Θ. Τριαρίδης: «Μέσα στο σκοτάδι μπορούμε να τολμήσουμε την αγάπη...»

Tι είναι το Zyklon; Μια ανασκαφή μνημών του ιστορικού παρελθόντος; Ένα παιχνίδι αυτογνωσίας; Ή ένα ταξίδι αναζήτησης του πεπρωμένου; Ο συγγραφέας Θανάσης Τριαρίδης, με αφορμή το έργο του Ζyklon ή Το πεπρωμένο που παρουσιάζεται αυτή την περίοδο στη θεατρική σκηνή του Faust,  προσεγγίζει, μέσα από τη δική του οπτική, τα ερωτήματα και τους προβληματισμούς που μας γεννήθηκαν διαβάζοντας το κείμενό του και μοιράζεται μαζί μας τις σκέψεις του.

Το Zyklon είναι ένα παιχνίδι με αδιευκρίνιστους όρους. Τι είναι αυτό που κρατάει τους παίκτες δέσμιους σε αυτό; Και πώς εμφιλοχωρεί μέσα σε αυτό το ιστορικό παρελθόν;

Σύμφωνα με την συνθήκη του έργου, το Zyklon είναι ένα καινούριο παιχνίδι προσομοίωσης που συνοδεύεται από μια πρωτοφανή παγκόσμια διαφημιστική καμπάνια. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και μια ευθεία αναφορά στο Zyklon Β, το αέριο με το οποίο οι Ναζί εξόντωναν τα θύματά τους στο Άουσβιτς και σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σε αυτόν τον κυκλώνα της μνήμης (Zyklon σημαίνει «κυκλώνας») κατά πόσο μπορούμε να είμαστε αμέτοχοι αναγνώστες της προηγούμενης από εμάς Ιστορίας; Και κατά πόσο η προϋπάρχουσα Ιστορία καθορίζει για εμάς ένα ολέθριο πεπρωμένο; Ο Διαφωτισμός μας λέει πως δεν έχουμε κανένα βάρος από την προϋπάρχουσα Ιστορία – αντίθετα ο Ρομαντισμός γεμίζει τον κόσμο μας με φαντάσματα του παρελθόντος που γυρεύουν εκδίκηση ή και δικαίωση... Το ZYKLON Ή ΤΟ ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ ανήκει, ως κειμενική προθετικότητα, σε έναν -ας τον πούμε έτσι- New Age Ρομαντισμό: οι δυο ήρωες επιλέγουν να γίνουν φαντάσματα του εαυτού τους – και να ζήσουν ως φαντάσματα αυτό που δεν τολμούνε να ζήσουν ως πραγματικές οντότητες.

Για ποιο λόγο τα πρόσωπα του έργου σας δεν έχουν όνομα; Η επιλογή του γράμματος με τo οποίο τα κατονομάζετε έχει κάποια συμβολική σημασία;

Αν υποθέσουμε πως αυτό που γράφω είναι «θέατρο», τότε μπορούμε να πούμε πως ειδολογικά ανήκει στο θέατρο της διασαλευμένης ταυτότητας... Όλα τα κείμενα που έχω γράψει ή γράφω με διαλογική ή μονολογική μορφή (όλα τα «θεατρικά έργα» μου, για να τα πούμε έτσι) έχουν στο κέντρο τους τη διασάλευση της ταυτότητας, τη μετάβαση από μία ετεροπροσδιορισμένη ταυτότητα (ετεροπροσδιορισμένη βιολογικά, κοινωνικά, σεξουαλικά, χωροχρονικά) σε μία άλλη ταυτότητα, μια ταυτότητα συναισθηματική. Σε αυτή τη διαδρομή τα ονόματα έχουν μόνο ιστορική σημασία: για αυτό στη θέση των ονομάτων γράφω μονάχα κεφαλαία γράμματα που απηχούν κάτι προσωπικό και ηθελημένα κρυπτικό. Σε ένα έργο μου, στα ΜΥΡΜΗΓΚΙΑ, η ηρωίδα λέει την κρίσιμη φράση: «Δεν έχει σημασία ποιοι είμαστε... Σημασία έχει ποιοι θέλουμε να γίνουμε...»  Αυτό στρέχει γενικότερα στον κόσμο των κειμένων μου.

Η έλλειψη φωτός στο χώρο που βρίσκονται οι συμμετέχοντες στο Zyklon, τους οδηγεί σε σκέψεις που, κατά κάποιο τρόπο, αποκαλύπτουν τις άγνωστες πτυχές του εαυτού τους. Σε αυτή την περίπτωση, το σκοτάδι «ποτίζει» ή «φωτίζει» την ψυχή των ανθρώπων;

Ο Γκαίτε πεθαίνοντας λένε πως είπε μια φράση αντίστοιχη του διαφωτιστικού του οράματος: «Φως, περισσότερο φως...» Στο ZYKLON Ή ΤΟ ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ (αλλά και σε ολόκληρο το θέατρο που γράφω) το αίτημα είναι αντιστραμμένο: Το φως μας δεσμεύει στην αντικειμενικότητα της εικόνας που αποκαλύπτει – αντίθετα το σκοτάδι μπορεί να ελευθερώσει τις πιο ριζικές δυνάμεις του μυαλού μας. Μέσα στο σκοτάδι μπορούμε να τολμήσουμε την απροστάτευτη αγάπη, τη μεταμόρφωση, τη μετάβαση, την ανάσταση, το μεγάλο reset της ύπαρξής μας.

Μπορούμε να πούμε πως το έργο σας είναι μια αντίθεση στο Διαφωτισμό; Και ποιος είναι ο ρόλος της αγάπης μέσα σε αυτό; Είναι ένα ακόμα τέχνασμα ή μια απόδειξη αποδοχής;

Επ’ ουδενί όχι. Είμαι γέννημα της Δύσης, οι αρχές του Διαφωτισμού είναι θεμελιακές για τη ζωή μου. Ωστόσο ο Διαφωτισμός δεν επαρκεί: μπορεί να  είναι λειτουργικός για τον δυτικό άνθρωπο για τον οποίο εξάλλου φτιάχτηκε, δηλαδή για μια μειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού, ωστόσο μοιάζει ελλειμματικός όταν μιλούμε για βιολογικά, ιστορικά και μεταφυσικά αδιέξοδα.  Σε αυτά τα αδιέξοδα οι άνθρωποι απαντάμε με μια λέξη - μαγική εικόνα: την αγάπη. Αν κανείς ψάξει την ανθρώπινη κατάσταση μέσα στην Ιστορία θα δει ότι συνήθως η αγάπη είναι μια πνευματική πολυτέλεια, ένας πολύ ευχάριστος ευφημισμός όσων είναι χορτάτοι και εξασφαλισμένοι.  Έτσι το ζητούμενο μέσα μου να περιγράψω (να ζυγώσω;) έναν τόπο μετά τον Διαφωτισμό – μια επικράτεια συναισθηματική όπου η αγάπη θα είναι εφικτή δίχως τις προϋποθέσεις προστασίας. Ως εκ τούτου προσπαθώ να προσεγγίσω κάτι που είναι μετά από τον Διαφωτισμό και όχι ενάντια σε αυτόν.

Οι ήρωές σας συνομιλούν, φτιάχνουν φανταστικά σενάρια, κρύβονται στo εξιδανικευμένο ψέμα τους. Είναι το παιχνίδι μια ευκαιρία για αυτογνωσία;

Το παιχνίδι είναι (ή καλύτερα: υπό συνθήκη μπορεί να γίνει) μια αποκαλυπτική διαδρομή από έναν δοσμένο εαυτό σε έναν άλλο εαυτό, ελεύθερο όσο και απροστάτευτο. Για μένα αυτή η διαδρομή από την προστασία προς την επικινδυνότητα είναι το κρίσιμο τάνισμα.

Δυο (;) άνθρωποι παγιδευμένοι σε ένα κλειστοφοβικό περιβάλλον, ανήμποροι να ξεφύγουν. Το Zyklon είναι τελικά ένα παιχνίδι προσομοίωσης ή μήπως η ζοφερή πραγματικότητα, η ίδια η ζωή;

Η ερώτησή σας είναι το στοίχημα των θεατών της παράστασης που έφτιαξε με τόσο βαθιά μελέτη και τόσο ταλέντο η Μαριάννα (Κοντούλη) με τους δύο ηθοποιούς της. Αν κάποιος δει την παράσταση πιστεύοντας πως είδε ένα παιχνίδι, τότε το δικό μου στοίχημα έχει χαθεί. Αν κάποιος δει κάτι που έχει αφήσει πίσω του το παιχνίδι κι έχει γίνει επώδυνο, επικίνδυνο και απειλητικό για την διανοητική του τάξη, τότε ίσως η προσπάθειά μου ίσως να μην είναι μάταιη.

Ευχαριστούμε θερμά τον Θανάση Τριαρίδη για την παραχώρηση της συνέντευξης.

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ