Ο Δημήτρης Κομνηνός μας μιλάει για «ΤΩ ΜΑΘΕΙΜΑ» του Ιονέσκο

Ο Δημήτρης Κομνηνός σκηνοθετεί την πολύ ιδιαίτερη παράσταση «ΤΩ ΜΑΘΕΙΜΑ» του Ιονέσκο. Το debop.gr τον ρώτησε για όλα!!!

Γιατί ανορθόγραφο το μάθημα στο τίτλο και τα εικαστικά της παράστασης;

Για να τονίσουμε πως η έλλειψη Παιδείας, στον τόπο μας, φτάνει μέχρι τα όρια του αναλφαβητισμού

Πείτε μας λίγα λόγια για το έργο και την διασκευή σας πάνω σε αυτό.

Ένας αυστηρός δάσκαλος, γνήσιος εκφραστής της απολιθωμένης εκπαιδευτικής διαδικασίας, υπό το επιτηρητικό βλέμμα της πιστής του Υπηρέτριας, συμβολική εκπρόσωπο της νοσηρής κοινωνίας, παραδίδει μαθήματα γεωγραφίας, αριθμητικής και γλωσσολογίας. Στη διασκευή μας, αντικαταστήσαμε το ρόλο της πρωταγωνίστριας μαθήτριας, όπως αυτή εγγράφεται στο πρωτότυπο κείμενο του Ionesco, με ένα non-binary άτομο (άτομο εκτός του δίπολου άνδρας-γυναίκα) για να τονίσουμε την αποδοχή στη διαφορετικότητα, και να υποστηρίξουμε πως μέσα από τις χαραμάδες διαφαίνεται η γνώση, κόντρα στα «ορθά/ακαδημαϊκά/κοινωνικά» πρέπει.

Το ΜΑΘΗΜΑ γράφτηκε το 1951, εάν δεν κάνω λάθος…

Πράγματι. Γράφτηκε λίγο μετά τον όλεθρο του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου για να στηλιτεύσει την αυταρχική νοοτροπία στην εκπαίδευση και να αναδείξει τη φρίκη του ναζισμού. Αξίζει να σημειώσουμε πως κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ παραστάσεων, καθώς παίζεται αδιάκοπα από τις 16.02.1957, στο Théâtre de la Huchette στο Παρίσι. Είναι το πιο πολιτικό έργο που έχει ανεβάσει η ομάδα μας, μέχρι σήμερα.

Γι αυτό το επιλέξατε;

Ακριβώς. Το ΜΑΘΗΜΑ μας πρόσφερε τον ιδανικό καμβά να μιλήσουμε γι αυτό που μας καίει: η έλλειψη Παιδείας ως βασική αιτία της ραγδαίας ανόδου του φασισμού. Όπως ξέρετε, σήμερα βιώνουμε τη μεγαλύτερη εκλογική άνοδο των φασιστικών κομμάτων, από την ανάδειξη του Χίτλερ στην εξουσία, το 1933. Ξεσκονίζοντας το έργο του Ιονέσκο θα θυμηθούμε όλες τις γενεσιουργές αιτίες του φαινομένου. Οι Ναζί, τότε, εκμεταλλεύτηκαν την παγκόσμια οικονομική ύφεση, απευθύνθηκαν στους ανέργους, τους νέους και τα μέλη των κατώτερων και μεσαίων τάξεων (ιδιοκτήτες μικρών καταστημάτων, υπάλληλοι, τεχνίτες και αγρότες), κοινωνικά στρώματα, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, που είχαν χτυπηθεί σφοδρά από την οικονομική κρίση της εποχής. Η άνοδος του κόμματος μέχρι την κατάκτηση της εξουσίας ήταν ταχύτατη. Πριν ενσκήψει η οικονομική ύφεση, οι Ναζί ήταν ουσιαστικά άγνωστοι. Στις εκλογές του 1924 εξασφάλισαν μόλις το 3% των ψήφων για το Reichstag (το γερμανικό κοινοβούλιο). Στις εκλογές του 1932 οι Ναζί κέρδισαν των 33% των ψήφων, περισσότερες από κάθε άλλο κόμμα. Τον Ιανουάριο του 1933 ο Χίτλερ διορίστηκε καγκελάριος, και πολλοί Γερμανοί πίστεψαν ότι είχαν βρει σωτήρα για το έθνος τους. Στην πραγματικότητα όμως είχαν ψηφίσει έναν αιμοσταγή δικτάτορα και τον μεγαλύτερο μακελάρη του 20ου αιώνα.

Και που βρίσκεται η αντιστοιχία με το σήμερα;

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει από το 2008, με τη κατάρρευση της Lehman brοthers στην Αμερική. Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε, ως αποτέλεσμα,  χτύπησε ανελέητα τις πιο αδύναμες οικονομικά χώρες, όπως Ιρλανδία, Πορτογαλία, Κύπρο, Ισπανία αλλά περισσότερο απ’ όλες την Ελλάδα, όπου χάθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, φτωχοποιώντας βίαια ένα τεράστιο κομμάτι του πληθυσμού. Η νεοναζιστική οργάνωση Χρυσή Αυγή, εκμεταλλεύτηκε τη καταστροφή. Ψηφίστηκε από 500,000 ψηφοφόρους, δήθεν για να «τιμωρήσει» το σύστημα. Η σημαντικότερη μερίδα των ψηφοφόρων της προήλθε από εργατικές–λαϊκές περιοχές που σχετίζονταν με την υψηλή ανεργία και την παρουσία μεταναστών. Σε μια κοινωνία απογοητευμένη από τη χαμηλή ποιότητα του κοινοβουλευτικού προσωπικού, με ένα εκλογικά ρευστό σώμα, η Χρυσή Αυγή πρόταξε επιτυχημένα μία εθνικιστική «λύση», μέσω της χρήσης δυο φασιστικών μύθων: του μύθου της κοινωνικής παρακμής και τον μύθο της εθνικής παλιγγενεσίας. Όμως, ποιος γνωρίζει ή  ποιος θυμάται πως έχουν εκδοθεί 20 καταδικαστικές αποφάσεις για εγκληματικές ενέργειες και δολοφονικές επιθέσεις μελών και στελεχών της από το 2003 ως το 2014; Η Χρυσή Αυγή, επομένως, αποτελεί μια βουβή και πάρα πολύ σοβαρή απειλή.

Ποια είναι η ομάδα 90οC και τι σας οδήγησε σε αυτή την πολύμηνη έρευνα  πάνω στη πολιτισμική κρίση της Διδακτικής στην Ελλάδα;

Η ομάδα 90ο C, ιδρύθηκε το 2004, με αφορμή την ομώνυμη παράσταση της βραβευμένης με Pulitzer Μάρσα Νόρμαν. Με επιρροές από́ όλο το φάσμα των τεχνών και βασικό́ εργαλείο τις τεχνικές του βιωματικού́ και επινοημένου θεάτρου, η ομάδα ασχολείται με το ρεαλιστικό θέατρο που παρεμβαίνει κι αντιστέκεται. Ο τρόπος διδασκαλίας, αποτελεί το κεντρικό αφήγημα στο «ΜΑΘΗΜΑ» του Ιονέσκο. Η αριστοτεχνικά δομημένη, πολυεπίπεδη σχέση διδάσκοντος και διδασκόμενου, η έλλειψη επικοινωνίας,  οι διαφορετικές γενιές, οι αντίπαλες νοοτροπίες αποτέλεσαν τον ιδανικό καμβά για να διερευνήσουμε τις αιτίες που κι εμείς οι ίδιοι βιώσαμε στο σχολείο ως άγονο… βασανιστήριο.

 «Ξέχασε ό,τι σου έχουν μάθει». Το μανιφέστο της παράστασης.

Ίσως θα έπρεπε να είναι και το μανιφέστο της εποχής μας. Παιδεία είναι αυτό που επιβιώνει όταν όλα όσα έχουν μαθευτεί ξεχνιούνται. Οι αναλφάβητοι του 21ου αιώνα δεν θα είναι εκείνοι που δεν ξέρουν γραφή και ανάγνωση, αλλά εκείνοι που δεν θα μπορούν να μάθουν, να ξεμάθουν και να ξαναμάθουν. Είμαστε μαριονέτες στα χέρια ενός ανάπηρου εκπαιδευτικού συστήματος που αδυνατεί να ενσωματώσει τις νέες εμπειρίες και ανακαλύψεις της επιστήμης. Απομνημονεύουμε πληροφορίες άκριτα, ανέμπνευστα και επιφανειακά. Τα απαρχαιωμένα σχολικά εγχειρίδια σε συνδυασμό με την ελλιπή κατάρτιση και αυταρχισμό των διδασκόντων ισοπεδώνουν κάθε κριτική σκέψη. Με το ζόρι δεν γίνεται τίποτα. Το μοντέλο του αυστηρού, καθηγητοπρεπή «σοφού» χρεώνεται αρκετές γενιές αμόρφωτων ανθρώπων και ανήκει στο αραχνιασμένο παρελθόν. «Η μόρφωση χωρίς σκέψη, προκαλεί σύγχυση» μας λέει ο Κομφούκιος. Ο αληθινός δάσκαλος, σήμερα, υπερασπίζεται τους μαθητές του εναντίον της δικής του προσωπικής επιρροής. Προσκαλεί το μαθητευόμενο στη γνώση. Εμπνέει. Προσωπικά, βιώνω την εκπαιδευτική διαδικασία ως το είδος της δημιουργικής διαδικασίας, όπου διδάσκων και διδασκόμενος συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο. Όπου, δηλαδή, η εκπαιδευτική διαδικασία είναι αμοιβαία εμπειρία, τόσο για τον διδάσκοντα όσο και για τον διδασκόμενο.

Γιατί non binary;

Δεν θέλαμε να αφήσουμε τίποτα όρθιο (γέλια). Η επιλογή του non-binary (άτομο εκτός του διπόλου άνδρας – γυναίκα) μαθητευόμενου, προσθέτει πολλά νέα επίπεδα ανάγνωσης του έργου καθώς επικαιροποιεί τη σχέση του διδασκόμενου με τον διδάσκοντα. Διότι, παρά το γεγονός ότι ψηφίστηκε ο νόμος 4491/2017 για τη Νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, το καίριο αίτημα της ισότιμης αναγνώρισης στη κοινωνία ανήκει ακόμα στα επείγοντα.

Πόσο σημαντικό είναι στην εκπαιδευτική διαδικασία να υπάρχει διαρκής αξιολόγηση και με ποιον τρόπο θα έπρεπε να γίνεται;

Η διαρκής αξιολόγηση είναι απόλυτα αναγκαία και κρίσιμης σημασίας διαδικασία. Στην Ελλάδα, όμως, δεν

διαθέτουμε ούτε τους απαραίτητους μηχανισμούς αξιολόγησης, ούτε τα εφόδια να τους δημιουργήσουμε. Πρώτον, ποιος επιλέγει και ποιος αξιολογεί τους αξιολογητές - που τις περισσότερες φορές δεν συγκεντρώνουν ούτε τα στοιχειώδη επιστημονικά εχέγγυα για να κρίνουν αντικειμενικά τους διδάσκοντες. Δεύτερον, κατά τις αξιολογήσεις, έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα αδιαφάνειας ή φαινόμενα όψιμης κομματικής εκμετάλλευσης. Επομένως, η αξιολόγηση θα πρέπει να διεξάγεται από ανεξάρτητους, διακεκριμένους επιστήμονες, επιλεγμένους με αντικειμενικά κριτήρια, βάσει συγκεκριμένων μεθόδων αξιολόγησης, από επιβλέπουσα αρχή, με τη συνδρομή εγνωσμένων πανεπιστημίων του εξωτερικού. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να διασφαλίσουν οι εκπαιδευτικοί ότι θα αντιμετωπιστούν με θεμελιωμένη και εμπεριστατωμένη κριτική.

Εκφοβισμός, νταήδες, σχολεία με κλειστές πόρτες στις σύγχρονες προκλήσεις.

Οι νταήδες, οι κλειστές πόρτες…. Όμως, το πρόβλημα είναι τα κλειστά στόματα. Η κοινωνία παρακολουθεί αμέτοχη και σε αδράνεια. Γιατί; Γιατί είναι φοβική, άβουλη κι αγράμματη. Ο σχολικός εκφοβισμός, τα στοιχεία του οποίου είναι πλέον ανησυχητικά - το 10,7% των αγοριών εφήβων αναφέρουν εκφοβισμό άλλου μαθητή στο σχολείο, τουλάχιστον 2 φορές το μήνα (στοιχεία 2015) - θα χτυπηθεί στη ρίζα του μόνο όταν ενεργοποιηθεί η κοινωνία.

Η παράσταση, είναι αφιερωμένη στην μνήμη του Βαγγέλη Γιακουμάκη. Θέλετε να πούμε κάτι για αυτό;

Πείτε μου σε ποιόν χρωστούσε αυτό που έπαθε αυτό το παιδί;  Ήταν ένα αθώο παιδί. Ένα όμορφο αγόρι που το βασάνισαν μέχρι θανάτου επειδή ήταν διαφορετικό. Γνώρισε το χειρότερο πρόσωπο του ανθρώπινου είδους, χωρίς να έχει φταίξει σε τίποτα. Βασανίστηκε  και δολοφονήθηκε, εν ψυχρώ, από ενήλικους εγκληματίες. Τι να πούμε περισσότερο; Οργή και θλίψη. Δυστυχώς, δεν έχω εμπιστοσύνη στην Ελληνική Δικαιοσύνη.

Γιατί το λέτε αυτό;

Η Δίκη Φύσσα έχει ξεκινήσει από τον Απρίλη του 2015 και, 4 χρόνια αργότερα, ακόμα σέρνεται. Ήθελα να ήξερα, τι κάνουν; Η δίκη των Ναζί μετά τον πόλεμο, γνωστή ως Δίκη της Νυρεμβέργης, με κατηγορούμενους 24 υψηλόβαθμα στελέχη του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος του Χίτλερ (μεταξύ των οποίων οι Ρούντολφ Ες και Χέρμαν Γκέρινγκ), 8 ναζιστικές οργανώσεις και κατηγορητήριο για Εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας, που περιλάμβανε μέχρι και το Ολοκαύτωμα, συνεδρίασε από τις 20 Νοεμβρίου του 1945 μέχρι την 1η Οκτωβρίου 1946. Σε ένα χρόνο, δηλαδή, είχε τελειώσει. Είναι ογκωδέστερη η δικογραφία της Χρυσής Αυγής από τη δίκη της Νυρεμβέργης; Είναι πέρα από σαφές ότι κάτι άλλο συμβαίνει εδώ

Αλήθεια, πως φαντάζεστε το μέλλον στην χώρα;

Ζούμε στη χώρα όπου η «Ελπίδα» παρέχεται δωρεάν αλλά κοστίζει πανάκριβα. Μια ατάκα μας, στη παράσταση λέει: «Είμαστε οι τυφλοί που ψάχνουμε στα σκοτεινά μια μαύρη γάτα που δεν είναι εκεί»  Αυτό ακριβώς νιώθω ζώντας στην Ελλάδα: ζούμε κατά τύχη σε αυτή τη χώρα. Δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτα κι από κανέναν. Πρέπει να το πάρουμε απόφαση:  ή σηκώνουμε μανίκια και πιάνουμε δουλειά ή μας πήρε και μας σήκωσε.

Είστε απαισιόδοξος;

Αντίθετα. Συμφωνώ απόλυτα με τη ρήση του Σαρτρ : «Η ζωή αρχίζει στην άλλη πλευρά της απελπισίας.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε εδώ

Ευχαριστούμε το Δημήτρη Κομνηνό για την συνέντευξη και ευχόμαστε τα καλύτερα στην παράσταση αυτή.