Ο Δημήτρης Αλεξανδρής για το Μανιφέστο 2038

Συναντήσαμε τον Δημήτρη Αλεξανδρή, Τρίτη βράδυ, λίγο πριν ανέβει στη σκηνή του θεάτρου Σημείο, για μια συζήτηση πάνω στην παράσταση όπου πρωταγωνιστεί «Μανιφέστο 2083». Ευγενικός, ήρεμος, μιλάει με άνεση με τη χαρακτηριστική του φωνή για την performance που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Μαρίλλης Μαστραντώνη και αποτελεί χαρακτηριστικό εγχείρημα ενός πρωτόγνωρου σχεδόν -για την Ελλάδα- είδος θεάτρου, εκείνου του θεάτρου-ντοκουμέντο. Πρόκειται για το κείμενο-μανιφέστο του Νορβηγού Άντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ, ο οποίος στις 22 Ιουλίου 2011 πυροδότησε μια βόμβα σε παγιδευμένο αυτοκίνητο έξω από κυβερνητικό κτίριο στο Όσλο, σκοτώνοντας οκτώ ανθρώπους, και συνέχισε την αιματηρή του πορεία στο νησί Ουτόγια, όπου δολοφόνησε ακόμα 69 άτομα, στην πλειοψηφία τους έφηβοι, στη νεανική κατασκήνωση του Εργατικού Κόμματος. Πριν απ’ αυτή του την τρομοκρατική επίθεση, έγραψε και δημοσίευσε στο Διαδίκτυο ένα κείμενο με τίτλο «Μανιφέστο 2083 – Μια Ευρωπαϊκή Διακήρυξη Ανεξαρτησίας». Στις πάνω από 1.500 σελίδες του περιέχονται από ρατσιστική προπαγάνδα, φιλοσοφικές θεωρίες και οδηγίες για κατασκευή βομβών, έως προσωπικές του συνεντεύξεις και ημερολόγια.

 
Τι εστί θέατρο-ντοκουμέντο;
Είναι ένα καινούριο σχετικά είδος, στο οποίο μέσα στην παράσταση υπάρχουν κομμάτια αυτούσια από το έργο, ντοκιουμαντερίστικου περιεχομένου, όπου ο ηθοποιός είτε μέσω του ρόλου, είτε μέσω του ιδίου ως ταυτότητα (δηλαδή ως Δημήτρης κι όχι ως ρόλος), τα λέει στο κοινό. Ή είναι αυτά τα κομμάτια κείμενο ή είναι βίντεο. Στην Ελλάδα δεν είναι τόσο έντονα διαδεδομένο αυτό το είδος, στο εξωτερικό είναι περισσότερο γνωστό.

Για την προσέγγιση στον χαρακτήρα και τη σκέψη του Μπρέιβικ:
Πέρα από το ότι το πρόσωπο αυτό είναι ένα υπαρκτό πρόσωπο, εάν αφαιρέσουμε αυτό το πράγμα, μέσα στην παράσταση υπάρχει μια πορεία. Η πορεία του ηθοποιού στο πως φτάνει να κάνει ένα ρόλο. Μπορεί αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή ο ρόλος αυτός να λέγεται Μπρέιβικ, θα μπορούσε να λέγεται Μήδεια, Ορέστης ή Ληρ ή Μάκβεθ. Το στήσιμο της παράστασης είναι ακριβώς αυτό: ξεκινάει με έναν άνθρωπο που διερωτάται πως ένας άνθρωπος μπορεί να φτάσει σε αυτό το σημείο και προσπαθώντας αυτόν τον άνθρωπο να τον κάνει ρόλο, δηλαδή θεατρική πράξη, επιζητά να μπει στο μυαλό του, να τον καταλάβει και σταδιακά να κάνει πράγματα που κάνει αυτός. Είναι ένα trainingενός ηθοποιού για να φτάσει να γίνει ο ρόλος.

Τι πραγματεύεται η παράσταση;
Το θέμα της παράστασης δεν επικεντρώνεται στον Μπρέιβικ. Προσπαθώντας να καταλάβουμε το κτήνος, που όλοι εν δυνάμει κρύβουμε μέσα μας, επικεντρωνόμαστε στο πως ένας οποιοσδήποτε άνθρωπος που μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία μπορεί να επηρεαστεί. Ούτε εγώ ο ίδιος ήξερα ότι υπάρχουν τόσοι ακραίοι δεξιοί θεωρητικοί στην Ευρώπη, οι οποίοι έχουν επηρεάσει σημαντικά και την πολιτική και τη στάση πολλών ανθρώπων απέναντι σε διάφορα κοινωνικά ζητήματα. Μέσα από αυτή την παράσταση έμαθα ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι με τη σκέψη και τα γραπτά τους, επηρεάζουν τόσο κόσμο.

Για το ρατσισμό και εν γένει για την φιλοσοφία ανθρώπων όπως ο Μπρέιβικ:
Εδώ δε μιλάμε απλά για ρατσισμό. Ο Μπρέιβικ, όπως και οι σύμφωνοι μ’ αυτόν πιστεύει ότι υπάρχει ένα οργανωμένο σχέδιο, μια συνομωσία, εναντίον της Ευρώπης. Αυτό ακριβώς προσπαθεί να περάσει η παράσταση, με αυτές τις πληροφορίες που δίνονται, στο κοινό. Λέγοντας ότι ο Μπρέιβικ είναι ένα πρόσωπο ειδεχθές, που έκανε κάτι εντελώς απαράδεκτο και τρελό, δεν είναι έτσι. Είναι πολύ εύκολο να κατηγοριοποιούμε και να περιθωριοποιούμε ανθρώπους, λέγοντάς τους τρελούς, νιώθοντας ασφαλείς εμείς, ενώ δεν είναι έτσι.

Η ενασχόληση με έναν ακραίο άνθρωπο ως κριτήριο επιλογής ανάληψης του ρόλου από τον ηθοποιό και οι επιλογές που θα έκανε ο ίδιος μετά από αυτήν την παράσταση:
 Απόκρυψη ιστορικού μηνυμάτων
Ζώντας όλοι μας σε μια καθημερινότητα, μια μετριότητα, επιθυμούμε μέσω της τέχνης και του θεάτρου να βιώσουμε καταστάσεις, τις οποίες πιθανότατα να μην ζήσουμε ποτέ από επιλογή ή από σύμπτωση. Πέρα όμως από τις στιγμές που βρίσκεσαι σε επαφή με τέτοιου είδους πράγματα, η καθημερινότητα έχει και μια άλλη ποιότητα, μια ποίηση. Όλα αυτά έχουν να κάνουν πολύ με το κείμενο. Μια σειρά στην τηλεόραση ή μια ταινία, που είναι απλά καθημερινή, χωρίς να έχει κανένα ενδιαφέρον, κανένα βάθος, δεν έχει για μένα προσωπικά κάποιο ενδιαφέρον για να την επιλέξω. Αν κάποιος/α σεναριογράφος ή σκηνοθέτης έχουν εμβαθύνει στο πράγμα και υπάρχει η γοητεία του να δείξεις την καθημερινότητα, όχι διαφορετικά, αλλά από ένα άλλο μάτι, αυτό συνιστά μια πρόκληση. Τέτοιου είδους παραστάσεις, πέρα από το ακραίο, έχουν και μια πρόκληση. Να δημιουργήσουν στο θεατή το έναυσμα, το «τσίγκλισμα» που χρειάζεται για να ψάξει ο ίδιος να βρει κάτι. Σε κάθε περίπτωση στο θέατρο δεν είναι απαραίτητο να λύσουμε το πρόβλημα το όποιο καταπιανόμαστε, αλλά να δημιουργηθεί μια διαλεκτική στο κοινό, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τους εαυτούς μας αλλά και τους άλλους. Να συνεννοηθούμε.

Τελικά πως θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τέτοιους ανθρώπους;
Αυτό θα πρέπει να το αναρωτηθεί ο καθένας που θα δει την παράσταση. Η παράσταση δεν δίνει ένα φινάλε λυτρωτικό για τον θεατή. Δεν λέει ότι ο Μπρέιβικ είναι τρελός, έχει δίκιο ή λάθος. Σαφέστατα ο θάνατος είναι μια πράξη η οποία τιμωρείται, επομένως μόνο και μόνο για αυτό φταίει. Ο ίδιος πιστεύει ότι είναι ένας προφήτης- στρατιώτης, σε έναν πόλεμο τον οποίο βλέπει παντού να υπάρχει, κι εκείνος συνεχίζει κάτι με την πράξη του. Εγώ πιστεύω ότι οι άνθρωποι έχουν πάρα πολλές αγωνίες, πάρα πολλές φοβίες, πολλές φορές διαστρεβλωμένη γνώση πάνω στα πράγματα και πάρα πολλές φορές αυτές οι φοβίες χειραγωγούνται, ώστε οι άνθρωποι να γίνουν πιόνια ενός πολέμου που είναι πέρα από αυτούς. Υπάρχει ένα μεγάλο ζήτημα στο οποίο αναφέρεται αυτό το έργο, όπως και άλλα έργα, για τους ισλαμιστές και τους μετανάστες, το οποίο πρέπει να το δούμε κι εμείς διαφορετικά. Να σκεφτούμε αντίστροφα πάνω στο θέμα, ώστε να κατανοήσουμε το ρόλο μας, ο καθένας προσωπικά, και να πάρουμε θέση πάνω στα πράγματα.
 
Θα μπορούσαμε να μιλάμε για ώρες με τον θαυμάσιο κο Αλεξανδρή, αλλά έπρεπε να ξεκινήσει η παράσταση. Μια δουλειά εξαιρετική κι απόλυτα συνεπής με τα λόγια του πρωταγωνιστή. Όσα δεν προλάβαμε να τον ρωτήσουμε και να μας πει τα είδαμε επί σκηνής με αποτέλεσμα να μπούμε στην διαδικασία να κατανοήσουμε σε βάθος το βασικό πρόταγμα του έργου: πως ένας άνθρωπος φτάνει εκεί που έφτασε ο Μπρέιβικ;