Σεμινάριο δημιουργικού ντοκιμαντέρ στο ΚΕΤ: ο σκηνοθέτης Χρήστος Καρακέπελης μας απαντά

Στις 22 Νοεμβρίου, στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων (ΚΕΤ), θα λάβει χώρα το 1ο μάθημα ενός σεμιναριακού κύκλου αφιερωμένου στο δημιουργικό ντοκιμαντέρ. Ο κύκλος αυτός θα διαρκέσει μέχρι τις 5 Ιουνίου, (σχεδόν 7 μήνες!), πράγμα που ευνοεί τη συστηματική ενασχόληση με το συναρπαστικό αυτό αντικείμενο. Ο σκηνοθέτης Χρήστος Καρακέπελης, που διεξάγει αυτό το σεμινάριο μαζί με μια ομάδα συναδέλφων του, πήρε τον χρόνο να μας απαντήσει όλες τις ερωτήσεις που είχαμε γι' αυτόν!

Είναι εξαιρετικά θετικό που οργανώνεται ένας σεμιναριακός κύκλος πάνω στο ντοκιμαντέρ. Ειδικά όταν η προσέγγιση είναι τόσο ενδελεχής και ολοκληρωμένη. Όταν αποφασίσατε να το κάνετε πραγματικότητα θεωρήσατε ότι ο συντονισμός τόσων ανθρώπων και υλικών θα είναι κάτι δύσκολο;

Σε κάθε διαδικασία που εμπλέκονται πραγματικοί άνθρωποι υπάρχει ένα μεγάλο πεδίο που δεν μπορεί εκ των προτέρων να έχει προβλεφθεί και σχεδιαστεί σε κάθε του λεπτομέρεια. Όπως όταν κάνω ντοκιμαντέρ χρειάζεται πάντα να συγχρονίζω το πλάνο μου με την πραγματική ζωή, έτσι κι όταν διδάσκω ντοκιμαντέρ και έρχομαι απέναντι σε κάθε συγκεκριμένο μαθητή πολλά διαμορφώνονται στο πεδίο της αλληλεπίδρασης.

Κάθε άνθρωπος φέρει στο μάθημα τον κόσμο του, την ψυχή του, τις δικές του εμπειρίες και επιθυμίες πάνω στις οποίες και εργαζόμαστε από τη στιγμή που στόχος δεν είναι η θεωρητική του κατάρτιση, αλλά η υλοποίηση της δουλειάς του. Έτσι η εργασία που κάνω με τον κάθε μαθητή έχει ιδιαιτερότητες που απαιτούν από εμένα μία ενέργεια ειδικά αφιερωμένη στον καθένα και προσαρμοσμένη στις ανάγκες του.

Η αλήθεια είναι πως δεν είχα προβλέψει όταν ξεκίνησα τον βαθμό στον οποίο θα με απορροφά όλο αυτό το σχέδιο, αλλά είναι αδύνατο να συμβεί αλλιώς, για εμένα τουλάχιστον. Όταν βλέπεις μια δουλειά να γεννιέται και να παίρνει μορφή από εβδομάδα σε εβδομάδα δεν μπορεί παρά να συγκινείσαι, να ξεχνάς τα τυπικά πλαίσια ενός σεμιναρίου και απλά να κάνεις ό,τι περνάει από το χέρι σου για να την υποστηρίξεις.

Οι συμμετέχοντες μπορούν από το μηδέν να φτιάξουν το δικό τους ντοκιμαντέρ μεσαίου μήκους. Χρειάζεται κάποιος να έχει συγκεκριμένη εμπειρία για να συμμετέχει; Είναι απαραίτητος κάποιος βασικός τεχνικός εξοπλισμός;

Όταν κάποιος έχει εμπειρία είναι σίγουρα πιο αυτάρκης να δράσει για να εργαστεί για την ταινία του. Έχει μόνιμα τα εργαλεία του (τον εξοπλισμό του) στη διάθεσή του και τα ενεργοποιεί ανά πάσα στιγμή.

Ωστόσο, το σεμινάριο λειτουργεί μέσα σε ένα συνεργατικό κλίμα, έτσι ώστε τα μέλη να αλληλοβοηθιούνται και αυτοί που έχουν εξοπλισμό και τεχνογνωσία να γίνονται «συνεργείο» για εκείνους που δεν διαθέτουν τέτοια χαρακτηριστικά. Αυτό γίνεται με τρόπο φυσικό, καθώς η από κοινού εργασία πάνω στη δουλειά του καθενός, η μόνιμη έκθεση όλων σε όλους και η μόνιμη αλληλεπίδραση, συνδέει τον κάθε μαθητή με τις εργασίες των άλλων.

Όταν λοιπόν χρειαστεί κάποιος να κάνει εικόνα ή ήχο στο project κάποιου άλλου αυτό δεν γίνεται διεκπεραιωτικά ή ως εξυπηρέτηση αλλά στα πλαίσια ενός δεσμού με το έργο. Κλείνοντας να πω πως η εμπειρία μου έχει δείξει πως παραδόξως όσοι δεν διαθέτουν εξοπλισμό και τεχνογνωσία συνήθως είναι πιο παραγωγικοί και αυτό επειδή ίσως η επιστράτευση άλλων για να κάνουν τη δουλειά τους (όπως άλλωστε συμβαίνει και στα κανονικά επαγγελματικά γυρίσματα), τους υποχρεώνει να είναι πιο συγκροτημένοι και ακριβείς σε σχέση με το ζητούμενο.

Φέτος, καθώς το σεμινάριο έχει επαναληφθεί με επιτυχία και πέρυσι, το θέμα στο οποίο εστιάζετε είναι η οικογένεια (σημ: Οικογένεια: Εσωτερικά τοπία). Πώς καταλήξατε σε αυτό το θέμα; Έπαιξε ρόλο για την απόφασή σας το πολιτιστικό μας υπόβαθρο; Το γεγονός ότι έχουμε γεννηθεί ή μένουμε στην Ελλάδα;

Υπάρχουν πολλοί παράμετροι που έκριναν την επιλογή. Το θέμα οικογένεια είναι ένας κοινός τόπος για όλους μας (όχι μόνο για τους Έλληνες) και σε ένα σεμινάριο που στηρίζεται στην συλλογικότητα και την αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών είναι σημαντικό να μοιραζόμαστε οικείες εμπειρίες και αισθήσεις.

Επιπλέον είναι ένα θέμα που οριοθετεί έναν χώρο βαθιά προσωπικό και σε ένα σεμινάριο που στοχεύει να αναδείξει την εκφραστική διάσταση του ντοκιμαντέρ η υποχρέωση να τοποθετηθείς προσωπικά απέναντι στο εγχείρημα είναι μια αναγκαία προϋπόθεση.

Θέλαμε να είναι σαφές πως στόχος είναι η προσωπική έκφραση, να αποσυνδέσουμε εξ αρχής το ντοκιμαντέρ από την αντικειμενικότητα και παρόμοιες ρεπορταζίστικες κακογουστιές και να έλξουμε ανθρώπους που διψούν να εκφράσουν και όχι να καταγράψουν πράγματα. Επομένως θεωρώ ότι το θέμα απευθύνει ένα τέτοιο κάλεσμα.

Όντας σαφές όμως ως προς το στίγμα της προσωπικής προσέγγισης, το θέμα «οικογένεια» έχει το πλεονέκτημα να είναι ταυτόχρονα και εξαιρετικά ευρύ και ανοιχτό σε ποικίλες αναγνώσεις, πράγμα που διασφαλίζει μια κατά τη γνώμη μου λειτουργική ισορροπία και δίνει τη δυνατότητα πολλαπλών επιλογών στους συμμετέχοντες. Για παράδειγμα στο περσινό κύκλο υπήρχε μαθητής που ασχολήθηκε κυριολεκτικά με την οικογένειά του, άλλος που ασχολήθηκε με την έννοια του ξένου σε σχέση με την εθνική οικογένεια και άλλος που είδε μια οικογένεια απουσία έμψυχων υπάρξεων αλλά μέσα από μια συλλογή αντικειμένων.

Είδατε κάποιο ντοκιμαντέρ τελευταία που σας τράβηξε το ενδιαφέρον ή σας συγκίνησε;

Το Sacro G.R.A του Gianfranco Rosi. που αφουγκράζεται  ιστορίες ανθρώπων που ζουν κατά μήκος του περιφερειακού αυτοκινητόδρομου της Ρώμης, (Grande Raccord Anulare , GRA), Χρυσό Λιοντάρι στο φεστιβάλ Βενετίας το 2013. Απόλαυσα την  Φελινική  ματιά πάνω σε μια ετερόκλητη ανθρωπογεωγραφία «μή προνομιούχων» και ξεπεσμένων αστών, που μέσα της φωλιάζει μια πολιτική αλληγορία πάνω στην πτώση  της σύγχρονης Ευρώπης. Αν και είναι μια ταινία δομικά χαοτική, παρόλα αυτά διασώζει μέσα της γνήσια κινηματογραφική γλώσσα απομακρυσμένη από τα «ντοκιμαντερίστικα» αφηγηματικά κλισέ.

Λίγο γενική ερώτηση, το ομολογώ! ...αλλά υπάρχει κάτι που θα λέγατε σε κάποιον, που δεν έχει ξαναδοκιμάσει ένα τέτοιο μέσο έρευνας, έκφρασης, εκμάθησης και επικοινωνίας, για τα ντοκιμαντέρ;

Για εμένα το ντοκιμαντέρ είναι τρόπος να εκφράζομαι και όχι να καταγράφω. Και για να το κάνω αυτό χρησιμοποιώ τα κοινόχρηστα σε όλους υλικά που μου δίνει η πραγματικότητα. Το ντοκιμαντέρ είναι η arte povera του κινηματογράφου. Είναι σαν να φτιάχνεις ένα γλυπτό με ό,τι υλικά βρίσκεις στον δρόμο, ένα ρούχο από πολλά πεταμένα ρούχα, ένα ποίημα από καθημερινές λέξεις. Αυτό για εμένα είναι συναρπαστικό και συμβατό με την αίσθησή μου για το πώς αγαπώ να είναι η τέχνη : ταπεινή ποίηση οικεία στον κάθε άνθρωπο.  Εικόνες, ήχοι, λόγια που υπάρχουν γύρω μας περιμένουν να συντεθούν από εμάς σε μία νέα, δική μας ανάγνωση. Είναι συναρπαστικό να συνθέτεις αυτά που έτσι κι αλλιώς υπάρχουν για να δημιουργήσεις τελικά κάτι που δεν υπήρχε πριν. Μια νέα μετάφραση του κόσμου: την προσωπική σου. Είναι κάτι που έτσι κι αλλιώς όλοι κάνουμε, αλλά συνήθως ασυνείδητα και ασυνάρτητα. Το ντοκιμαντέρ μας δίνει την ευκαιρία να το κάνουμε με όρους συνειδητότητας, να συγκροτήσουμε αισθητικά το βλέμμα μας στον κόσμο και να μην το αφήσουμε να αναδύεται περιστασιακά από το χάος μας και μετά από λίγες εφήμερες ανάσας να ξαναβυθίζεται μέσα του.

Ευχαριστούμε θερμά τον κ.Καρακέπελη για την φροντίδα και την προσοχή που επέδειξε ώστε να μας δώσει τόσο ωραίες και σαφείς απαντήσεις. Ευχόμαστε μια άκρως δραστήρια και δημιουργική χρονιά!

Για περισσότερες πληροφορίες εδώ