Η Κατερίνα Κλειτσιώτη και η Σοφία Κορώνη μας μιλούν για την «Αφροδίτη» τους

Η Αφροδίτη του Παύλου Μάτεσι σε σκηνοθεσία Κατερίνας Κλειτσιώτη και Σοφίας Κορώνη ανεβαίνει για μια ακόμη φορά μετά την πρώτη της επιτυχία στο υπόγειο του Bios και ετοιμάζεται να μας συγκλονίσει.

Η Αφροδίτη είναι  εργάτρια σε βιομηχανία υποκαμίσων και παράλληλα μητέρα δύο παιδιών. Ένας βίαιος καυγάς με τον εραστή-αφεντικό της την εξοργίζει και ένας δεύτερος καυγάς που ακολουθεί έπειτα από λίγο με τον γιό της την οδηγεί στα όριά της. Πλέον είναι ξεκάθαρο ότι η ζωή δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες της και ξαφνικά θέλει να εξαφανιστεί. Η απελευθέρωση από την ασφυκτική ζωή της θα έρθει με μια ιδιότυπη πράξη της.

Ίσως αυτόν το Νοέμβριο στο υπόγειο του Bios να νοηματοδοτείται ξανά η λέξη «συγκλονιστικό». Σίγουρα με αυτή την εντύπωση φεύγουν οι περισσότεροι θεατές μετά το τέλος της  παράστασης, μαζί με ένα ελαφρύ μούδιασμα από όσα έχουν συντελεστεί σε απόσταση αναπνοής μπροστά τους. Μια ιστορία βαθύτατου κοινωνικού περιεχομένου εκτυλίσσεται μπροστά μας, μας δείχνει από μια άλλη οπτική το ζήτημα της αγάπης, την οποία δεν καταφέρνει κανείς να κερδίσει. Όλοι πληγώνουν και πληγώνονται. Ακόμη και η «δεδομένη-υποχρεωτική» οικογενειακή-μητρική αγάπη τίθεται υπό αμφισβήτηση. Στο κέντρο, όμως, παραμένει η Γυναίκα. Η Γυναίκα με όλους τους ρόλους της. Μητέρα, Εργαζόμενη, Σύζυγος, Ερωμένη. Πλαισιωμένη από τις κοινωνικές επιταγές αλλά και από όσα προοιωνίζει το μέλλον της ήδη από τη γέννησή της. Αρχέγονα ένστικτα, οικογενειακοί δεσμοί όλα διαπλεκόμενα σε μια συναισθηματική σύγχυση που οδηγεί σε περίπλοκους λαβύρινθους.  

Την Αφροδίτη ενσαρκώνει με τεράστια επιτυχία η Σοφία Κορώνη που δεν αφήνει περιθώρια να θεωρήσουμε ότι δεν έχει αφιερώσει πολλές εργατοώρες με στόχο αυτό το εξαιρετικό αποτέλεσμα. Συμπρωταγωνιστές στους ρόλους των υιών της οι Γιώργος Ντούσης και Βασίλης Χατζηδημητράκης, υποδυόμενοι με πλήρη αληθοφάνεια και πάθος δύο εκ διαμέτρου διαφορετικά αδέρφια που παρά το εμφανές μίσος κάτι τα συνδέει άρρηκτα. Τα σκηνικά και τα κοστούμια μας ταξιδεύουν πίσω στο χρόνο, χωρίς να γίνονται όμως ακριβείς αναφορές. Έτσι υποθέτουμε εμείς την εποχή. Παράλληλα μουσική και ηχητικά εφέ ντύνουν τα δρώμενα επί σκηνής, σε μια παράσταση που καταφέρει να μεταδώσει τα αισθήματα των ηρώων της απευθείας στο κοινό. Για όσους αγαπούν να συγκλονίζονται και να έρχονται σε επαφή με πρωτοποριακές θεατρικές παραστάσεις, δεν πρέπει να χάσουν την Αφροδίτη.

Το debόp συνομίλησε με τις δύο σκηνοθέτιδες στη συνέντευξη που ακολουθεί:

 

H Αφροδίτη ανεβαίνει για δεύτερη συνεχή χρονιά ύστερα από την περσινή της επιτυχία. Τι σας έκανε όμως εξαρχής να επιλέξετε την Αφροδίτη του Μάτεσι; 

Σ.Κ.: Η ελληνική κοινωνία ήταν και εξακολουθεί να είναι γεμάτη πατριαρχικές επιταγές για τους κοινωνικούς ρόλους μιας γυναίκας: υπάκουη και όμορφη κόρη, καλή και ευπρεπής μαθήτρια, αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα στο μέλλον παράλληλα (και γιατί όχι και λαμπρή επαγγελματίας στη πορεία). Προσωπικά τα πρότυπα αυτά με τρόμαξαν και με απώθησαν από τη πρώτη εφηβεία μου, όπου και θύμωσα και συνειδητοποίησα  πως ήθελα να μην είμαι ούτε γυναίκα ούτε άντρας. Άνθρωπος απλώς. Ελεύθερη και ισότιμη. Να μην υπάρχει καν η έννοια της ισοτιμίας- πόσο μάλλον η διεκδίκηση αυτής, γιατί η ισοτιμία όφειλε να είναι φυσική και αυτονόητη συνθήκη εκ προοιμίου ύπαρξης των ανθρώπινων όντων. Κανείς να μη μου ζητούσε ποτέ να είμαι κάτι... ό,τι! Να ανακαλύπτω μόνη μου κάθε στιγμή ποια είμαι, ποια θέλω να γίνω και οι επιλογές όλες ανεμπόδιστα εκεί μπροστά μου ανοιχτές. Ανερυθρίαστα, χωρίς καμιά ποτέ ενοχή. Έτσι όταν τυχαία πριν δύο χρόνια διάβασα την «Αφροδίτη» του Παύλου Μάτεσι, κατακεραυνώθηκα. Αναγνώρισα στην ηρωΐδα, συμπυκνωμένη όλη την λύπη, τον θυμό, την ομορφιά, την ηφαιστειώδη δύναμη των γυναικών που τους αφαιρέθηκε η επιλογή της αυτοδιάθεσης. Μια επιλογή που εγώ ως γυναίκα μια ολόκληρη ζωή προσπάθησα να διεκδικήσω, με πολλές σκληρές και συχνά μοναχικές διεκδικήσεις. Το κείμενο αυτό με αφορούσε. Η « Αφροδίτη» είναι όλες οι γυναίκες που φέρουμε στον πυρήνα του θηλυκού dna.

Ποιες ήταν οι δυσκολίες στην δραματουργική επεξεργασία της Αφροδίτης;

Κ.Κ.: Η βασική δυσκολία ήταν πως είχαμε στα χέρια μας ένα πραγματικά δυνατό κείμενο και σε αυτές τις περιπτώσεις γίνεται σπαζοκεφαλιά το τι θα κρατήσεις και τι θα αφήσεις απέξω. Πιο συγκεκριμένα ίσως, η Αφροδίτη ως νουβέλα είχε πιο πολλά μεταφυσικά στοιχεία που ήταν δύσκολο να κρατηθούν στο σύνολό τους καθώς στον σκηνικό λόγο φαινόντουσαν αρκετά φλύαρα. Επιπλέον υπήρχαν κάποιες εξαιρετικές περιγραφές των σκηνών ή των χαρακτήρων που έπρεπε να βρούμε τρόπο να εικονοποιήσουμε. Σε όσα κόψαμε ωστόσο ανατρέξαμε πολλές φορές για να χτίσουμε μια πιο ισχυρή βάση των όσων κρατήθηκαν.

Σκηνοθετικά σε ποια σημεία δώσατε περισσότερη βάση;

Κ.Κ.: Βάση δόθηκε κυρίως στην δημιουργία δυνατών εικόνων που δεν αποδίδουν ρεαλιστικά τα όσα καταγράφει το κείμενο, αλλά σκάβουν βαθύτερα ψάχνοντας το νόημα και το συναίσθημα που εγκυμονούν οι λέξεις. Η παράσταση Αφροδίτη είναι στην ουσία μια σειρά από αλληγορικές στην πλειοψηφία τους εικόνες που επιθυμούν να ενεργοποιήσουν συνειρμούς κι όχι να περιγράψουν επακριβώς τις  καταστάσεις που βιώνουν οι ήρωες. Με τον τρόπο αυτό νιώθουμε πως δημιουργείται μια ισχυρότερη εμπλοκή του θεατή με τα όσα συμβαίνουν επί σκηνής.

Ποιο θεωρείτε ότι είναι το πιο δυνατό σημείο της παράστασης;

Κ.Κ.: Στην παράσταση αυτή νιώθω πως δεν φοβηθήκαμε τις σιωπές. Κι αυτές ίσως είναι οι πιο δυνατές στιγμές της. Εκεί που ο αλλεπάλληλος  λόγος σταματά και αφήνουμε χώρο να αναπνεύσουμε ταυτόχρονα με το θεατή και να βιώσουμε τη στιγμή χωρίς καμία λεκτική πληροφορία. Από αυτήν την άποψη για μένα η αρχή του έργου είναι το πιο δύσκολο για αυτό και το πιο δυνατό κομμάτι της παράστασης.

Η Αφροδίτη είναι ένα έργο φεμινιστικό με λύτρωση την απελευθέρωση από ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον; Πώς λειτουργεί αυτή η απελευθέρωση; 

Σ.Κ.: Στόχος μας δεν υπήρξε να προσεγγίσουμε την Αφροδίτη με αυστηρούς φεμινιστικούς όρους. Αλλά να αγγίξουμε και να ερευνήσουμε με ευαισθησία και ενσυναίσθηση την θηλυκότητα όπως αυτή αλληλεπιδρά σε ένα εγκλωβιστικό και κακοποιητικό συχνά, οικογενειακό (μητέρα – σύζυγος) και ευρύτερα κοινωνικό (εργαζόμενη – ερωτική σύντροφος) περιβάλλον.

Το κυρίαρχο αίτημα είναι η ελευθερία, η δυνατότητα της πλήρους αυτοδιάθεσης. Αίτημα που βρίσκεται στον πυρήνα της ανθρώπινης ανάγκης –βίωμα πολύ κοινό θα έλεγα στις σκοτεινές εποχές που ζούμε- πόσο μάλλον του γυναικείου φύλου που έχει τόσο αδικηθεί μέσα στην ιστορία του ανθρώπινου είδους. Το ίδιο όμως ονειρεύονται και επιθυμούν και οι γιοί της, ο Τίτος και ο Μάριος. Η βία  ψυχολογική και σωματική φέρνει βία και οι καταπιεστικές επιταγές στους ρόλους των μελών της οικογένειας πλήττουν όλα τα μέλη της, οδηγώντας τα σε αδιέξοδο. Και τότε γεννάται θυμός και σκοτάδι στη ψυχή τους. Αυτές οι ποιότητες δεν οδηγούν σε απελευθέρωση. Αλλά σε εκτόνωση μιας απύθμενης και τυφλής πλέον λύπης που έγινε σκοτεινή οργή. Κι αυτό που απομένει στο τέλος είναι σπασμένες κούκλες. Στην Ματεσική γραφή βέβαια  οι ήρωες ή μάλλον αντι-ήρωες αποκτούν μυθικές διαστάσεις και η λύτρωση επέρχεται μέσα από την σαρωτική υπέρβαση του σκοτεινού φαντασιακού της ηρωίδας. Δεν αφορά στον ρεαλισμό. Αλλά σε μια μυθική τιτανική σύγκρουση των κωδικοποιημένων έμφυλων προτύπων.

Μπορούμε να ταυτίσουμε την Αφροδίτη με μια γυναίκα της σύγχρονης εποχής; Θα μπορούσε να είναι η γυναίκα της διπλανής πόρτας;

Σ.Κ.: Αφροδίτες. Τις συναντώ καθημερινά στα λεωφορεία και ιδιαίτερα των δυτικών προαστίων που χρησιμοποιώ. Όμορφες επειδή ταλαιπωρημένες, περήφανες, καταπονημένες, παντοδύναμες σαν τα παναρχαία αγάλματα των μητριαρχικών κοινωνιών,  μισοκοιμούνται κ ξυπνούν αυτόματα στη στάση για το σπίτι τους.

«-Γυρίζουμε;
-Σπίτι;
-Ώρα».

Όλες τους γνωρίζουν ποια είναι η θέση τους ο προορισμός τους, αλλά και πόσες θα ποθούσαν μια άλλη διαδρομή...

«Η Αφροδίτη εσχημάτισε την αξίωση, απαίτηση να έχει την ευχέρεια να πάει κάπου αλλού, αλλά την κατέστειλε την απαίτηση αυτή...»

Τα πατριαρχικά κλισέ όμως είναι βαθιά ριζωμένα και ισχύοντα και κατακεραυνώνουν τη ζωή όλων, ανδρών και γυναικών. Η ελληνική σημερινή κοινωνία έχει κατακεραυνωθεί από καταγγελίες ενδοοικογενειακής καθημερινής βίας και στυγερών εγκλημάτων. Αδιέξοδα ζωών. Αφροδίτες, Τίτους και Μάριους.

Με ποια συναισθήματα και σκέψεις θα επιθυμούσατε να φεύγει το κοινό σας μετά την Αφροδίτη; Με ποιους προβληματισμούς;

Κ.Κ.: Σίγουρα θα θέλαμε να φύγει με συναισθήματα. Προτιμότερο δυνατά συναισθήματα. Τι είδους συναισθήματα είναι δύσκολο να τα κατονομάσει κανείς.  Πάντα η αδιαφορία ή καλύτερα η απουσία συναισθημάτων τόσο στη ζωή όσο και στο θέατρο είναι αυτό που σε προβληματίζει ή και σε τρομάζει. Και πάντα έχεις την ανάγκη να νιώσεις πως αυτό που ήθελες να πεις έφτασε ως εκεί που το απηύθυνες. Το πως το εισπράττει ο καθένας έχει ευτυχώς ή δυστυχώς άπειρες παραμέτρους.ρο

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ.