Ο Αργύρης Πανταζάρας και η «Μητρόπολη» στο deBόp

Βρεθήκαμε με τον Αργύρη Πανταζάρα για να μας παρουσιάσει τη «Μητρόπολή» του. Αυτή τη νέα δουλειά, που ανέβηκε για πρώτη φορά πέρσι το καλοκαίρι στο μικρό θέατρο αρχαίας Επιδαύρου και τώρα από 1-11 Ιουνίου στο Σύγχρονο θέατρο. Ο Αργύρης ένας άνθρωπος αεικίνητος, εκφραστικός, προσεκτικός στα λόγια του, με πολύ χιούμορ και διάθεση για να μιλήσει και να επικοινωνήσει το μήνυμά του, με σεβασμό απέναντι σε αυτό που κάνει και στο συνομιλητή του. Αυτά τα λίγα κατάλαβα για εκείνον στο διάστημα που συζητήσαμε. Η Μητρόπολη που φτιάχνει με την ομάδα momentum αποτελεί ουσιαστικά μια συρραφή των ρήσεων των αγγελιαφόρων 5 τραγωδιών, τοποθετημένες στο σήμερα. Ας μας τα πει όμως καλύτερα ο ίδιος:

Πώς γεννιέται η Μητρόπολη;

Η Μητρόπολη προέκυψε από ανάγκη, μέσα από κουβέντες και συνεχόμενο διάλογο με ανθρώπους: φίλους, δασκάλους, ηθοποιούς, σκηνοθέτες, συγγραφείς κι αγαπημένα πρόσωπα.  Όμως ο διάλογος αυτός πρέπει να καταλήγει κάποτε σε μία θέση.

Πιστεύω ότι βρήκαμε τον τρόπο και τη χρυσή τομή, ώστε να αφηγηθούμε μια ιστορία, μέσα από τον πολιτισμό μας για το παρόν. Δηλαδή, εστιάζοντας στην κορύφωση της αρχαίας τραγωδίας, στην αγγελική ρήση, σε αυτήν που περιέχει όλες τις πληροφορίες του δράματος, γεννήθηκε η ανάγκη να φέρουμε επί σκηνής τις απανωτές κορυφώσεις,  μέσα από το επείγον που τις διακατέχει και μέσα στο επείγον που διακατέχει εμάς αυτή τη στιγμή.

Ποιο θεωρείς ότι είναι αυτό το επείγον που μας διακατέχει;

Ζούμε σε μια εποχή στην οποία άνθρωποι εξόριστοι από τα γεγονότα τρέπονται σε φυγή σε αναζήτηση μιας νέας εποχής, χώρας ή πατρίδας. Ανάμεσα σε όλα αυτά εμείς εστιάζουμε στο να φτιάξουμε μια νέα Μητρόπολη για εξόριστους ανθρώπους. Οι άγγελοι των τραγωδιών, οι αγγελιαφόροι, είναι ανώνυμοι ήρωες που τρέπονται σε φυγή, πηδάνε πραγματικά έξω από την τραγωδία, το μύθο και την ιστορία, έρχονται και φέρνουν το μήνυμά τους. Η ταυτότητά τους, η ιδιότητά τους είναι το ίδιο το μήνυμα που φέρουν.

Τα γεγονότα τα ίδια διακόπτουν την καθημερινότητα, τη μεταβάλλουν, τη μεταφράζουν. Όταν ο πόλεμος, ο πόνος, ο φόνος, η πληγή, η κραυγή έχει γίνει καθημερινότητα, τότε κάτι δεν πάει καλά. Μέσα σε όλη αυτήν την κατάσταση, με τον τρόπο το δικό μας, το θέατρο, δημιουργούμε μια νέα κραυγή για να επικοινωνήσουμε το επείγον.

Τι σε παρακίνησε ώστε να δημιουργήσεις αυτό το έργο;

Δε με απασχολεί η βία, η εξορία, ο πόλεμος, η φθορά και η διαφθορά. Με απασχολεί τι είναι αυτό που τα γεννάει.

Αυτό που συμβαίνει με τα social media και τα χιλιάδες share είναι μια μορφή υπενθύμισης. Αν δεν παίρνεις θέση και δεν προσπαθείς να ανακαλύψεις τα εργαλεία σου, όλο αυτό μπορεί να διαμορφώσει μια καθημερινότητα, στην οποία δεν αφυπνίζεσαι αντίθετα υπνωτίζεσαι. Και τηλεόραση βλέπουμε και social media παρακολουθούμε και πονάμε όλοι μαζί. Ο τρόπος που το εκτονώνουμε δε λειτουργεί αφυπνιστικά. Δημιουργείς πολίτες που η μόνη επιλογή που έχουν είναι να κάνουν like και scroll down. Έτσι δε δημιουργούνται υπεύθυνοι πολίτες, δημιουργείται μια ψευδαίσθηση ότι με αυτόν τον τρόπο έχεις την επιλογή να εμπλακείς με την απάθειά σου!

Και η ελπίδα ενυπάρχει σε όλο αυτό; Και αν ναι που;

Η ανάγκη του να δημιουργήσεις έναν άγονο τόπο, να αρχίσεις από το μηδέν, το μόνο που μπορεί να σου προσφέρει είναι ζωή, άνθιση, φως κι ελπίδα. Σε ένα σημείο ο χορός του Ηρακλή, οι γέροντες, λέει το εξής: «Κι όμως κάτι σαν τόλμη τρεμοσβήνει στα στήθη μας ακόμη». Επομένως προσπαθούμε να φανερώσουμε το ίχνος ελπίδας και να υπενθυμίσουμε αυτό το στοιχείο που ενυπάρχει μέσα μας. Είναι μια μάχη απέναντι στη λήθη.

Από ποιες τραγωδίες έχετε αντλήσει υλικό;

Αναμετριόμαστε με πολύ μεγάλες έννοιες και προσπαθούμε να τις συγκεντρώσουμε μέσα σε μια παράσταση, όπου να χωράνε όλοι αυτοί οι ήρωες.

Ήρωες όπως ο Ηρακλής, ο πατέρας, (από την τραγωδία του Ευρυπίδη «Ηρακλής Μαινόμενος»), ένας άνθρωπος που επιθυμούσε μέσα από τους άθλους του να εξανθρωπίσει τον κόσμο και ξέχασε να ζει. Τον επισκέφθηκε η Πλάνη, η τιμωρία, και μπερδεύτηκε. Χάθηκε μέσα σε αυτό το σκοτάδι της πλάνης. Η Μήδεια που για λόγους τιμής και έρωτα αυτοεξορίστηκε και έμεινε χωρίς πατρίδα, κυνηγημένη. Η Μήδεια η οποία έφτασε μέσα από τις συνθήκες να σκοτώσει τα παιδιά της (όπως και ο Ηρακλής σκοτώνει τα παιδιά του).

Ο Αίμονας, από το έργο Αντιγόνη, που καταπιάνεται με το ζήτημα των νόμων και των ιερών της πόλης. Ο Οιδίποδας αναμετράται και αυτός με την πόλη, τα ιερά και την  Ήρα. Στις Βάκχες έρχεται μια πίστη, ένα θαύμα, ένας θεός που παλεύει με τον άνθρωπο, με την αντίστασή του και με την πολιτεία.

Γιατί στραφήκατε στην αρχαία τραγωδία για να μιλήσετε για το σήμερα; Ποιο είναι αυτό το στοιχείο της τραγωδίας που διαπερνά τα χρόνια και συνδέει παρελθόν και παρόν;

Στις τραγωδίες γίνεται διαρκώς μια ανασκόπηση προς τον άνθρωπο. Είναι ένας διάλογος ο οποίος γεννιέται μέσα στην πόλη και αφορά την πολιτεία. Αυτό είναι το θέατρο. Καταλήγουμε σε αυτό το εγχείρημα να χρησιμοποιούμε την αρχαία ποίηση και το δράμα, την αλληγορία του μύθου για να συναντήσουμε την πραγματικότητα.

Με ποια σημεία του έργου πιστεύεις θα συνδεθεί ο θεατής;

Όποιος ήρωας της ιστορίας και της μυθολογίας και να είναι, όποιο κοστούμι και να φοράει, οποιασδήποτε εποχής, ο θεατής δε μπορεί να μη συνδεθεί στη φράση «η χώρα που πεθαίνει εμένα μου τρώει τα σωθικά». Δε μπορεί να μη συνδεθεί στο «πόσο πικρή ζωή θα ζήσετε στον κόσμο, ποιες συντροφιές θα σας δεχτούν, σε ποιες γιορτές θα πάτε». Είμαστε κυνηγοί στιγμών και εννοιών.

Η επιλογή σου είναι να δημιουργήσεις μια παράσταση μέσα από μια ομάδα. Μίλησε μας για αυτό. 

Είχα ανάγκη να υπάρξω μέσα σε μια ομάδα ανθρώπων που δεν αποτελείται αποκλειστικά από ένα θίασο ηθοποιών, αλλά ένα σύνολο που δημιουργεί ισότιμα ένα έργο.  Η ομάδα momentum αποτελείται από ανθρώπους που πρώτα από όλα θαυμάζω για τη δουλειά τους και έπειτα για αυτό που είναι ο καθένας. Πιστεύω βαθιά ότι αν δεν υπάρχει θαυμασμός απέναντι στον άλλον, δεν υπάρχει λόγος να βρίσκεσαι και να δουλεύεις ή να δημιουργείς δίπλα του. Το ζήτημα είναι να εξελίσσεσαι κι εσύ μέσα από το όλον. Περισσότερο με ενδιαφέρει η έννοια της ομαδικότητας και όχι τόσο της ομάδας.

Εκτίθεσαι στο κοινό και κρίνεσαι για αυτό. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να ασκείται αυτή η «κριτική» πιστεύεις;

Εγώ είμαι υπέρ σε ό,τι ανοίγει διάλογο. Η κριτική τραυματίζει τους καλλιτέχνες από όποια πλευρά και αν το πάρεις. Και μια θετική κριτική και μια αρνητική. Διαμορφώνει καλώς ή κακώς συμπεριφορές και όχι διάλογο. Υπάρχουν καλλιτέχνες που μπορεί να μην ξανανέβουν στη σκηνή ακούγοντας μια κριτική υπάρχουν άλλοι που μπορεί να γίνουν πιο επιθετικοί ή μπορεί να πάψουν να εξελίσσονται. Από αυτή την άποψη η κριτική δε βοηθάει. Ο διάλογος πάνω στο έργο, πάνω στη δουλειά είναι ο μόνος τρόπος για να βοηθήσεις τους καλλιτέχνες να ανοίξουν τους ορίζοντές τους. Αυτός ο διάλογος ανοίγει όταν και οι ίδιοι αναλαμβάνουν όλη την ευθύνη απέναντι στο λόγο τους και στο βήμα που τους δίνεται, ώστε να εξελίξουν την ίδια την τέχνη της κριτικής. Σε καμία περίπτωση δε λέω να την παραμερίσουμε. Λέω να την ανοίξουμε και να τη βελτιώσουμε επί της ουσίας.

Είναι πραγματικά θέμα πολιτισμού όχι μόνο ό,τι γίνεται πάνω στη σκηνή, αλλά και πριν από αυτήν και μετά. Είμαστε κομμάτι του πολιτισμού, της συμπεριφοράς των ανθρώπων και του τρόπου σκέψης. Για αυτό πρέπει να είμαστε ιδιαιτέρως προσεκτικοί.

Ποιο σημείο του έργου θα έλεγες δυνατά, σε ποιο σημείο της Αθήνας και γιατί;

Αν κάνεις μια βόλτα στην Αθήνα, σε κάθε γειτονιά, δίπλα από ένα πεζόδρομο, δίπλα από ένα πεζοδρόμιο, δίπλα από έναν κάδο, υπάρχουν κάποιες μικρές ιδέες αρχαίου πολιτισμού, ελάχιστα περιφραγμένες, καταφανώς παρατημένες και ίσως απαξιωμένες. Θα διάλεγα λοιπόν να χαράξω μια πορεία επισημαίνοντας αυτά τα κομμάτια πολιτισμού, τα οποία κατά κάποιο τρόπο «πνίγονται» μέσα στο νέο κομμάτι του πολιτισμού μας και θα έλεγα το χορικό που διαμορφώθηκε μέσα από όλα αυτά τα θραύσματα των τραγωδιών που έχουμε συνθέσει με τίτλο: Η χώρα που σκοτώνει τα παιδιά της- Θρήνος παιδιών:
«Δείτε αυτήν την πόλη τη φόνισσα παιδιών, ζήστε τη μέρα που δε χαράζει γιατί σκοτώνουν την αυγή».

Ευχαριστώ τον Αργύρη για τη συνέντευξη αυτή. Περάσαμε όμορφα, διασκεδαστικά και εποικοδομητικά. Δεν υπάρχουν λόγια για να τον περιγράψω, είναι απίθανος και ικανός από μόνος του και με την αξία του σε ό,τι κάνει να δημιουργήσει αυτή την αίσθηση σε όποιον τον πλησιάσει!

Οι φωτογραφίες είναι του Νίκου Πανταζάρα.