθεί σχέση εμπιστοσύνης, αλλά αυτό που είναι αναγκαίο είναι να υπάρχει κλίμα ασφάλειας ως προς τι ακριβώς επιθυμεί ο/η μαέστρος από τους μουσικούς και αν το πετυχαίνει με την κινησιολογία του/ης.

«Συνταγή» δεν υπάρχει. Η σχέση αυτή είναι όπως μια οποιαδήποτε σχέση: φιλική, ερωτική... Μπορεί να λειτουργήσει πολύ καλά από την αρχή, μπορεί όμως και να μη λειτουργήσει. Και στις δύο περιπτώσεις, αυτό που απαιτείται είναι να μπορέσει η μουσική να βγει όσο το δυνατόν αβίαστα από την ορχήστρα, όπως ακριβώς την έχει φανταστεί ο/η μαέστρος.

 

Στο προφίλ σας στο facebook βρήκα την ακόλουθη φράση και μου άρεσε πολύ: “Conducting is the sound of a musician who makes no sound” (η διεύθυνση (ορχήστρας ή χορωδίας) είναι ο ήχος ενός μουσικού που δεν κάνει κανέναν ήχο). Θέλετε να μιλήσετε για τα συναισθήματα μιας μαέστρου στο πόντιουμ;

Οι μαέστροι επικοινωνούμε με τους μουσικούς/χορωδούς μας μέσω της κινησιολογίας κι όχι μέσω της ομιλίας. Η ορχήστρα/χορωδία είναι το μουσικό μας όργανο. Δεν παράγουμε μόνοι μας τον ήχο μας αλλά δίνοντας τις κατάλληλες οδηγίες, εκμαιεύουμε από τους μουσικούς/χορωδούς τον ήχο που φανταζόμαστε όταν μελετούμε το εκάστοτε κομμάτι. Αυτή η διαδικασία έχει υπέρ και κατά. Πολλές φορές, ο ήχος που θα πάρουμε μπορεί να είναι πέραν της φαντασίας μας και να ξαφνιαστούμε ευχάριστα. Άλλες φορές, αυτό που έχουμε στο μυαλό μας μπορεί να είναι πολύ εξιδανικευμένο και η πραγματικότητα να μας προσγειώσει. Είναι καίριας σημασίας να μπορούμε να εκτιμούμε το σύνολο που διευθύνουμε, να αναγνωρίζουμε τα δυνατά του σημεία αλλά και τις ελλείψεις του και να προσπαθούμε για το καλύτερο στα μέτρα του δυνατού. Είμαστε εκεί πρώτα για να το διδάξουμε να παίζει καλύτερα από αυτό που ήδη μπορεί κι όχι για να το διατάζουμε. Maestro άλλωστε στα ιταλικά σημαίνει δάσκαλος.

 

Οι παρτιτούρες των μουσικών έργων είναι συγκεκριμένες. Ωστόσο οι τελικές εκτελέσεις διαφέρουν τεχνικά, ερμηνευτικά και εκφραστικά. Κι αν εστιάσουμε στις ορχηστρικές συνθέσεις, αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη μουσική αντίληψη, άποψη και… φαντασία του/της εκάστοτε μαέστρου. Ποια διαδικασία ακολουθείτε ώστε να καταλήξετε στο τί τελικά θέλετε να ακουστεί ως τελικό αποτέλεσμα;

Πρώτο και κύριο είναι το αναλυτικό διάβασμα και η εμβάθυνση στην παρτιτούρα. Η κατανόηση του μουσικού κειμένου θα με φέρει πιο κοντά σε αυτό που θα ήθελε, πιθανώς, ο συνθέτης. Έπειτα, το πέρασμα της παρτιτούρας στο πιάνο θα με βοηθήσει να ακούσω το έργο και τελικώς να βάλω τις δικές μου πινελιές, σύμφωνα πάντα και με τις γενικότερες μουσικές μου γνώσεις.

 

Έχετε διευθύνει πολλές σημαντικές ορχήστρες και μουσικά σύνολα. Ωστόσο ξεχώρισα τις συνεργασίες σας με την Sistema Europe Youth Orchestra και El Sistema Greece που αποτελούν υποδειγματικές μουσικές κοινότητες πολυπολιτισμικότητας, ενσωμάτωσης και έμπνευσης για χιλιάδες παιδιά σε όλον τον κόσμο. Τι αποκομίσατε από αυτήν την εμπειρία;

Το καλοκαίρι του 2017, συνεργάστηκα ως καλλιτεχνική διευθύντρια της Sistema Europe Youth Orchestra, μια εμπειρία που θα μου μείνει αξέχαστη. Μαέστροι και καθηγητές οργάνων μαζί με 300 παιδιά και νέους από όλον τον κόσμο, κάναμε πρόβες για δύο εβδομάδες στο Ωδείο Αθηνών και παρουσιάσαμε τη δουλειά μας στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών. Η οργάνωση και η διεκπεραίωση όλου αυτού του εγχειρήματος με δίδαξε πολλά. Το κυριότερο όμως ήταν η δύναμη της παγκόσμιας γλώσσας της μουσικής, που ένωσε όλους αυτούς τους ανθρώπους, χωρίς να χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν καμία άλλη γλώσσα για να επικοινωνήσουν.

 

Από τη δική μου μικρή εμπειρία ως μέλος χορωδίας θυμάμαι έντονα μια οδηγία της υπευθύνου.  Έλεγε: «θα πρέπει να τραγουδάτε έτσι ώστε να ακούτε τη φωνή σας αλλά ταυτόχρονα και τη φωνή των διπλανών σας». Βρίσκω τη συμβουλή εξαιρετική τόσο για χορωδίες όσο και για τις ανθρώπινες σχέσεις γενικότερα. Εσείς έχετε κάποια συμβουλή που αγαπάτε να δίνετε στους μουσικούς/χορωδούς που συντονίζετε ή στους μαθητές σας;

Φαίνεται ότι θυμάστε τα πιο σημαντικά! Η συγκεκριμένη οδηγία είναι ό,τι πιο χρήσιμο για τους μουσικούς/χορωδούς που απαρτίζουν ένα σύνολο. Είναι μια ομάδα. Στην ομάδα, εκτός από τον προσωπικό μας κόπο, ο οποίος στη μουσική μεταφράζεται ως το να είμαστε καλά προετοιμασμένοι, διαβασμένοι και άνετοι με το μουσικό κείμενο, πρέπει να αφουγκραζόμαστε το σύνολο, να είμαστε σε εγρήγορση, να συντονιζόμαστε με τους υπόλοιπους και να μαθαίνουμε τα όριά μας. Είναι φράσεις που χρησιμοποιώ πολύ συχνά στις πρόβες μου με οποιασδήποτε φύσης σύνολο, οργανικό ή φωνητικό.

 

 

Ας επανέλθουμε στη συμμετοχή σας στο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου. Το πρόγραμμα που θα παρουσιάσετε με τη Χορωδία της Χίου, περιλαμβάνει ποικιλία ακουσμάτων και η βραδιά προμηνύεται εξαιρετικά όμορφη και νοσταλγική. Είμαι σίγουρη πως θα σας συνοδεύσει και το κοινό σε αρκετά από τα τραγούδια! Με ποιο κριτήριο τα επιλέξατε;

Καθώς φέτος συμπληρώνονται 40 χρόνια από την ίδρυση της Χορωδίας, θα θέλαμε να επιχειρήσουμε ένα ταξίδι στο χρόνο. Ένα μουσικό ταξίδι με στιγμές των τελευταίων 40 χρόνων, από το 1982 -έτος ίδρυσης της Χορωδίας Χίου- μέχρι σήμερα. Να θυμηθούμε ήχους, γεγονότα και πρόσωπα σ’ ένα υπέροχο ταξίδι αναμνήσεων. Έτσι, οργανώσαμε αυτή τη συναυλία, επιθυμώντας να μοιραστούμε με το κοινό κάποιες στιγμές από την πλούσια πορεία της Χορωδίας Χίου.
 

Η μουσική μπορεί να λειτουργήσει και μυσταγωγικά. Η Πάτμος ως νησί με έντονο το θρησκευτικό στοιχείο προσφέρεται γι’ αυτό. Γενικά, επηρεάζεστε από το χώρο που γίνονται οι συναυλίες σας ή η ιερότητα της μουσικής «καθαγιάζει» -ούτως ή άλλως- τον εκάστοτε χωροχρόνο;

Ειλικρινά πιστεύω πως για μια επιτυχημένη συναυλία, η συγκέντρωση μαέστρου και μουσικών/χορωδών παίζει τον πιο καθοριστικό ρόλο. Έχω διευθύνει σε πολλά μέρη της Ελλάδας και του εξωτερικού. Από μεγάλες αίθουσες συναυλιών κι αρχαία θέατρα με πολύ καλή ακουστική μέχρι δημοτικά κι ανοιχτά θέατρα, αυλές μουσείων, κάστρα, πλατείες κι υπαίθριες αγορές με φασαρία από το δρόμο, συναγερμούς και κορναρίσματα. Δε μπορώ να πω πως τα ιδανικότερα μέρη για μια συναυλία ήταν πάντοτε τα πιο πετυχημένα. Σίγουρα, η απόλαυση του ήχου μιας καλής αίθουσας βοηθά στη συγκέντρωση και φυσικά στην αίσθηση ασφάλειας των μουσικών αλλά η επιτυχία μιας συναυλίας δεν είναι μόνο αυτό. Είναι η δόνηση μεταξύ σκηνής κι ακροατηρίου, ένα μαγικό πέπλο που απλώνεται πάνω από τα κεφάλια όλων όσοι συμμετέχουν και παρακολουθούν μια συναυλία. Αυτή τη φορά και για πρώτη φορά, στην Πάτμο, ανυπομονούμε όλοι να ερμηνεύσουμε το πρόγραμμα που έχουμε ετοιμάσει, στον υπαίθριο χώρο του Σπηλαίου της Αποκάλυψης.
 

Κι εμείς μαζί σας! Και μια τελευταία ερώτηση. Η μουσική φαίνεται να γεμίζει το χρόνο σας. Τι άλλο όμως αγαπά στη ζωή η Φαίδρα Γιαννέλου;

Η αλήθεια είναι πως η μουσική γεμίζει πλέον αρκετά τον χρόνο μου. Όμως, αγαπώ πολύ τη θάλασσα και το κολύμπι και με κάθε ευκαιρία ξεκλέβω χρόνο για βουτιά! Ελπίζω να προλάβω και στην Πάτμο!

* Περισσότερες πληροφορίες για το 20ο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ.

__________________________________________________________________________________________________

 

 

Φαίδρα Γιαννέλου - Βιογραφικό

Γεννήθηκε στην Αθήνα και σε ηλικία 8 χρονών ξεκίνησε τα πρώτα της μαθήματα πιάνου. Είναι απόφοιτος του Μουσικού Σχολείου Παλλήνης και στη συνέχεια αριστούχα απόφοιτος του προπτυχιακού και του μεταπτυχιακού προγράμματος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστήμιου στην κατεύθυνση «Διεύθυνση Ορχήστρας», με υπεύθυνο καθηγητή τον Μίλτο Λογιαδή. Το 2012 ανακηρύχθηκε Υποψηφία Διδάκτωρ του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστήμιου.
Έχει διευθύνει τις πιο σημαντικές συμφωνικές ορχήστρες και μουσικά σύνολα της Ελλάδας. Έχει συνεργαστεί με γνωστά φεστιβάλ κι οργανισμούς. Επίσης, έχει στο βιογραφικό της πολύ σημαντικές συνεργασίες κι εμφανίσεις εκτός συνόρων κι έχει παρακολουθήσει σεμινάρια με διεθνούς φήμης μαέστρους.
Το 2013 κέρδισε το δεύτερο βραβείο (ελλείψει πρώτου) στον Διεθνή Διαγωνισμό Νέων Μαέστρων “Σόλων Μιχαηλίδης”, ο οποίος διοργανώνεται από τη Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου. Το 2017 συνεργάστηκε ως καλλιτεχνική διευθύντρια με τη Sistema Europe Youth Orchestra και το 2017-2018 υπήρξε καλλιτεχνική διευθύντρια της Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων του El Sistema Greece.

Δραστηριοποιείται ως μαέστρος χορωδίας στη Χορωδία Αποφοίτων Μουσικού Σχολείου Παλλήνης, τη Χορωδία Εκπαιδευτικών Μουσικής Αττικής “Choremus” και τη Χορωδία Χίου. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στο Μουσικό Σχολείο Χίου, στο Ελληνικό Ωδείο Αμαρουσίου, στο Ωδείο ΑΡ του Ηράκλειο Κρήτης και στο Ωδείο Αιγέας.