Τα πολλαπλά στοιχήματα της Αγγελικής Κοντού

Η πρωταγωνίστρια της παράστασης «Υπόθεση Παπέν: Πλάσματα του Θεού», Αγγελική Κοντού, μιλάει στο debop.gr για την δραματουργικές προκλήσεις του ειδεχθούς εγκλήματος και την ευρύτερη κατάσταση στο σημερινό ελληνικό θέατρο.

Πως καταλήξατε στην επιλογή της υπόθεσης των αδελφών Παπέν ως βάσης για τη δραματουργική επεξεργασία σας; Η συνήθης οδός δείχνει την προτίμησή της στις «Δούλες» του Ζαν Ζενέ, οι οποίες έχουν μια έμμεση επαφή με τα γεγονότα.

Οι δούλες του Ζενέ είναι ένα από τα κορυφαία έργα του 20ου αιώνα αλλά κι ένα από τα πιο πολυπαιγμένα έργα στις αθηναϊκές σκηνές, που εμπνέεται από την ιστορία των Παπέν. Εμείς μελετώντας την αληθινή ιστορία διαπιστώσαμε πως υπάρχει πολύ υλικό για να φτιαχτεί κάτι νέο. Θέλαμε να στραφούμε στην πρωτότυπη δραματουργία, είτε με διασκευές θεατρικών έργων είτε με μεταφορά στο θέατρο κειμένων όχι προορισμένων για τη σκηνή. Στο παρελθόν κάναμε στο Altera ανάλογες απόπειρες. Για παράδειγμα, είχαμε συνθέσει ένα θεατρικό έργο βασισμένο σε μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων και ντοκουμέντα της εποχής και λίγο παλιότερα είχαμε διασκευάσει τη Θεογονία του Ησίοδου στη μουσικοθεατρική perfomance Kρόνος και Δίας.

Ως προς την υπόθεση Παπέν θεωρήσαμε πως υπάρχουν πολλές προεκτάσεις σε πολλά επίπεδα και με πολλές ιδιαιτερότητες. Πρόκειται για ένα έγκλημα τα κίνητρα του οποίου δεν έχουν αποσαφηνιστεί μέχρι σήμερα, ένα έγκλημα ιδιαιτέρως ειδεχθές - που σπανίως διαπράττουν γυναίκες δεδομένου του μυϊκού παράγοντα - ένα έγκλημα με αναφορές στο τοξικό οικογενειακό περιβάλλον και τον κοινωνικοπολιτικό παράγοντα. Ταυτοχρόνως είναι μια διάσημη μεν ιστορία, άγνωστη όμως στις πραγματικές διαστάσεις της.

Πως δουλέψατε με το υλικό σας στην προσπάθεια δημιουργίας του κειμένου;

Με ένα Google Search έχεις εύκολα πρόσβαση στη δικογραφία της υπόθεσης, τις καταθέσεις της Κριστίν και της Λέα, τις καταθέσεις του συζύγου και άλλων, την ανακριτική διαδικασία. Επίσης έχουν γίνει ταινίες και ντοκιμαντέρ για το ζήτημα, αλλά και διηγήματα, η δε Σιμόν ντε Μποβουάρ έχει γράψει ένα βιβλίο του οποίου ένα κεφάλαιο έχει αφιερωθεί στις αδελφές Παπέν. Επομένως η δεξαμενή που μας παρείχε το υλικό ήταν εκεί, διαθέσιμη και ήταν τεράστια.

Εύκολα προσβάσιμο ήταν επίσης το παρελθόν των δύο κοριτσιών, το κακοποιητικό περιβάλλον εντός σπιτιού, με αλκοολικό, κακοποιητικό πατέρα και αδιάφορη μητέρα, αλλά και το κακοποιητικό περιβάλλον εκτός, πρώτα στο μοναστήρι και μετά στα σπίτια των αφεντικών. Και όλα αυτά στο πλαίσιο μιας αυστηρά ταξικής κοινωνίας όπως η γαλλική της δεκαετίας του ’30, με ελάχιστο περιθώριο κοινωνικής κινητικότητας. Σημειώστε πως η Κριστίν στην κατάθεσή της, αναφερόμενη στο γιατί επιτέθηκαν στις Λανσελέν, είπε πως «ήταν τα αφεντικά ή εμείς».

Και υπάρχει και το αφήγημα της αιμομιξίας ως ακόμη ένας παράγοντας.

Υπάρχει σαφώς και αυτό το σκοτεινό σημείο της υπόθεσης, αφού οι περισσότεροι εγκληματολόγοι βλέπουν ως πυροδότη της δολοφονίας την αιμομικτική σχέση των δύο κοριτσιών. Δεν μπορούμε φυσικά να είμαστε βέβαιοι για κάτι τέτοιο, υπάρχουν ωστόσο ενδείξεις, με βασικότερη την επαφή των δύο αδελφών ενόσω ήταν στην φυλακή, όταν η Κριστίν βλέποντας τη Λέα της μετά από αρκετό χρονικό διάστημα, όρμησε στο στήθος και τα γεννητικά της όργανα φωνάζοντάς της «πες μου ναι». Υπάρχουν κι άλλες καταθέσεις και μαρτυρίες και ξέρουμε μέσω της ιατροδικαστικής εξέτασης ότι δεν είχαν επαφή με άντρα. Mιλάμε για δύο πλάσματα που για πολύ καιρό δεν επικοινωνούσαν με κανέναν άλλο παρά μεταξύ τους, Την Κυριακή δεν βγαίνουν έξω, συνήθως μένουν σπίτι και κλείνονται η μια στην άλλη. Όσο μάλιστα η σχέση τους με την κυρία Λανσελέν επιδεινώνεται - εξαιτίας και μιας καταθλιπτικής κρίσης της τελευταίας -  κλείνονται ακόμη περισσότερο στη μεταξύ τους σχέση. Έχουμε δηλαδή μια σχέση τέλειου εγκλωβισμού. Το ιδανικό πλαίσιο για να αναπτυχθεί αυτό που ο Λακάν περιγράφει ως folie á deux (επινεμόμενη ψυχωσική διαταραχή).

Για σένα προσωπικά το πιο δύσβατο κομμάτι ποιο ήταν;

Πρώτα από όλα είναι δύσκολο να παίζεις έναν ρόλο που δεν έχει γραφτεί, να συνθέτεις από το μηδέν ένα ολόκληρο ψυχικό κόσμο. Ερμηνευτικά το πιο δύσκολο ήταν το κομμάτι της ψυχικής διαταραχής που έπρεπε να αποτυπωθεί με αλήθεια, μέτρο και συνέπεια.  Η Κριστίν μέχρι και τη στιγμή της δολοφονίας  - πέρα από κάποια ξεσπάσματα θυμού που αναφέρονται σε ορισμένες μαρτυρίες - δεν είχε δώσει σαφή δείγματα ψυχικά διαταραγμένου ατόμου. Τουναντίον είχε εξαιρετικές συστάσεις ως υπηρέτρια και με την Λανσελέν - τα πρώτα χρόνια  τουλάχιστον - φαίνεται να είχαν άριστες σχέσεις.  Έπρεπε λοιπόν αυτή η ανισορροπία να καταδειχθεί βαθμιαία και με τρόπο λεπτό, ώστε να μην γίνει μια δραματουργική καριτακατούρα. Δεν θέλαμε να την παρουσιάσουμε ως μια οριακή προσωπικότητα και αυτή η ισορροπία ανάμεσα στην πειθαρχία και την έκρηξη ήταν για μένα μια δύσκολη πρόκληση.

Επιπλέον σημαντικό ρόλο στη δόμηση των δύο αυτών προσωπικοτήτων έπαιξε η φύση της δουλειάς που έκαναν. Μια δουλειά αδιανόητη για την εποχή μας. Στην καθημερινότητα και την ψυχολογία των δύο κοριτσιών συνέτεινε αρνητικά και η φύση της δουλειάς τους. Μιλάμε για πολύ βαριά, επίπονη σωματική εργασία. Οι υπηρέτριες χρησιμοποιούσαν καυστικά σαπούνια για τον καθαρισμό, το πλύσιμο των ρούχων ήταν αδιανόητα κοπιώδης εργασία, που απαιτούσα τεράστια μυική δύναμη και πολύ συχνά προκαλούσε εγκαύματα. Η σκληρή φύση της εργασίας διαμορφώνει και ποιότητες χαρακτήρα, ποιότητες πολύ δύσκολα προσεγγίσιμες  για μένα που ως παιδί της εποχής μου δεν έχω ανάλογες αναφορές. Καμιά φορά η σκληρότητα δομείται σε βάθος ετών, λιθαράκι-λιθαράκι, συσσωματικά και αστραπιαία ταυτόχρονα.

Info:

Ημέρες & ώρες παραστάσεων: κάθε Σάββατο στις 21.00 και κάθε Κυριακή στις 20.30

Τιμές εισιτηρίων: 16 ευρώ (Κανονικό), 12 ευρώ (Φοιτητικό/Ανέργων/ΑΜΕΑ), 10 ευρώ (Oμαδικό: για γκρουπ άνω των 10 ατόμων), 8 ευρώ (Aτέλειες)

Δραματουργία-σύνθεση κειμένων: Altera Pars
Σκηνοθεσία- Φωτισμοί: Πέτρος Νάκος
Σκηνικά-Κοστούμια: Altera Pars
Σύνθεση μουσικής: Νίκος Κριτσέλης
Μουσική επιμέλεια: Aγγελική Κοντού – Πέτρος Νάκος
Επιμέλεια κίνησης: Eλβίρα Μπαρτζώκα
Eπεξεργασία ήχων: Διονύσης Μανιώτης
Στίχοι τραγουδιού: Γεωργία Δρακάκη
Φωτογραφίες:Eλπίδα Μουμουλίδου
Γραφείο τύπου - Επικοινωνία: Ράνια Παπαδοπούλου

Παίζουν: Mίνα Χειμώνα, Αγγελική Κοντού, Άντα Κουγιά, Αιλιάνα Μαρκάκη

Διάρκεια Παράστασης: 90 λεπτά ( γίνεται διάλειμμα)