Ο Πάνος Δημάκης μιλάει για όλα στο deBóp

Ο Πάνος Δημάκης  ανήκει σε αυτούς που αγαπούν τη γνώση, τα ερεθίσματα και τις πληροφορίες. Θέλει να μαθαίνει όλο και περισσότερα πράγματα για τον κόσμο, να μη μένει στάσιμος και να ανακαλύπτει καινούριες γωνιές ομορφιάς και γνώσης. Διδάσκει, διαβάζει, γράφει βιβλία, μαθαίνει ξένες γλώσσες, έχει φτιάξει και μια δική του, κάνει podcast, εμφανίζεται στην τηλεόραση σε παιχνίδι γνώσεων, κάτι που κάνει από παλιά. Με αφορμή την επικείμενη μεταφορά του πρώτου του βιβλίου, που κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική, με όνομα «Δεκαεπτά κλωστές» σε σειρά, σκηνοθετημένη από τον Σωτήρη Τσαφούλια, συναντηθήκαμε στο όμορφο καφέ Κιμωλία, ένα ζεστό φθινοπωρινό πρωινό, στο Σύνταγμα, για να μιλήσουμε για όλα! 

 

- Καθηγητής, μεταφραστής, συγγραφέας, podcaster, τηλεοπτικό πρόσωπο... Υπάρχει κάτι που σε εκφράζει περισσότερο;

Διδάσκω πάνω από 25 χρόνια, μεταφράζω περίπου τόσο, δε γράφω πολλά χρόνια αλλά πιστεύω ότι θα γίνει η μεγάλη μου αγάπη στο τέλος και τα υπόλοιπα είναι πολύ πρόσφατα. Όλα με εκφράζουν! 

- Μου είπες πριν ξεκίνησουμε ότι πηγαίνεις χρόνια ως συμμετέχων σε παιχνίδια γνώσεων, έτσι;

Ναι, πολλά χρόνια!

- Το κύριό σου επάγγελμα είναι η διδασκαλία;

Μόνιμα διδάσκω επιχερηματικά αγγλικά και ισπανικά, κυρίως σε ενήλικες. Πλέον όμως πάει και ανάλογα τη σεζόν. Πολλοί με ρωτάνε πότε τα προλαβαίνω όλα αλλά σκέψου ότι το Chase και το podcast δε μου τρώνε τόσες μέρες τη βδομάδα. 

- Δε συμφώνησα ποτέ με αυτήν τη γενίκευση πως πρέπει να κάνεις ένα μόνο πράγμα για να το κάνεις καλά. Μου αρέσουν οι πολυπράγμονες άνθρωποι. Εσύ τι πιστεύεις;

Και εγώ αυτό πιστεύω και μάλιστα, η εξειδίκευση κάνει τον άνθρωπο να λιμνάσει. Σκέψου ότι στη Φινλανδία που είναι υψηλά προηγμένη χώρα, αυτό το μοντέλο αρχίζει να καταρρέει. Θεωρώ ότι είσαι ευτυχής αν είσαι πολυσχιδής στα επαγγελματικά και στα χόμπι σου. Εξερευνάς τον κόσμο και ανακαλύπτεις συνέχεια κάτι καινούριο. 

- Πότε συνειδητοποίησες ότι έχεις αυτήν την αγάπη για τη γνώση και τη γλώσσα; Σε ενέπνευσε κάποιος;

Δεν μπορώ να πω ότι μεγάλωσα σε ένα σπίτι που διάβαζαν οι γονείς μου. Είναι άνθρωποι του μόχθου αλλά δε μου έβαλαν φρένο ποτέ! Από νωρίς μου μπήκε το μικρόβιο της ανάγνωσης και το περιβάλλον ήταν πολύ ενθαρρυντικό! Ήμουν των θεωρητικών επιστημών... Μόνο η χημεία μου άρεσε γιατί μαγευόμουν από τα ονόματα των στοιχείων, οπότε πάλι είχε να κάνει με κάτι γλωσσολογικό. Πολλές φορές, αν το σκεφτείς, μπορείς να συμπαθήσεις κάτι μόνο και μόνο επειδή υπάρχει κάτι σε αυτό που σε εξιτάρει!

- Πού μεγάλωσες;

Μεγάλωσα στο Άστρος, ήρθα στην Αθήνα για να σπουδάσω αγγλική φιλολογία και έκτοτε ζω εδώ.

- Θυμάσαι το πρώτο βιβλίο που αγάπησες;

Δε θυμάμαι βιβλίο αλλά μπορώ να σου πω αγαπημένους μου συγγραφείς. Ο Ιούλιος Βερν ήταν σίγουρα από τους πρώτους. Μάλιστα, εχθές έπεσε μια ερώτηση που τον αφορούσε στο παιχνίδι και το σκεφτόμουν... Τα βιβλία του με έκαναν να φαντάζομαι ένα συγγραφικό ταξίδι. Επίσης, αγαπώ πολύ την Αγκάθα Κρίστι. Τη διάβασα σχεδόν όλη μέχρι τα 25 μου χρόνια. Είναι λίγο απαρχαιωμένοι οι χαρακτήρες της και τα σενάρια αλλά αυτό αντανακλά και τις συνθήκες της εποχής, την περίοδο του μεσοπολέμου. Από αυτούς τους δύο προήλθαν η αγάπη μου για τη φύση, τα ταξίδια και το έγκλημα. Όσον αφορά το ψυχογραφικό κομμάτι των ηρώων μου, μπορώ να πω ότι με επηρέασαν ο Καζαντζάκης και ο Τσβάιχ. 

- Τρία χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρώτου σου βιβλίου με τίτλο "Δεκαεπτά κλωστές" από την Κάπα Εκδοτική, αυτό μεταφέρεται στην οθόνη από τον Σωτήρη Τσαφούλια. Τι σε έκανε να γράψεις για αυτήν την ιστορία;

Πηγαίνω πολλά χρόνια στα Κύθηρα και κάποια στιγμή έμαθα αυτήν την ιστορία που με συγκλόνισε. Διηγώντας την στον δικό μου περίγυρο, παρατήρησα ότι όλους τους συγκλόνισε! Οπότε, κάποια στιγμή απλά ξεκίνησα να το γράφω. Βέβαια, έκανα πολύ μεγάλη έρευνα, κάτι που μου άρεσε πολύ, διότι η ιστορία είναι πολύ παλιά και ένα άρθρο που είχα βρει ήταν από το 1960. Στα αρχεία της βουλής έψαξα πολύ για να βρω ειδήσεις και προσπάθησα να αποδώσω τις συνθήκες της εποχής, τη γαστρονομία, την ενδυμασία. Ο πολιτισμός των Κυθήρων ήταν κάτι διαφορετικό από τα υπόλοιπα Επτάνησα αλλά και την Πελοπόννησο. Ανασύστησα έναν κόσμο για τον οποίο δεν ήξερα και δεν ξέραμε πολλά. Μιλάμε για το 1909 πάντα! Ήταν μια κουλτούρα σχετικά άγνωστη. Φυσικά, έβαλα και δικά μου μυθοπλαστικά στοιχεία.  

- Το αγκάλιασε ο κόσμος;

Πάρα πολύ! Υπάρχει και ένα μικρό κομμάτι που νομίζει ότι η ιστορία είναι σαν να παρουσιάζει τους Τσιριγώτες ως υπαίτιους για τη ζωή του Καστελάνη, του πρωταγωνιστή. Ήταν και ένας, ας πούμε, που διαφωνούσε και ζήτησε να παίξει κομπάρσος στη σειρά! Άλλοι Κυθήριοι μου λένε ότι με ευχαριστούν που μιλάω για τα πεθαμένα τους. 

- Η σκηνή με το μωρό είναι αληθινή;

Όχι ακριβώς. Η αλήθεια είναι πως η σκηνή ήταν πιο άγρια, παρόλο που όντως επέζησε στο τέλος το μωρό. Η σφαγή ήταν πολύ πιο βάρβαρη στην πραγματικότητα. 

- Γιατί δεκαεπτά οι κλωστές;

Δεκατρία θύματα στη σφαγή, ένα στη φυλακή, δύο οι γονείς του και ένας αυτός. Στο τέλος του βιβλίου αναφέρω κάτι ανάλογο, διότι αφορά αυτούς που πέθαναν εξαιτίας του Καστελάνη ή από τον πόνο τους για την κατάληξή του.

- Η διαδρομή αυτού του ανθρώπου σχετίζεται απαραίτητα με το κοινωνικό κομμάτι της ιστορίας;

Κατά βάση ναι! Πιθανώς να είχε κάποια θέματα αλλά τότε δεν υπήρχε και ψυχιατρική ακόμα. Έχω μιλήσει όμως με ψυχιάτρους και μου είπαν ότι όλοι μπορούμε να οδηγηθούμε στον φόνο αν δοθούν οι ανάλογες συνθήκες. Η κοινωνία πάντως έθρεψε ένα τέρας και μετά σήκωσε ανήξερη τα χέρια, κάτι που ισχυρίζεται και ο σκηνοθέτης της σειράς, ο Σωτήρης Τσαφούλιας. Φαντάσου ότι τον κατηγόρησαν και τρίτη φορά ενώ στο βιβλίο αναφέρω μόνο δύο.

- Πότε θα προβληθεί η σειρά;

Λογικά τον Γενάρη, χωρίς να γνωρίζω ακριβώς.

- Η σειρά βασίζεται πολύ στο βιβλίο;

Ως επί το πλείστον, ναι, αλλά υπάρχουν και κάποιοι νέοι χαρακτήρες. Δύο ρόλοι εμφανίζονται στο τέλος του βιβλίου που εξυπηρετούν την ιστορία και δε με ξενίζουν.

- Τι κάνει μια μεταφορά βιβλίου στην οθόνη ή το σανίδι καλή;

Νομίζω το να παραμένεις πιστός στην ουσία του βιβλίου, χωρίς να το αλλάζεις πολύ. Το αντίθετο συμβαίνει συχνά με τους αρχαίους τραγικούς και νομίζω ότι δεν υπάρχει λόγος για αυτό. Κάποιοι σκηνοθέτης καπηλεύονται αυτά τα έργα, κάτι που δεν είναι μεμπτό αλλά νομίζω πως είναι καλύτερα να φτιάξεις κάτι τελείως διαφορετικό, με άλλη υπόθεση. Επειδή έχω ζήσει, λοιπόν, τα γυρίσματα της σειράς, πιστεύω ότι η μεταφορά είναι κάτι που επετεύχθη.

- Διάβαζα ότι ο Κινγκ με τον Κιούμπρικ διαφώνησαν για την απόδοση της Λάμψης. Υπάρχει κάποια ταινία που σου άρεσε περισσότερο από το βιβλίο;

Θα έλεγα τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, παρόλο που μου αρέσει πολύ ο Τόλκιν. Οπτικοποιήθηκε εξαιρετικά, γιατί βοήθησε ότι είναι και μια επική ιστορία. Υπάρχουν πολλά που έχουν αποτυπωθεί τελείως διαφορετικά. 

- Στο νέο σου βιβλίο, το "Ποτάμι των χιλίων τυφλών" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, θέτεις το ζήτημα της δημαγωγίας. Πιστεύεις ότι ο άνθρωπος έχει την αυτοκαστροφή και τη διαφθορά στο αίμα του;

Έχει τον διχασμό στο αίμα του! Το κακό ενυπάρχει πάντα, η τάση για τσακωμό. Δεν ισχύει μόνο για τους Έλληνες αυτό, επειδή το ακούω συχνά, ισχύει για όλο τον κόσμο. Ο άνθρωπος φοβάται το διαφορετικό, τη διαφορετική άποψη, οπτική, θρησκεία, σεξουαλικότητα κτλ. Έρχονται κάποιοι και το εκμεταλλεύονται αυτό και εν τέλει οι άνθρωποι σκοτώνονται μεταξύ τους. Αυτό αφορά και το βιβλίο. Εξιστορώ ένα περιστατικό όπου μια μικρή πόλη οδηγήθηκε σε εμφύλιο, αφού πρώτα έχουν προηγηθεί διάφορα εγκλήματα. Ακόμη, το βιβλίο μιλάει για την αγάπη και το μίσος. Η αγάπη θέλει προσπάθεια, υπομονή και νοιάξιμο. Το μίσος είναι εύκολη επιλογή. 

- Μου φαίνεται πως μοιάζουν οι δύο ιστορίες.

Στο πρώτο βιβλίο ο κόσμος ασπάζεται ένα ψέμα και στο δεύτερο μια ιδεολογία. Άρα, κατά κάποιον τρόπο, θα έλεγα ότι μοιάζουν αλλά υπάρχουν και αρκετές διαφορές. Στα βιβλία μου στηλιτεύω κάποιες συμπεριφορές και αναλύω τις ανθρώπινες σχέσεις.

- Αυτό διαδραματίζεται στην Αρκαδία, το προηγούμενο στα Κύθηρα. Αυτό σχετίζεται με την αγάπη σου για την ύπαιθρο;

Γράφω για αγαπημένα μου μέρη επειδή μου γεννιούνται ξεχωριστά αισθήματα. Το επόμενο βιβλίο μου διαδραματίζεται στην Ιθάκη, ένα επίσης αγαπημένο μου μέρος. Οι πιο μικρές περιοχές είναι πιο εύκολα παρατηρήσιμες αλλά δε διαφέρουν από αυτά που συμβαίνουν στα μεγάλα αστικά κέντρα. Απλά αλλάζει η κλίμακα. Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι αγαπώ και τη φύση πολύ!

- Πώς καταλαβαίνεις ότι ένα βιβλίο είναι έτοιμο;

Έχω την αρχική ιδεά και μετά κάνω έρευνα. Στο δεύτερο βιβλίο τα πράγματα μου ήταν πιο γνώριμα. Ο χρόνος είναι πιο πρόσφατος. Περισσότερη έρευνα έκανα στον φανατισμό των μαζών αυτήν τη φορά. Στο τρίτο μου βιβλίο, από την άλλη, πραγματεύομαι τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό. Μελετώ ψυχολογία, θρησκειολογία και μυθολογία. Ξαναδιαβάζω, λοιπόν, αρκετές φορές τα βιβλία μου, τα δίνω σε κάποιους ανθρώπους για να μου πουν τη γνώμη τους ή κάτι που τυχόν δεν έχω προσέξει και μετά το στέλνω.

- Λες να δούμε και το δεύτερο στην οθόνη;

Είναι πολύ πιθανό.

- Διαβάζεις κάτι αυτήν την περίοδο;

Λογοτεχνία δεν πρόλαβα πολύ να διαβάσω πρόσφατα αλλά διαβάζω ιστορία. Τώρα διαβάζω ένα για την αποκρυπτογράφηση της γραμμικής β'. Φέτος πάντως διάβασα Καζαντζάκη και Θεοτόκη.

- Ασχολείσαι και με τη μετάφραση, όπως είπες.

Mεταφράζω από μιρκός αλλά η λογοτεχνία ήρθε πριν από 10 χρόνια. Στις εκδόσεις Καζαντζάκη ανέλαβα αρχικά τη μετάφραση του Καπετάν Μιχάλη στα αγγλικά και τώρα ασχολούμαι με τον Ανήφορο από τις εκδόσεις Διόπτρα. Η μετάφραση είναι πολύ ωραία αλλά και δύσκολη διαδικασία! Στην παλιά μετάφραση του Καπετάν Μιχάλη είχαν αφήσει εκτός 64 σελίδες, επειδή θεωρήθηκε το περιεχόμενο βέβηλο και αχρείαστο, κάτι που αποτελεί παραποίηση προσωπικών δεδομέων. Είμαι πολύ χαρούμενος που διάβασα από τους πρώτους τα χειρόγραφα του Καζαντζάκη λόγω της δουλειάς μου! Έχω κάνει και κάποιες άλλες λογοτεχνικές μεταφράσεις αλλά, όπως σου είπα, ο Καζαντζάκης είναι αδυναμία μου.

- Χάνεται ένα κομμάτι της μαγείας του πρωτότυπου όταν μεταφράζεται;

Αναγκαστικά ναι! Οι Ιταλοί έχουν μια φράση που λένε πως ο μεταφραστής είναι και προδότης, κάτι που ισχύει. Όταν κάνεις μια αλλαγή, όπως και με τα σενάρια, αναγκαστικά κάτι αλλάζεις ή αφήνεις. Φυσικά, αυτό δεν εμποδίζει το έργο να είναι άρτιο.

- Ωστόσο, το έργο των μεταφραστών είναι σπουδαίο και δεν τους αποδίδεται η ανάλογη αναγνώριση. Έχω διαβάσει τους Δουβλινέζους του Τζόυς από μια μετάφραση που έφριξα.

Το ευρύ κοινό σίγουρα δε γνωρίζει τους μεταφραστές αλλά υπάρχει ένα κοινό, μικρό και βιβλιοφιλικό, που καταλαβαίνει αυτό που λες. Η μετάφραση είναι σε γενικές γραμμές μια άποψη, μια ματιά. Εγώ τώρα θέλω να μεταφράσω τις Δεκαεπτά Κλωστές στα αγγλικά αλλά το δεύτερο βιβλίο θέλω να το κάνει κάποιος άλλος για να δω και μια άλλη ματιά. 

- Μέσα σε όλα αυτά, έχεις και το δικό σου podcast, το "Χίλιες και μία λέξεις".

Τρέφω τεράστια εκτίμηση για το κομμάτι της γλωσσολογίας! Σκέψου πως στο Chase περισσότερο στενοχωριέμαι όταν χάνω σε γλωσσολογική ερώτηση παρά σε άλλες. Έχω δημιουργήσει και μια δική μου γλώσσα. Τη φτιάχνω από μικρός και αυτό δε σχετίζεται με τον Τόλκιν. Είχα ξεκινήσει να τη γράφω 8 χρόνια πριν μάθω ότι το είχε κάνει και εκείνος. Ομολογουμένως αυτό με έκανε να νιώθω ότι δεν ήμουν μόνος και περίεργος που το προσπαθούσα. Πιστεύω ότι η ελληνική είναι πανέμορφη γλώσσα, γιατί έχω μελετήσει και αρκετές και προσπαθώ μέσα από το podcast να επικοινωνήσω την αγάπη μου αυτή. Σε κάθε επεισόδιο χρησιμοποιώ και κάποια tips που χρησιμοποιούσα ανέκαθεν και στους μαθητές μου για να τους εξηγήσω μια λέξη, προσθέτοντας και αρκετό χιούμορ, επειδή και είμαι και εγώ τρολ και πιστεύω ότι έτσι η γνώση θα γίνει πιο προσιτή. Συνέχεια ανακαλύπτω λέξεις που δεν ήξερα από που προέρχεται. Π.χ. το διατείνομαι σημαίνει υποστηρίζω σαν να λέμε βγαίνω με πάθος μπροστά. Τίποτα δεν είναι τυχαίο στη γλώσσα! 

- Πώς μπορεί να μεταλαμπαδευτεί η αγάπη για τη γλώσσα στους ανθρώπους;

Όταν ανακαλύπτεις τις στοιχειώδεις σχέσεις των λέξεων και συνειδητοποείς πως είναι ένας ζωντανός οργανισμός, σε βοηθάει να μην το βλέπεις σαν κάτι βαρετό. Εννοείται πως και η λογοτεχνία συμβάλλει σε αυτό! Υπάρχει κόσμος που προσπαθεί να υπάρξει σε μια συζήτηση και η γλωσσική πενία τους φέρνει σε δύσκολη θέση. Μιλάω συχνά με καθηγητές και μου λένε πως τα νέα παιδιά έχουν μεγάλα τέτοια προβλήματα. Σε αυτό παίζουν ρόλο και τα social media.

- Ποιες γλώσσες μιλάς;

Καλά μιλάω αγγλικά, γαλλικά, σουηδικά, ιταλικά και ισπανικά. Λιγότερο καλά μιλάω γερμανικά, πορτογαλικά και σέρβικα.

- Μόνο ευρωπαικές γλώσσες.

Είχα προσπαθήσει να μάθω κινέζικα και ρώσικα αλλά δε με έψησαν πολύ.

- Ποια είναι η πιο εύηχη γλώσσα;

Λατρεύω τα αγγλικά, τα ιταλικά, τα ισπανικά και τα πορτογαλικά της Βραζιλίας! Όπως βλέπεις, μου αρέσουν σχεδόν όλα! Τα γερμανικά δε βρίσκω τόσο εύηχα. 

- Πώς προέκυψε το Chase;

Διαβάζω και πάω σε παιχνίδια γνώσεων από μικρός, όπως σου είπα. Έχω κερδίσει αρκετά λεφτά παλιότερα, σε άλλες εποχές. Μου έκαναν πρόταση να συμμετάσχω λόγω του Still Standing και εφόσον τους είπα ναι, πέρασα από μια διαδικασία συνεντεύξεων, τεστ γνώσεων και τεστ κάμερας, που διήρκησε 3 μήνες. Επέλεξαν εμάς τους 4 από 100 άτομα και δεν το ξέραμε τότε! Περνάμε πολύ όμορφα αλλά με εκνευρίζει πως πολλοί πιστεύουν ότι το παιχνίδι είναι στημένο. Εντωμεταξύ το παιχνίδι είναι παγκόσμιο και υπάρχει και ελεγκτής. Ο κόσμος θεωρεί ότι δε γίνεται ένα άτομο να έχει ευρεία γνώση και να ενδιαφέρεται για πολλούς τομείς! 

- Στο instagram σου, ανεβάζεις συχνά στιγμιότυπα από ταξίδια σου. Ποιοι είναι οι έξι αγαπημένοι σου προορισμοί (τρεις Ελληνικοί και τρεις ξένοι);

Σάμος, Μάνη και Κρήτη από Ελλάδα. Έξω αγαπώ πολύ την Ιταλία, (την έχω γυρίσει σχεδόν όλη αλλά έχω αδυναμία στη Ρώμη), την Ισπανία (Μαδρίτη, Βαρκελώνη και Τολέδο) και την Ιρλανδία (ειδικά η επαρχία της προσφέρεται για ατελείωτο και υπέροχο road trip). Όνειρό μου είναι να πάω στην Αίγυπτο, στην Ιαπωνία και στην Ισλανδία. 

- Να κλείσουμε με ό, τι καινούριο σχεδιάζεις. 

Ξαναναφέρω ότι συνεχίζω τη συγγραφή του τρίτου μου βιβλίου, συνεχίζω το Chase, το podcast και εννοείται τα μαθήματά μου, αναμένω την κυκλοφορία της σειράς και ετοιμάζω ένα καινούριο project που έχει να κάνει με τα αγγλικά αλλά δεν μπορώ να πω περισσότερα αυτήν τη στιγμή!