Συζητώντας με τον συγγραφέα του «Όλα τα κακά σκορπά», Γιώργο Πετράκη

Ο Γιώργος Πετράκης είναι συγγραφέας του «Όλα τα κακά σκορπά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης.
Σε μια όμορφη συζήτηση μας ανοίγει την πόρτα στα «παρασκήνια» των ιστοριών του βιβλίου του, μας μιλά για τη διαδικασία σύνθεσης και τις επιρροές του, τις διάφορες έννοιες της «απελευθέρωσης», τη βία που κρύβεται στις ζωές μας και την εξουσία που την προκαλεί και πολλά πολλά ακόμη.
Απολαύστε τον!

Γιώργο, πες μου λίγα λόγια για το βιβλίο σου και τις 15 ιστορίες που εμπεριέχονται σε αυτό.

Πρόκειται για ιστορίες φαινομενικά ανεξάρτητες μεταξύ τους, που όλες όμως κινούνται γύρω από έναν κοινό τόπο. Οι ιστορίες περιγράφουν την αγωνία των ηρώων μέχρι να βρουν αυτό που οι ίδιοι ονομάζουν ισορροπία. Βέβαια, αυτό που ονομάζει κάποιος ισορροπία στην φαινομενική πραγματικότητα εν τέλει καταλήγει ισορροπία στον εσωτερικό του κόσμο. Και εδώ νομίζω ότι είναι η πρόκληση των ιστοριών αυτών. Οι ιστορίες έχουν γρήγορο εξωτερικό ρυθμό. Παράλληλα όμως υπάρχει μια έντονη εσωτερικότητα, που την αντιλαμβάνεται κανείς είτε ταυτόχρονα διαβάζοντας τα διηγήματα είτε σαν επίγευση. Η εσωτερικότητα αυτή δίνει τον δεύτερο ρυθμό στις ιστορίες, σαν να πρόκειται για μια μελωδία, που συνυπάρχουν δύο φωνές και μπλέκονται μεταξύ τους δημιουργώντας αρμονία ή αντίθεση, ανάλογα, και δοκιμάζουν τις αισθήσεις του αναγνώστη.

Η κάθε ιστορία είναι ένα κομμάτι από τις εικοσιτέσσερις ώρες  ή την εβδομάδα του κάθε ήρωα; Αυτό παρουσιάζεις στο κείμενο σου;

Οι ιστορίες παίρνουν ένα κομμάτι της ημέρας, το μεγεθύνουν και εστιάζουν σε αυτό. Δεν είναι ιστορίες που εκτυλίσσονται σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. Παρόλα αυτά, μέσα στο μικρό αυτό κομμάτι του χρόνου γίνεται η εναλλαγή μεταξύ εξωτερικού εαυτού και εξωτερικής πραγματικότητας και εσωτερικού εαυτού. Αντίστοιχα, υπάρχει η εναλλαγή παρόντος και παρελθόντος. Οι χρόνοι εναλλάσσονται, γιατί ουσιαστικά αυτό που ο ήρωας βιώνει σαν χρόνο είναι ακριβώς αυτό που αισθάνεται, και όχι αυτό που απαραίτητα συμβαίνει στη γραμμική ακολουθία που ονομάζουμε χρόνο.

Θα σε πάω τώρα στην αγαπημένη μου ιστορία, το «Όλα τα κακά σκορπά» και θα σου ζητήσω να μας μιλήσεις για τον ήρωα.

Ο ήρωας αυτός υπήρχε στο μυαλό μου πολλά χρόνια μέχρι να καταλήξει να γίνει ιστορία. Με γοητεύουν οι ιστορίες ανθρώπων που ζουν μια διπλή ζωή, όσο σκληρή και αν είναι η ζωή αυτή στην πραγματικότητα, για τους ίδιους ή τους γύρω τους. Έχει σχέση με την εξέταση της πραγματικότητας και κατά πόσο η τελευταία είναι αληθινή ή θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο, αν ακολουθούσαμε διαφορετικές παραδοχές. Εδώ λοιπόν έχουμε έναν τέτοιο ήρωα που ζει μια διπλή ζωή, όχι μόνο στο κοινωνικό του περιβάλλον αλλά και με την ίδια του τη μάνα.

Καθώς διάβαζα το διήγημα ένιωσα ότι κατά βάθος η μάνα του πάντα ήξερε.

Θα μπορούσε πράγματι να είναι έτσι, αν και δεν το είχα σκεφτεί. Όπως άλλωστε σε πολλές καταστάσεις, και ειδικά σε ένα οικογενειακό περιβάλλον, υπάρχουν συμβάσεις οι οποίες μπορεί να μη λέγονται αλλά τηρούνται πάντοτε σιωπηρά.

Σε αυτή την ιστορία, και χωρίς να θέλω να αποκαλύψω πολλά στους αναγνώστες, με γοήτευσε παρά πολύ το τέλος της. Δεν θα μπορούσα ποτέ να πιστέψω ότι ένας από τους ήρωες θα μπορούσε να συμπεριφερθεί έτσι.

Εγώ νομίζω ότι αυτή η ιστορία είναι ορισμός της καλής έκβασης, γιατί ο ήρωας εν τέλει απελευθερώνεται. Και παρά το γεγονός ότι η ιστορία αυτή μπορεί να εκπλήσσει τον αναγνώστη, αν κρίνω από τα σχόλιά σου, εντούτοις ο ήρωας βρίσκει την ελευθερία του, και αυτό είναι κάτι που με απασχολεί ιδιαίτερα. Για να σε πάω τώρα και εγώ σε μια άλλη ιστορία του βιβλίου, θα κλέψω τα λόγια της Τζούλιας που μιλά σε ένα σπασμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο λέγοντάς του «Εσύ κι εγώ μια μέρα θα ελευθερωθούμε».

Αν το σκεφτείς, και η ιστορία της Τζούλια («Σαν να μην υπάρχει αύριο») πάλι είναι μια έξοδος.

Μα η ηρωίδα αυτή προσπαθούσε να σπάσει όλους τους συμβιβασμούς στη ζωή της. Ωστόσο ο τρόπος που βρέθηκε να ελευθερωθεί ήταν ένας τρόπος που δεν περίμενε η ίδια.

Μας δείχνεις διαφορετικούς τρόπους απελευθέρωσης. Στο «Όλα τα κακά σκορπά» ο ήρωας βρίσκει μια ευκαιρία και ελευθερώνεται μόνος του, ενώ στον «Σα να μην υπάρχει αύριο» η Τζούλια αναζητά έναν «από μηχανής θεό».

Πράγματι, καμιά φορά οι προσευχές εισακούονται και η λύση εμφανίζεται με τρόπο που δεν περιμένουμε! Και τότε απαιτείται να έχουμε τα αντανακλαστικά να καταλάβουμε ότι τελικά η λύση που βρέθηκε είναι αυτή που αναζητούσαμε.

Να μιλήσουμε τώρα για την «Τυφλόμυγα». Είναι ένα επίκαιρο διήγημα, μιας και καταπιάνεται με ένα θέμα που, ενώ υπήρχε από πάντα, τώρα τελευταία του έχουμε δώσει ονομασία: Βullying. Είναι ένα θέμα για το οποίο δεν μπορούμε πλέον να κλείνουμε τα μάτια. Είναι έτσι;

Πρόκειται για μια ιστορία εξουσίας και κακοποίησης σε έναν πανεπιστημιακό χώρο. Δυστυχώς στην Ελλάδα είχαμε πρόσφατα ανάλογα περιστατικά βίας κι έτσι αρχίσαμε όλοι, φανερά πλέον, να μιλάμε για καταστάσεις, οι οποίες στα δικά μου χρόνια αποσιωπούνταν. 

Στη συγκεκριμένη ιστορία έχει ενδιαφέρον ότι ο φερόμενος ως  αρχηγός περνά την εξουσία του και σε αυτούς που εξουσιάζει, σαν να μοιράζει αρμοδιότητες, με αποτέλεσμα ο κακοποιημένος να βρίσκεται και αυτός να κακοποιεί με τη σειρά του κάποιους άλλους.

Οι χειρότεροι βασανιστές είναι όσοι έχουν υποστεί οι ίδιοι βασανιστήρια κι έτσι αναπαράγουν αυτό που έχουν βιώσει και με το τρόπο αυτό δικαιολογούν, πιθανώς, το κακό που υπέστησαν. Η αναπαραγωγή του κακού όμως πρέπει κάποια στιγμή να σταματήσει και αυτό είναι θέμα συλλογικό, αλλά και ανάλογης συνειδητοποίησης του καθενός από εμάς.

Υπάρχει άλλη μια υπόνοια τέτοιας βίας σε ένα διήγημα σου, στο «Χτύπα τις φτέρνες πρώτα».

Εδώ υπάρχει η υπόνοια της παγκόσμιας βίας, του πολέμου και της απειλής του πολέμου, που καμιά φορά είναι το ίδιο κακή όσο και ο ίδιος ο πόλεμος. Στην ίδια ιστορία έχουμε επίσης και μια τοπική κοινωνία που αγαπά τα όπλα και τα ανέχεται, παρά το γεγονός ότι τα ίδια της τα παιδιά σκοτώνονται από αυτά.

Στους «Φανταστικούς αριθμούς» ο ήρωας μας έχει χάσει αυτό που θεωρεί ότι ήταν η ολοκλήρωσή του. Το διήγημα ξεκινά παρουσιάζοντας έναν τύπο πολύ κουλ, όταν έχει δίπλα του αυτή τη κοπέλα, και ξαφνικά χάνει αυτό το εισιτήριο προς το «κούλνες».

Ο ήρωας αυτός, για να ακολουθήσω τη λογική σου, θα έλεγα ότι χάνοντας την κοπέλα χάνει την κανονικότητα του. Πρόκειται για έναν ήρωα που ενδιαφέρεται μόνο για τα μαθηματικά και έχει χάσει την επαφή του με το κόσμο. Η κοπέλα αυτή ήταν το εισιτήριό του για τον κόσμο. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο στην ιστορία αυτή, που είναι η ασθένεια του ήρωα, νευρολογικής φύσης, και η οποία επιδεινώθηκε με τον χωρισμό του.

Η συλλογή αυτή των 15 διηγημάτων είναι μια συλλογή από διάφορα ερεθίσματα της καθημερινότητάς σου αλλά και μια επιρροή από άλλες μορφές τέχνης. Θέλεις να μου πεις πώς ξεκινάς τη σύνθεση ενός διηγήματος;

Όταν γράφω είναι σαν να ακούω μέσα μου διάφορες φωνές, που συνήθως είχα ξεκινήσει να τις ακούω αρκετό καιρό πριν αρχίσω να γράφω, αλλά δεν μπορούσα να καταλάβω τι λένε και πού το πάνε. Κάποια στιγμή έρχεται η ώρα, ευτυχώς για μένα, που αυτές οι φωνές βγάζουν κάποιο νόημα. Κι έτσι κατασταλάζουν στις ιστορίες που αποτυπώνονται στο γραπτό και οι οποίες φυσικά είναι δημιούργημα πολλών επιρροών.  

Έχεις κάποια σχέδια για το μέλλον;

Το «Όλα τα κακά σκορπά» κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα. Η πρώτη παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει την Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου στο βιβλιοπωλείο Λεξικοπωλείο στο Παγκράτι. Στο μεταξύ γράφω κάποια κείμενα, που αν όλα πάνε καλά, θα μπορέσουν να αποτελέσουν το υλικό για ένα επόμενο βιβλίο.

Πάλι στη μορφή διηγημάτων;

Η λογική είναι πως είναι διηγήματα μεγαλύτερης έκτασης και οι ιστορίες συνδέονται μεταξύ τους σε επίπεδο πλοκής, χωρίς όμως να πρόκειται για ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα. Οι ήρωες των ιστοριών γνωρίζονται μεταξύ τους και αλληλεπιδρούν πηδώντας από τη μια ιστορία μέσα στην άλλη.

Γιώργο Πετράκη σε ευχαριστώ πολύ.

Και εγώ σε ευχαριστώ. Ήταν μεγάλη μου χαρά να μιλήσω για το deΒόp.

---