Συζητώντας με την Ελένη Γερουλάνου με αφορμή το βιβλίο «Ένας Αρκούδος μια φορά»

Πώς απέκτησε η Ελένη Γερουλάνου το χάρτινο θέατρο; Πώς ανακάλυψε η Μαρία Αργυριάδη τον κίτρινο αρκούδο; Και πώς όλοι εμείς γνωρίσαμε τον πλούτο του Μουσείου Παιχνιδιών του Μουσείου Μπενάκη;

Η Ελένη Γερουλάνου γράφει μία τρυφερή ιστορία με αφορμή τα 20.000 παιχνίδια τα οποία δώρισε στο Μουσείο Μπενάκη η ερευνήτρια, συλλέκτρια και συντηρήτρια παιχνιδιών Μαρία Αργυριάδη. Στο υπέροχο βιβλίο της «Ένας αρκούδος μια φορά» ενέταξε με ευρηματικό τρόπο περισσότερα από 240 παιχνίδια σε μία ιστορία που μας μαθαίνει την αξία της πίστης, της αποδοχής και του συνανήκειν.

Πολύτιμη συνεργάτις η πολυβραβευμένη Ίρις Σαμαρτζή που με πολλές και διαφορετικές τεχνοτροπίες εικονοποιεί το ταξίδι του αρκούδου.

Ένας αρκούδος μια φορά, λοιπόν. Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με το Μουσείο Μπενάκη και πιο συγκεκριμένα με τη διευθύντρια του Μουσείου Παιχνιδιών, Μαρία Αργυριάδη;

Ποτέ δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι, χρόνια πριν, όταν ο πατέρας μου μού σύστηνε τη φίλη του τη Μαρία Αργυριάδη, αυτό θα αποτελούσε αφορμή για να γνωρίσω την ιστορία του αρκούδου με τη γαλάζια κορδέλα και να γράψω ένα παραμύθι. Ο αρκούδος αυτός ήταν μοναδικός για τη συλλέκτρια Μαρία Αργυριάδη, στην οποία οφείλουμε το Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών. Ηταν ένας αρκούδος που τον βρήκε πεταμένο στα σκουπίδια και τον περιμάζεψε, γιατί της θύμιζε τον αρκούδο που είχε ως παιδί. Για τον αρκούδο πάλι η Μαρία ήταν η οικογένειά του. Όταν τον αντίκρυσα για πρώτη φορά, μου έκλεισε πονηρά το μάτι και μου ψιθύρισε την ιστορία του. Δεν χρειάστηκε να πούμε κάτι. Οι λέξεις άρχισαν να τρέχουν επάνω στο χαρτί όταν γύρισα στο σπίτι μου και γρήγορα η ιστορία του αρκούδου μας έγινε παραμύθι.

Η Μαρία Αργυριάδη έφυγε από τη ζωή τον Νοέμβριο του 2018. Πρόλαβε να δει το Μουσείο ανοιχτό και γεμάτο παιδιά, γιόρτασε μαζί μας τα πρώτα του γενέθλια, πρόλαβε να δει και το βιβλίο της/μας. Μας άφησε γερή παρακαταθήκη για να πορευτούμε στο μέλλον. Οι άνθρωποι του Μουσείου, οι άξιες συνεργάτιδές της, η Νόρα Χατζοπούλου και η Μαίρη Βέργου, συνεχίζουν το έργο της ακούραστα για να μπορούμε όλοι εμείς να το χαιρόμαστε.

Ο αρκούδος περιπλανιέται στην πόλη ψάχνοντας το σπίτι του. Στη διαδρομή του συναντά έναν ναύτη, έξι πάπιες, μία αλεπού, μία σκαντζοχοιρίνα, έναν θεατρικό θίασο, έναν σκύλο. Πού θα τον οδηγήσει αυτό το ταξίδι μύησης;

Αρχικά, αυτό το ταξίδι δείχνει να μην έχει κάποια κατάληξη. Τη στιγμή όμως που ο αρκούδος απογοητεύεται, εμφανίζεται  μπροστά του το νέο του σπίτι. Οι ήρωες που συναντά στη διαδρομή υπονοούν την κατάληξη, αφού ο ναύτης, οι πάπιες, η αλεπού και οι άλλοι είναι όλοι τους ένοικοι αυτού του σπιτιού. Πρόκειται για εκθέματα του Μουσείου, που έχει ευφάνταστα συμπεριλάβει στις εικόνες του βιβλίου η Ίρις Σαμαρτζή και αποτελούν ταξίδι μύησης του αναγνώστη στο Μουσείο Παιχνιδιών.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο όνειρο του αρκούδου κι αν είχε ένα μότο ποιο θα ήταν αυτό;

Το μεγαλύτερο όνειρό του ήταν να βρει το σπίτι και την αγκαλιά που αναζητούσε. Τα κατάφερε. Εάν είχε ένα μότο, αυτό θα ήταν: «Να πιστεύεις στα όνειρά σου, να τα κυνηγάς χωρίς να χάνεις το κουράγιο και την ελπίδα σου».

Από μωρά τα παιδιά έχουν ένα λούτρινο αρκούδο ή άλλο ζωάκι, που είναι ο αχώριστος φίλος τους. Τι σημαίνει για εκείνα;

Ένα λούτρινο ζωάκι σημαίνει πολλά για ένα μικρό παιδί. Τα παιδιά έχουν συνήθως ένα αγαπημένο χνουδωτό ζωάκι που τους κρατά συντροφιά στον ύπνο τους, τα χαλαρώνει σε στιγμές που το έχουν ανάγκη. Πολλές φορές του εμπιστεύονται τα μυστικά και τις ανησυχίες τους. Τα βοηθά να αποχωριστούν τους αγαπημένους τους, γιατί δημιουργεί την πρώτη τους σχέση μετά από τους δικούς τους ανθρώπους. Ένα αρκουδάκι είναι το όχημα για να κάνει το παιδί το πρώτο του βήμα μακριά από εκείνους. Προσφέρει στο παιδί ασφάλεια, αναπτύσσει τη φαντασία του, συμβολίζει την αγκαλιά, είναι η αγάπη, η μαγεία. Νομίζω όλοι μας ως παιδιά είχαμε ένα αγαπημένο λούτρινο παιχνίδι.

Τα παιχνίδια συντροφεύουν τα παιδιά, το ίδιο κάνουν και τα βιβλία;

Κάθε βιβλίο που ανοίγει ένα παιδί είναι ένα εισιτήριο απεριορίστων διαδρομών προς την κατάκτηση της γνώσης και την εξέλιξη της προσωπικότητάς του. Αυτά που ανέφερα παραπάνω για το λούτρινο παιχνίδι, θα μπορούσα να τα πω και για ένα ωραίο παιδικό βιβλίο. Παιχνίδια και βιβλία, το κάθε ένα έχει την αναγκαιότητά του. Παιχνίδια και βιβλία, αλληλοσυμπληρώνονται.

Πόσο διαχρονικά είναι τα παιχνίδια μιας άλλης εποχής; Τι είναι για ένα σημερινό παιδί της γενιάς του Star Wars και του Fortnite, ο Κλούβιος και η Σουβλίτσα;

Τα παιχνίδια δεν έχουν ηλικία. Έχουν ιστορία. Μας ταξιδεύουν στο χρόνο, στον κόσμο της παιδικής ηλικίας, με τον οποίο είναι ταυτισμένα. Τα παιχνίδια μπορούν να ξαναγεννηθούν στα χέρια άλλων παιδιών και να βρουν καινούρια ζωή. Χρειάζεται η κατάλληλη στιγμή για να πει το κάθε παιχνίδι την ιστορία του. Και αν δώσουμε στο παιδί την ευκαιρία να την ακούσει, είναι βέβαιο πως θα την απολαύσει. Για αυτό το λόγο είναι διαχρονικά και χαρίζουν πάντα τόση χαρά.

Οσο για τα παιχνίδια της σημερινής εποχής, πιστεύω ότι και αυτά έχουν τη θέση τους στον κόσμο των παιδιών, γιατί συμβαδίζουν με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Το παιχνίδι είναι ταυτισμένο με τα παιδιά και είναι η χαρά τους. Τα υλικά έχουν αλλάξει, ίσως και ο τρόπος που παίζονται. Κούκλες υπάρχουν από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Εμείς τις ντύναμε με ρουχαλάκια, τώρα υπάρχει και η δυνατότητα τα παιδιά να τις ντύνουν στο τάμπλετ... Μπορεί να αλλάζει ο τρόπος, αλλά η ουσία παραμένει η ίδια.

Μέσα από την εμπειρία σας, τόσο στο Νηπιαγωγείο της Σχολής Μωραΐτη όσο και στο Library4all, πείτε μας μία ανάμνησή σας που δεν θα ξεχάσετε και η οποία ίσως σας έσπρωξε στον δρόμο της «συνάντησής» σας με τον αρκούδο.

Θα μπορούσα να γράψω ένα ολόκληρο βιβλίο με αναμνήσεις από τη δουλειά μου και την καθημερινή επαφή μου με παιδιά και γονείς. Αυτό που με ώθησε να γράψω την ιστορία του αρκούδου ήταν η αληθινή ιστορία της Μαρίας Αργυριάδη και πώς ξεκίνησε να συλλέγει όλα αυτά τα παιχνίδια. Όλα ξεκίνησαν από ένα κίτρινο, μαδημένο και ταλαιπωρημένο αρκουδάκι, που το βρήκε στον δρόμο και της θύμισε το αρκουδάκι της όταν ήταν παιδί. Το λυπήθηκε, το πήρε, έραψε τις πληγές του και το κράτησε. Ο αρκούδος ήταν η αφορμή για να ξεκινήσει τη συλλογή της με παιχνίδια. Έχοντας κι έναν σύζυγο παλαιοπώλη, βρισκόταν μέσα στην πηγή των παλαιών πραγμάτων. Ό,τι παλιό παιχνίδι εύρισκε, το μάζευε, το φρόντιζε και έφτιαξε αυτή την τεράστια συλλογή με τα 20.000 παιχνίδια. Ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Αγγελος Δεληβορριάς είχε την ιδέα να στεγάσει τη συλλογή στην Οικία Κουλούρα, στο Παλαιό Φάληρο, και να δημιουργήσει με αυτόν τον τρόπο το Μουσείο Παιχνιδιών. Έτσι, τελικός αποδέκτης όλων αυτών των παιχνιδιών είναι πάλι τα ίδια τα παιδιά.

---

Σας αφήνουμε με μια μελωδία: το τραγούδι "Αγάπη γιασεμί" σε μουσική και στίχους Έλενας Χούντα είναι βασισμένο στην ιστορία του αρκούδου του βιβλίου της Ελένης Γερουλάνου σε εικονογράφηση Ίριδας Σαμαρτζή με τίτλο "Ένας αρκούδος μια φορά" από τις Εκδόσεις Πατάκη και το Μουσείο Μπενάκη.