Η Χριστίνα Σουγιουλτζή μιλά στο deBóp για τους Βάτραχούς της

Η Χριστίνα Σουγιουλτζή αποτελεί ιδρυτικό μέλος της ομάδας ακροβατών και χορευτών «κι όμΩς κινείται» (2003). Απόφοιτος της Ανωτέρας Επαγγελματικής Σχολής Χορού Ν. Κονταξάκη, από το 1999 έως σήμερα εργάζεται ακατάπαυστα στο χώρο και μετρά πολλές συνεργασίες με άλλους καταξιωμένους χορογράφους, χορευτές κι ηθοποιούς. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με την αρχαία ελληνική γραμματεία, ενώ αυτή την περίοδο τη βρίσκουμε στην παράσταση «Βάτραχοι», στο θέατρο Ροές.

Διαβάζοντας το βιογραφικό σας, διαπιστώνει κανείς ότι σας ενδιαφέρει η αρχαία γραμματεία. Από πού πηγάζει το ενδιαφέρον αυτό; Πόσο επίκαιρα είναι τα έργα της αρχαίας γραμματείας;

Οι Βάκχες, ως πρόταση για παράσταση ήρθαν από τον Νίκο Μάνεση, εξαίρετο φίλο και επίσης εξαίρετο ηθοποιό, καλλιτέχνη, σκηνοθέτη.Τον εμπιστευτήκαμε. Και καλά κάναμε. Είχε μια πολύ συγκεκριμένη, απίστευτα ποιητική, ιδέα σκηνικού και σκηνικής εξέλιξης, που για μας ουσιαστικά θα πει δραματουργία. Και για να είμαι σαφέστερη η αφήγηση σε μας, στην ομάδα μας, επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό από τη μορφή και τη χρήση του σκηνικού, η “δράση” είναι εντελώς συνδεδεμένη με αυτό. Η παράσταση των Βατράχων προέκυψε από ένα αρχικό σεμινάριο για εφήβους στο φεστιβάλ Αθηνών, που μας προτάθηκε από την Παρασκευή Τεκτονίδου, υπό τη δραματουργική επιμέλεια της Έλλης Γαβριήλ, η μελέτη και η ματιά της οποίας μας ήταν πάρα πολύ βοηθητική. Με όλα αυτά θέλω να πω ότι η ιδέα της ενασχόλησης με το αρχαίο δράμα ακόμα μας προκαλεί αμηχανία, αμφιβολία και σε στιγμές φόβο. Είναι πολύ μεγάλο κεφάλαιο, με άπειρους μελετητές. Ζωές αφιερωμένες και μακριά ιστορία. Μας συνεπήρε όμως. Μας μαγνήτισε και δημιούργησε πολύ σημαντικές ερωτήσεις προς απάντηση και μελέτη. 

Ενώ μέχρι τώρα έχετε ασχοληθεί με το αρχαίο δράμα στραφήκατε και προς την κωμωδία. Πόσο συγγενικά είναι τα δύο είδη; Και τι διαφορές εντοπίσατε κατά τη μελέτη του έργου;

Αν οι Βάκχες ήταν μια φορά αινιγματικές, οι Βάτραχοι ήταν πολλαπλάσια δύσκολο εγχείρημα. Ακριβώς αυτή η λέξη: Κωμωδία. Πριν αρχίσουμε τις πρόβες διάβασα ότι η τραγωδία αφορά στο προσωπικό, στο υπαρξιακό δράμα, ενώ η κωμωδία είναι προορισμένη να κάνει πολιτική, αναφέρεται σε κοινωνικούς τύπους και προσπαθεί να συνδέσει και να καθοδηγήσει τα άτομα, ώστε να εξυγιάνει την κοινωνική τους υπόσταση. Μου πήρε πολύ καιρό να το καταλάβω. Κατά τη διάρκεια των προβών άρχισε να μου γίνεται πολύ σαφές: Ένας άνθρωπος κρεμασμένος από ένα σίδερο μιας κατασκευής που διαλύεται σε ύψος μπορεί κάλλιστα να είναι ο Πενθέας, πριν το σπαραγμό του. Εξαρτάται από την κατάσταση του ερμηνευτή, αν είναι ειλικρινής και συνδεδεμένη με την αφήγηση. Οι αντιστοιχίες με το σήμερα μου φαίνονται επίσης προφανείς. Ο Διόνυσος των Βακχών μπορεί να εμφανιστεί σε ένα βίαιο στήσιμο χαρτιού ή σε μια εικόνα καταστροφής. Ο Διόνυσος όμως των Βατράχων; Αυτός ο φοβιτσιάρης θεός;

Πώς όμως μπορείς να σχηματίσεις ένα κωμικό τύπο; ή μια κωμική σχέση; και με ποιές αναφορές στο σήμερα; Διευκρινίζω ότι δεν κάνουμε θέατρο. Δεν έχουμε ρόλους. Όλο αυτό πρέπει να μεταφερθεί σ’ ένα άλλο πεδίο αναπαράστασης. Στις Βάκχες ο λόγος εμφανίστηκε σε προβολή. Στίχοι που εμφανίζονταν στα κομμάτια του χαρτιού που σταδιακά καταστρεφόταν. Στους Βάτραχους ο Γιάννος αφηγείται το όλο έργο! Μια εντελώς αντίθετη κατάσταση. Στην αρχή η ιδέα που είχα ήταν να αρχίσει με μια κηδεία (η κάθοδος στο Άδη) και να προχωρήσει στον καφέ, όπου και θα γινόταν ο ποιητικός αγώνας (μεταξύ των παρευρισκομένων). Αλλά…… τελικά οι πρόβες έφεραν άλλες λύσεις. Η παράσταση μας ταλαιπώρησε. Ανατρεπόταν όλη την ώρα το αρχικό πλάνο. Κάναμε αλλαγές μέχρι την τελευταία παράσταση.

Οι Βάτραχοι είναι ένα έργο διάλογος μεταξύ του παλιού και του νέου. Τι ομοιότητες με το σήμερα εντοπίσατε κι αναδείξατε μέσα από τη σκηνοθεσία σας;

Το δυσκολότερο κομμάτι ήταν η επιλογή των δύο ποιητών που θα προσομοίαζαν τους Ευριπίδη και Αισχύλο. Τελικά το δεύτερο μέρος της παράστασης περιλαμβάνει μία σύνθεση απαγγελίας από Έλληνες εμβληματικούς ποιητές, από τη στιγμή που αρχίζουν και υπάρχουν ηχητικά ντοκουμέντα. Ακούγονται δηλαδή να απαγγέλουν οι ίδιοι ποιήματα τους. Κρατήσαμε την επίκληση στην ποίηση. Δεν κρατήσαμε το δυαδικό σχήμα παλιού και νέου ποιητή. Δε μπορέσαμε να το μεταφράσουμε στο σήμερα. Αντίθετα, η ανάγκη για την ποίηση είναι επείγουσα. Την ποίηση ως τρόπο κατανόησης και τοποθέτησης του φαινομένου της ζωής και των σχέσεων. 

Επιλέξατε να παρουσιάσετε το έργο μέσα από τη σκηνική σύνθεση ενός escape room. Πώς καταλήξατε στην ιδέα αυτή; 

Η πορεία του βασικού ντουέτου μοιάζει να περνάει πίστες. Διόνυσος και Ξανθιάς, αφέντης και δούλος, πάνε στον Ηρακλή, μεταμφιεσμένος ο Διόνυσος σε Ηρακλή, για να πάρουν οδηγίες για το πώς να κατέβουν στον Άδη. Τρομάζουν με τις απαντήσεις του ημίθεου, αλλά δεν το βάζουν κάτω. Συνεχίζουν, φτάνουν στη Λίμνη, βλέπουν το Χάρο, χωρίζονται: ο ένας κουβαλάει ένα τεράστιο βάρος περπατώντας στο άγνωστο και ο άλλος, ο Θεός, μπαίνει  στη Βάρκα με το Χάρο και κωπηλατεί. Εμφανίζονται τα βατράχια, φτάνουν στους βάλτους, τρομάζουν και ξανατρομάζουν αλλά προχωράνε, βλέπουν τους Μύστες των Ελευσινίων, οι οποίοι τους βοηθούν και τους καθοδηγούν, βρίσκουν την πύλη του Άδη, χτυπάνε την πόρτα, τους ανοίγουν οι αρμόδιοι, τους απειλούν , τους καλοπιάνουν, τους βασανίζουν, τους αποκαλύπτουν. Αλλά τελικά τους δέχονται και τους οδηγούν στους ποιητές. Εκεί ο Διόνυσος λύνει τον γρίφο(κάνει την επιλογή) και βρίσκουν πάλι το δρόμο για τη ζωή στο φως. Η ιδέα του escape room, ουσιαστικά είναι μια ευτελής εικονοποίηση αυτής τους της πορείας. Μια κωμική (ελπίζουμε) μεταφορά της στο σήμερα. 

Στους Βατράχους βασική θεματική είναι το ταξίδι στον Κάτω Κόσμο του Διονύσου για να συναντήσει τον Ευριπίδη, μέσα από το οποίο προσπαθεί να βρει ξανά την αξία του θεάτρου. Σήμερα δίνεται στο θέατρο η αξία που του αρμόζει; 

Δίνεται ή καλύτερα……… δίνουμε στη ζωή την αξία που της αρμόζει; Νομίζω όχι. Οι ίδιοι την απαξιώνουμε. Πώς να δώσουμε στο θέατρο; Η επίκληση στην ποίηση. Αυτό μας έδειξαν οι Βάτραχοι. Ειδικά όταν βιώνουμε απανωτά μηνύματα καταστροφής και ευτελισμού. Ειδικά στις στιγμές φόβου και αμφιβολίας. Να επανέρχεσαι στην ποίηση του φαινομένου της ζωής….εκεί που το εγώ τρεμοπαίζει. 

Στις παραστάσεις της ομάδας ο χορός συνδυάζεται με θεατρικά έργα. Πώς το καταφέρνετε αυτό;

Το προσπαθούμε. Δεν ξέρω αν το καταφέρνουμε. Είναι πολύ ανακουφιστικό να ξέρουμε ότι ο θεατής γνωρίζει το μύθο.  Μας ελευθερώνει αφηγηματικά. 

Συνήθως στις παραστάσεις της ομάδας συμμετέχουν χορευτές, όμως αυτή τη φορά συνεργαστήκατε και με ηθοποιό, το Γιάννο Περλέγκα. Πώς προέκυψε η συνεργασία αυτή; Τι αποκομίσατε από τη συνεργασία μαζί του; 

Αρχίσαμε να κάνουμε πρόβες για άλλο έργο. Η συνεργασία στους Βάτραχους προέκυψε από την παρουσία του στο θέατρο, οπότε και την τελική ανάμειξη του με τη δική μας πρόβα. Από τη συζήτηση και την παρατήρηση, ήρθε η συμμετοχή. Η ανάγκη της σύνθεσης των στοιχείων( του χορού , της ακροβασίας, του τραγουδιού), οι ισορροπίες στα μέρη , η αφηγηματική τους δύναμη……είναι πολλές οι ερωτήσεις και πολύ θολή η αίσθηση των πραγμάτων όταν πρέπει και να τα υπερασπιστείς ερμηνεύοντας. Η ιστορία μας έχει δείξει ότι μια παράσταση για να συμβεί, χωρίς εξωτερικό συντονιστή, θέλει εξαιρετική ομάδα. Και εξαιρετική εννοώ να μπορεί να ακούει, να συνεννοείται και να πορεύεται στα ίδια ζητούμενα. Αρχικά ο Γιάννος υπήρξε ως εξωτερική ματιά. Ύστερα μας προέκυψε η ανάγκη της αφήγησης. Και μέσα σε πολύ λίγο χρόνο (!!!) φτιάχτηκε ένα καινούργιο σχέδιο παράστασης. Ευτυχώς. Για μένα. Είναι πολύτιμη η παρουσία του. Ως ερμηνευτής είναι αξιοθαύμαστος. Μας εκπλήσσει σε κάθε παράσταση. Αλλά και ως συνεργάτης, έχει αγάπη, φροντίδα για το σύνολο. Δόθηκε στην παράσταση και στην ομάδα με όλες του τις δυνάμεις. Ελπίζω να είμαστε αντάξιοι συνομιλητές. 

Ως γυναίκα σκηνοθέτρια τι δυσκολίες αντιμετωπίζετε ακόμη και σήμερα;

Η έλλειψη ευγένειας, γενναιοδωρίας, αφιέρωσης, ειλικρίνειας με πληγώνει. Μπολιάζει τις σχέσεις με θυμό και πίκρα…..Είτε έρχεται από άντρα είτε από γυναίκα.

Ποια είναι τα επόμενα (ανακοινώσιμα) σχέδια σας;

Συμμετέχω στο έργο Ικέτιδες, που σκηνοθετεί η Μαριάννα Κάλμπαρη και πλέον ολοκληρώνει την περιοδεία της η παράσταση με τελευταίο σταθμό το Δημοτικό Θέατρο Λυκαβηττού (Παρασκευή 4/10). Οι παραστάσεις των Βατράχων θα συνεχιστούν τον Οκτώβρη στο θέατρο Ροές.

Ευχαριστούμε πολύ τη Χριστίνα Σουγιουλτζή για το χρόνο της και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία στα επόμενά της βήματα!