Η Λίλλυ Μελεμέ μιλά στο deBop

Με δύο παραστάσεις φέτος και πολλές επιτυχίες στο ενεργητικό της, η Λίλλυ Μελεμέ αποτελεί αδιαφιλονίκητα μία από τις σπουδαίες σκηνοθέτες της νεότερης γενιάς. Απόφοιτη της δραματικής σχολής του Κ. Καζάκου, αποφάσισε να ασχοληθεί με τη σκηνοθεσία. Έτσι βρέθηκε στο εργαστήρι της Πειραματικής του Εθνικού Θεάτρου. Κι αφοσιώθηκε στη σκηνοθεσία, χαρίζοντας στο θεατρόφιλο κοινό ουκ ολίγες υπέροχες παραστάσεις. Εμείς ξεκλέψαμε λίγο χρόνο από το φορτωμένο πρόγραμμά της και μιλήσαμε για τα έργα που σκηνοθετεί, αλλά και για τις προεκτάσεις που μπορούν να δοθούν στο σήμερα.

Για τη σκηνοθεσία και την επιλογή έργων

Ένας καλλιτέχνης πρέπει να είναι ανοιχτός σε όλα τα είδη θεάτρου. Όπως πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και δεκτικοί  στην ίδια τη ζωή. Γιατί η ζωή μας διαθέτει ταυτόχρονα πολλές πλευρές… Έχει και το χιούμορ, έχει και τη συγκίνηση και το δάκρυ... Σε μεγάλο βαθμό υπήρξα τυχερή γιατί τα περισσότερα πράγματα που έχω κάνει ήταν δικές μου επιλογές κι όχι αναθέσεις -στα 14 χρόνια που σκηνοθετώ υπήρξαν μόνο 4-5 φορές αναθέσεων.

Για το «Έγκλημα στο Café Noir»

Είναι μια παράσταση που παίχτηκε για πρώτη φορά πριν από τρία χρόνια, μετά από πρόταση της Μαργαρίτας Δαλαμάγκα Καλογήρου, στο Αγγέλων Βήμα. Ήταν μια δουλειά που αγαπήσαμε πολύ. Ως διαδικασία ήταν τρομερά απενοχοποιημένη, γιατί δεν είχαμε το βάρος ενός «σπουδαίου», κλασσικού κειμένου ή ενός «μεγάλου» συγγραφέα. Το έργο έχει αναφορές στο film noir που όλοι αγαπάμε πολύ. Έτσι μπήκαμε όλοι στην περιπέτεια να ξαναδούμε τις αγαπημένες μας ταινίες, να μελετήσουμε λεπτομέρειες, κινήσεις και συμπεριφορές. Με άλλα λόγια, κάναμε ένα υπέροχο ταξίδι στο χώρο και τον χρόνο. Στην παράσταση υπάρχει όλη αυτή η ατμόσφαιρα της δεκαετίας του ’40 (καθοριστική εδώ η συμβολή της εξαιρετικής ενδυματολόγου και πολύτιμης συνεργάτιδας μου τα τελευταία χρόνια, Βασιλικής Σύρμα) με τις μοιραίες, δηλητηριώδεις γυναίκες και τους μυστηριώδεις άντρες με σκοτεινό παρελθόν. Στα συν της ιστορίας μας θα πρόσθετα την πολλή κίνηση,  τον χορό, την πρωτότυπη μουσική και τα τραγούδια, καθότι πρόκειται για μιούζικαλ, και, φυσικά, το απολαυστικό χιούμορ και τον καταιγιστικό της ρυθμό.  Τρία χρόνια μετά λοιπόν η ομάδα πήρε πρωτοβουλία και μου ζήτησαν να το ξανακάνουμε το ταξίδι απ΄ την αρχή. Έγινε λοιπόν καινούρια μετάφραση, καινούρια διασκευή, πλήρης και ουσιαστική ανανέωση! Και φυσικά είμαστε και σε άλλο χώρο. Το γκριζόμαυρο, υπόγειο φουαγιέ του θεάτρου Άλφα-Ιδέα (το οποίο άλλωστε ανέλαβε και την παραγωγή της παράστασης) μας ταίριαξε πάρα πολύ. Οι θεατές μας είναι κομμάτι της παράστασης, είναι κι αυτοί θαμώνες του Καφέ Νουάρ που συμμετέχουν με τον τρόπο τους στην εξέλιξη της ιστορίας και το διασκεδάζουν πολύ!

​Για τη Σαλώμη

Η Σαλώμη είναι μια παλιά ιστορία.  Την συζητούσαμε εδώ κι αρκετά χρόνια με τη Μυρτώ Γκόνη (παλιά μαθήτριά μου). Είχε γεννηθεί ως ιδέα όταν κάναμε τη Γέρμα που ήταν η πτυχιακή παράσταση των τελειόφοιτων δραματικής σχολής (σ.σ Αρχή) και φέτος έφτασε να γίνει πράξη. Πρόκειται για ένα πολύ δύσκολο κείμενο, τρομερά λυρικό και ποιητικό αλλά ταυτόχρονα και αδυσώπητο, αβυσσαλέο, απίστευτα σκοτεινό. Είναι μια τραγωδία, εξαιρετικά πυκνή σε διάρκεια, γιατί εξελίσσεται σε real time στη διάρκεια μιας νύχτας. Ένα από τα μεγάλα ατού της παράστασης είναι η εξαιρετική μετάφραση του Δ. Μαυρίκιου που μας την παραχώρησε. Και τον ευχαριστώ πολύ γι’ αυτό.  Για μένα το συγκεκριμένο έργο είναι ένα αριστούργημα κι είναι κρίμα που δεν παίζεται τόσο συχνά. Ίσως να είχε μπει στην άκρη κυρίως λόγω του συγκεκριμένου (βιβλικού) θέματος και πώς αυτό μπορεί να έρθει στο σήμερα, να γίνει πιο σύγχρονο. Ωστόσο, με όχημα την γνωστή βιβλική ιστορία, ο Ουάϊλντ διαπραγματεύεται βασικά και θεμελιώδη ζητήματα όπως η εξουσία, η πίστη, η θέση της γυναίκας, η δύναμη του έρωτα.

Για το πάθος στο έργο και τη ζωή

Ο Ουάιλντ χειρίζεται διαφορετικά το μύθο της Σαλώμης σε σχέση με ό,τι ξέρουμε από τη θρησκεία. Σύμφωνα με τη Βίβλο η Ηρωδιάδα είναι αυτή που παρακινεί την κόρη της να ζητήσει το κεφάλι του Ιωάννη του Βαπτιστή. Στην ιστορία του Ουάιλντ, η Σαλώμη εμφορείται από το πάθος της για τον άνθρωπο αυτό κι ουσιαστικά βιώνει τον απόλυτο έρωτα μέχρι τα άκρα. Κι αυτό είναι γοητευτικό έστω κι αν οδηγεί στην καταστροφή. Πόσο συχνά το βλέπουμε πια αυτό γύρω μας; Εννοώ το να τολμά κανείς, να υπερασπίζεται αυτό που θέλει πραγματικά και να το διεκδικεί με πάθος μέχρι τέλους. Η Σαλώμη ακολουθεί ακραίους δρόμους. Αυτό είναι ίσως κι ένα σημάδι της εποχής που γράφτηκε το έργο. Ήταν μια εποχή ακραία συντηρητική, όπου οι γυναίκες βίωναν τρομερή καταπίεση. Γι’ αυτό και το έργο λογοκρίθηκε, απαγορεύτηκε, γιατί ήταν αδιανόητο μια κοπέλα έστω και να διανοηθεί να διεκδικήσει την εκπλήρωση της ερωτικής της επιθυμίας.

Για το συντηρητισμό σήμερα

Ακόμη και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ταμπού. Αν κι η εποχή μας θεωρείται προοδευτική, σε πολλά κομμάτια της καθημερινότητας διαβλέπω  έναν κρυφό συντηρητισμό, ο οποίος εμφανίζεται ξαφνικά κι είναι τρομακτικός. Παραδείγματος χάριν, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου  μπορεί ο καθένας με την ευκολία που του δίνει το πληκτρολόγιο και, συχνά, η άνεση της ανωνυμίας να γράψει ό,τι θέλει. Να χλευάσει, να προκαλέσει, να επιτεθεί.... Μάλλον είναι κι αυτό ένα νέο είδος εξουσίας…

Ένα έργο- ταξίδι ανακάλυψης εαυτού

Στην αρχή του έργου η Σαλώμη παρομοιάζεται από τον Ουάιλντ ως άσπιλη παρθένος αλλά και με τη Σελήνη, που είναι αγνή, λευκή κι αμόλυντη. Όλο το έργο είναι κατ’ ουσίαν η πορεία ενηλικίωσης αυτής της κοπέλας. Σε πολύ μικρό, όμως, χρονικό διάστημα. Ξεκινά ως μια έφηβη που πρωτοανακαλύπτει το σώμα της, τον έρωτα, τον εαυτό της κυρίως μέσα από τα βλέμματα των άλλων και κυρίως από τον Ηρώδη. Τα βλέμματα αυτά θα τρέψουν τη Σαλώμη σε φυγή από το παλάτι και τη γιορτή που γίνεται εκεί και η οποία της προκαλεί ασφυξία. Έξω, στον καθαρό και δροσερό αέρα, υπό το πάλλευκο, αμείλικτο φως της Σελήνης,  έρχεται σε επαφή με το διαφορετικό (το Γιοχανάαν) και αμέσως γοητεύεται, ταυτίζεται με την απόλυτη καθαρότητά του. Είναι προφανές πως δεν την ικανοποιεί ο τρόπος που ζει ως πριγκίπισσα της Ιουδαίας, γι’ αυτό και τον απορρίπτει. Άλλωστε θα μπορούσε να ακολουθήσει το δρόμο της μητέρας της, η οποία χειρίστηκε προς όφελός της τη θηλυκότητα και τα θέλγητρά της (η Ηρωδιάδα είχε μια έντονη ερωτική βιογραφία). Αλλά δεν το έκανε. Ο έρωτάς της για τον Γιοχαναάν είναι αγνός αλλά ταυτόχρονα σαρωτικός και ολοκληρωτικός.  Η απόρριψη όμως, είναι αυτή που θα την οδηγήσει στην απογοήτευση και θα μεταμορφωθεί σταδιακά σε ακραία εμμονή. Η εξομολόγηση του έρωτά της στη σκηνή που έχει με το Γιοχανάαν είναι από τα πιο ωραία ποιητικά κομμάτια της παγκόσμιας δραματουργίας. Ο τρόπος με τον οποίο χτίζεται αυτή η ερωτική παραφορά μέσα από το λόγο είναι συγκλονιστικός. Είναι ένα κομμάτι με τρομερή μουσικότητα, ο ρυθμός του θα μπορούσε να παρομοιαστεί με το ρυθμό της ανάσας στον οργασμό.

Αρσενικό/θηλυκό

Το αρσενικό και το θηλυκό είτε μας αρέσει είτε όχι αλληλοσυμπληρώνονται ως δυνάμεις. Όταν αυτό συμβαίνει, γίνεται κάτι μαγικό. Σα να προχωρά το σύμπαν από αυτή την ένωση δυνάμεων. Όπως πολύ ωραίο είναι να βλέπεις γυναίκες, οι οποίες έχουν έντονη αρσενική πλευρά ως προς την ενέργεια, τη δημιουργικότητα, την αποφασιστικότητα κι αντίστοιχα άνδρες που είναι συμφιλιωμένοι με τη γυναικεία τους φύση, δηλαδή με έναν τρόπο σκέψης πιο συνθετικό, κυκλικό. Είναι σαν το yin και yang. Είναι κρίμα να εγκλωβιζόμαστε και να βολευόμαστε σε πρότυπα και ρόλους που μας επιβάλλουν άλλοι και να μην αναζητούμε με ειλικρίνεια τον προσωπικό μας δρόμο. Φυσικά, δεν είναι πάντα εύκολο να έρθεις αντιμέτωπος με τον εαυτό σου και να αποδεχθείς με γενναιότητα αυτό που πραγματικά είσαι.

Για το πρόσωπο και το προσωπείο

Σε προσωπικό επίπεδο, θέλει αγώνα για να απεκδυθείς το προσωπείο που οι άλλοι σου φορούν. Καλώς ή κακώς  και στη ζωή μας συχνά αναγκαζόμαστε να παίζουμε ρόλους τους οποίους, τις περισσότερες φορές δεν επιλέγουμε οι ίδιοι. Καλούμαστε από την ίδια μας την οικογένεια να παίξουμε το καλό κορίτσι, την καλή μαθήτρια, την καλή κόρη κι αργότερα την καλή σύζυγο, την καλή μάνα. Όλα αυτά που έχουν ένα περίβλημα σχεδόν αγιότητας. Είναι σα να απαγορεύεται στη γυναίκα η πιο σκοτεινή της πλευρά. Έχει δαιμονοποιηθεί αυτό το κομμάτι… Πρέπει όλα να είναι αγγελικά και ρόδινα, αλλά δεν είναι έτσι. Κάθε άνθρωπος έχει φωτεινή και σκοτεινή πλευρά, είτε είναι άντρας είτε γυναίκα. Δυστυχώς ακόμη και σήμερα οι γυναίκες βιώνουν πολλές μορφές καταπίεσης σε διάφορους τομείς. Π.χ. το πρότυπο της πετυχημένης, καλλίγραμμης, ξανθιάς/μελαχρινής γυναίκας που είναι πολύ συγκεκριμένο, που δε συγχωρεί εύκολα οποιαδήποτε παρέκκλιση… Οι άνθρωποι δυστυχώς κρίνουμε πολύ εύκολα και γρήγορα τους άλλους με βάση προϋπάρχοντα μοντέλα, τα οποία δύσκολα ξεπερνάμε για να δούμε την ουσία του άλλου. Μια διαδικασία, άλλωστε, που απαιτεί χρόνο και εμβάθυνση και η οποία έρχεται σε σύγκρουση με την εποχή της ταχύτητας και των γρήγορων εντυπώσεων και συμπερασμάτων που ζούμε.

Για τους νέους και τους παλιούς ηθοποιούς

Είμαι πολύ χαρούμενη φέτος, γιατί σε όλες τις παραστάσεις μου (Αγαθό, Σαλώμη, Έγκλημα στο Café Noir) δούλεψα με νέους ανθρώπους, κάποιοι από τους οποίους υπήρξαν και μαθητές μου. Για μένα αυτό είναι πολύ ευχάριστο, τροφοδοτικό, αναζωογονητικό… Είναι πολύ ωραίο να δουλεύεις με καταξιωμένους ηθοποιούς με μεγάλη σκηνική εμπειρία, είναι μεγάλο σχολείο. Αλλά από την άλλη είναι εξίσου πολύ ωραίο να συνεργάζεσαι με νέους ανθρώπους, που είναι φρέσκοι στη δουλειά και νιώθεις ότι κάνετε μαζί τα πρώτα τους βήματα. Είναι τιμή μου. Θεωρώ ότι αν μπορείς να δώσεις μια χείρα βοηθείας και να βοηθήσεις κάποιους ανθρώπους στο ξεκίνημά τους, πρέπει να τους εμπιστεύεσαι. Ούτως ή άλλως κι εμένα στο ξεκίνημά μου με εμπιστεύτηκαν (σ.σ. Στάθης Λιβαθινός). Οπότε ανταποδίδω την εμπιστοσύνη που εισέπραξα.

Για την κρίση και τη δημιουργικότητα

Ξεκίνησα να διδάσκω λίγο πριν σκάσει η κρίση. Τότε λοιπόν ήταν πολύ πιο έντονο το στίγμα όταν κάποιος έλεγε πως είναι σε δραματική σχολή. Κι είναι αστείο, γιατί τα περισσότερα παιδιά είναι μορφωμένα, με πτυχίο(-α), με γνώσεις, συγκροτημένα. Στοιχείο που θεωρώ πως είναι πολύ χρήσιμο για τον καλλιτέχνη του μέλλοντος. Δεν πιστεύω στο «άγραφο χαρτί». Ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει μια συνολική μόρφωση και παιδεία, αλλά και συγκροτημένη σκέψη για να μπορέσει να πάει «στα βαθιά». Κατά τη διάρκεια της κρίσης σιγά σιγά τα πράγματα άλλαξαν. Ίσως επειδή σε πολλούς επαγγελματικούς τομείς υπήρξε ανεργία. Το σημαντικό στη ζωή είναι να ασχολείσαι με κάτι που σε κάνει χαρούμενο και δημιουργικό. Ό,τι κι αν είναι αυτό.

Ευχαριστούμε θερμά τη Λίλλυ Μελεμέ για το χρόνο της! Εμείς της ευχόμαστε κάθε επιτυχία σε κάθε της σκηνοθετική απόπειρα. Αναμένουμε την Τερέζα Ρακέν που ετοιμάζει, με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Κίτσου.