Το Aτελιέ της zωής της Κατερίνας Χρηστίδη

~Οι μεγάλοι καλλιτέχνες δεν έχουν πατρίδα~ Α.ντε Μυσσέ--

Ισορροπώντας μεταξύ συνειδητού και υποσυνείδητου η Κατερίνα Χρηστίδη δίνει έκφραση στις εμπνεύσεις της με άκρως ιδιαίτερο και ασυνήθιστο τρόπο. Παρατηρεί την πορεία της ζωής, την καθημερινότητα, τις σχέσεις  και τις συμπεριφορές μεταξύ των ανθρώπων. Κρατάει σημειώσεις, σχεδιάζει, συλλέγει εικόνες δίνοντας  βήμα βήμα ζωή στο έργο που θα πάρει την τελική, κατάλληλη για εκείνη, μορφή.

Σκιές, γραμμές, άγνωστα τοπία, μορφές -οικίες και μη-  είναι τα κυρίαρχα στοιχεία στα έργα της, σκηνοθετώντας ένα ταξίδι αβεβαιότητας και αντιθέσεων που ο θεατής καλείται να ανακαλύψει.

Συνάντησα την Κατερίνα στο καφέ του Μουσείου της Ακρόπολης, πρωινό Τρίτης, παραμονή των εγκαινίων της έκθεσής της.  Απολαμβάνοντας ένα κρύο ρόφημα παρατηρούσα τα χαμογελαστά σκούρα μάτια της να ατενίζουν τον υπέροχο ελληνικό ουρανό και χαμένη μέσα στις σκέψεις της να μου μιλάει με ενθουσιασμό αλλά και με σεμνή ιδιοσυγκρασία για την τέχνη της...

 Γνωρίστε την!

Πότε ήταν η πρώτη σου επαφή με τη ζωγραφική;

Ζωγραφίζω  από μικρό παιδί, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου… και φυσικά με τεράστια χαρά! Θυμάμαι να χρωματίζω με μαρκαδόρους και να μαγεύομαι από το αποτέλεσμα. Από 'κει και πέρα, συνέχισα να ζωγραφίζω με την ίδια σταθερότητα μέχρι την εφηβεία, που ήταν η πιο εκρηκτική περίοδος, και πήρα την απόφαση να πάω στην Καλών Τεχνών. Μια απόφαση που πήρα αρκετά νωρίς, γύρω στα δεκατρία-δεκατέσσερα.

Ήσουν ένα παιδί που είχε βάλει στόχο από νωρίς. Τα κατάφερες;

Ναι, έδωσα και πέτυχα. Μπήκα στην Καλών Τεχνών, φοίτησα, και  στη συνέχεια έκανα ένα μεταπτυχιακό με υποτροφία και πήγα στη Γαλλία μη γνωρίζοντας τι θα ακολουθήσει από ΄κει και πέρα. Είχα αφήσει την πόρτα μισάνοιχτη, να γυρίσω στην Ελλάδα ή να μείνω στο Παρίσι. Δεν ήθελα απαραιτήτως να γυρίσω, δεν ένιωθα καλά σε αυτή την πόλη τότε. Στη συνέχεια έγιναν κάποια πράγματα που μου επέτρεψαν  να μείνω στο Παρίσι: με δέχτηκαν στο Cité Internationale des Arts.  Μια κατοικία για καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Έμεινα εκεί δυο χρόνια μετά τις σπουδές μου, το οποίο με ευνόησε να συναντήσω καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, να εξερευνήσω  την πόλη του Παρισιού, να συχνάζω στους καλλιτεχνικούς κύκλους, και συνεπώς να νιώσω μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση.

 Ποιο ήταν το στυλ ζωγραφικής που επέλεξες;  Ήταν το ίδιο από την αρχή ή  πειραματίστηκες; Και τελικά, πού κατέληξες;

 Όταν ζωγραφίζω δε σκέφτομαι το στυλ. Απλά το  κάνω. Αναζητώ κάτι. Είμαι σε μια συνεχή έρευνα.  Δε θέλω να καταλήξω κάπου. Φαντάζομαι ότι  υπάρχει μια αναγνωρισιμότητα μετά από τόσα  χρόνια, μια φόρμα που μπορεί να είναι  αναγνωρίσιμη. Όπως μοτίβα, ιδέες ή εικόνες που  ελπίζω (γέλια)  να μην επαναλαμβάνονται αλλά  να αλλάζουν απλά μορφή.

Επιδιώκεις κάθε έργο σου να είναι κάτι καινούργιο;

Ναι, θέλω να έχω την έκπληξη αυτού που θα εμφανιστεί. Προσπαθώ από πίνακα σε πίνακα να υπάρχει ένα στοιχείο έκπληξης,  το οποίο να μην έχω απαραίτητα γνωρίσει στο προηγούμενο και να μου είναι οικείο. Ψάχνω, δηλαδή, να είναι ανοίκειο, μέσα από φόρμες,  όμως, που γνωρίζω. Γι' αυτό, δε μου είναι εύκολο να μιλήσω για το στυλ ζωγραφικής μου. Φαντάζομαι, όμως, ότι υπάρχει. Για παράδειγμα, ο τρόπος  που έχω επιλέξει να σχεδιάζω τα τελευταία χρόνια είναι συγκεκριμένος γιατί μπορώ να αποδώσω μορφές. Δε θα μπορούσα να τις αποδώσω με κάποιο άλλο τρόπο.

 

Μίλησε μου για αυτό τον τρόπο λοιπόν.

Είναι μεγάλα σχέδια και θα μπορεί να τα δει ο επισκέπτης στην έκθεση μου αυτό τον καιρό. Έχουν συγκεκριμένη διάσταση περίπου 220x270. Είναι καμβάδες πάνω στους οποίους ζωγραφίζω με κάρβουνο. Δηλαδή, τους επεξεργάζομαι με μια στρώση πλαστικού, αυτό που ονομάζουν οι ζωγράφοι "προετοιμασία", στη συνέχεια γεμίζω τελείως όλη την επιφάνεια με κάρβουνο, με μια συγκεκριμένη γραφή -κάθετη και μικρές κινήσεις- και σιγά σιγά η εικόνα εμφανίζεται μέσα από πολλαπλές στρώσεις. Αυτό έχει μια αίσθηση ίσως αβεβαιότητας,  όπως και κίνησης γιατί οι μορφές δεν είναι πολύ ξεκάθαρες και με αυτόν τον τρόπο δεν τις περιγράφω γιατί δεν υπάρχει γραμμή στο σχέδιο. Το σχέδιο είναι κατ' ουσίαν η γραμμή. Εγώ απλά επεξεργάζομαι τις μορφές με γεμάτες φόρμες  χωρίς να τις περιγράφω με τη γραμμή. Δηλαδή, τις σχεδιάζω σα να τις ζωγραφίζω με το πινέλο, και αντί να σβήνω, προσθέτω. Δε γίνεται να σβήνεις το κάρβουνο γιατί "θα μπουκώσει" όπως λέμε στη ζωγραφική. Οπότε όταν δεν είναι ικανοποιητικό το αποτέλεσμα, σβήνω προσθέτοντας, μέχρι να εμφανιστεί η ικανοποιητική εικόνα.

Μπορούμε να μιλήσουμε για αφηρημένο;

Όχι. Πάντα ξεκινάω από μια φιγούρα. Το κέντρο της δουλειάς μου είναι μια φιγούρα που τοποθετείται σε ένα περιβάλλον οικείο-ανοίκειο. Υπάρχει μια αντίφαση την οποία και υποστηρίζω. Αυτή η φιγούρα έχει την τάση να χαθεί σιγά σιγά χωρίς να εξαφανιστεί, όμως. Πάντα υπάρχει, είναι το εναυσμά μου. Συνήθως μια φιγούρα επικεντρώνει το βλέμμα σε έναν πίνακα, κι αυτό που θέλω είναι λίγο να το σπάσω, ώστε το βλέμμα να ταξιδεύει σε όλη την επιφάνεια. Η φιγούρα λοιπόν έχει την τάση να χάνεται στο περιβάλλον. Την αναγνωρίζεις φυσικά και παρατηρείς κάποια στοιχεία της που μετατρέπονται σε περιβάλλον. Δε θα έλεγα, λοιπόν, ότι είναι αφηρημένο. Είναι μεταξύ αφηρημένου και συγκεκριμένου.

Αφού ολοκληρωθεί το έργο σου αναγνωρίζει τη φιγούρα;

Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση! Όχι. Είναι ανώνυμες οι φιγούρες. Μάλιστα στη ζωγραφική που δείχνω, η αφετηρία της ζωγραφικής ήταν μια αντρική φιγούρα από τάμα. Επειδή πηγαίνω στην Τήνο, είναι μια μορφή που την έχω δει. Ένας κυριούλης που στέκεται, κάπως μαζεμένος. Μια μορφή που με συγκίνησε για κάποιο λόγο.

Γιατί επιλέγεις το μαύρο; Τα έργα σου δεν έχουν συνήθως χρώμα. Γιατί;

Ναι, τα έργα μου είναι ως επί το πλείστον στις αποχρώσεις του μαύρου, κι όταν βάζω χρώμα το "χαμηλώνω". Το χρώμα έχει κάτι πολύ δυνατό συμβολικά, και σα συγκίνηση. Εγώ θέλω να δώσω την αίσθηση μιας πραγματικότητας έτσι όπως την αντιλαμβάνομαι. Με ήπιο τρόπο, όχι κραυγαλέο.

 

Έχει να κάνει με τα συναισθήματά σου;

Σίγουρα, αλλά δεν είναι κάτι που το σκέφτομαι εκείνη τη στιγμή που ζωγραφίζω. Είναι κάτι πιο υποσυνείδητο. Δε ζωγραφίζω σκεπτόμενη να κάνω κάτι χαρούμενο ή θλιβερό. Είμαι τελείως ουδέτερη. Βρίσκομαι σε μια κατάσταση όπου είμαι θα έλεγα "λίγο αφηρημένη"· ναι μεν σκέφτομαι αυτά που με απασχολούν, αλλά συγχρόνως είμαι απορροφημένη από αυτό που κάνω . Ένα μέρος του μυαλού μου μπορεί να βρίσκεται  αλλού, όμως, το άλλο μέρος να είναι πολύ συγκεντρωμένο. Έτσι βρίσκω τη σωστή σχέση και μου αρέσει κιόλας που δεν το ελέγχω ακριβώς, εννοώ, που βρίσκομαι μεταξύ αυτών των δυο καταστάσεων. Αρκεί το αποτέλεσμα να "στέκεται" για εμένα, να  έχει τη σωστή θέση στο μυαλό μου.  Σίγουρα, όμως, αποτραβιέμαι από τα συναισθήματα μου όταν ζωγραφίζω. Δεν είναι σκοπός μου αρχικά να εκφράσω κάποιο συναίσθημα, αλλά μια κατάσταση. Τα έργα μου δεν επηρεάζονται από την κατάσταση στην οποία βρίσκομαι εκείνη τη στιγμή.

Ποια είναι τότε η κινητήρια δύναμη;

Η ανάγκη. Πρέπει να ζωγραφίσω γιατί το έχω ανάγκη. Σίγουρα έχει να κάνει με μια συναισθηματική κατάσταση που πρέπει να διοχετευτεί αλλά όχι με συναισθήματα θυμού, χαράς, λύπης κ.α. Είναι μια ανάγκη δημιουργίας.

Μιλώντας για αυτή τη φιγούρα, τι σχέση επιδιώκεις να έχει με το περιβάλλον;

Πάντα είναι μια φιγούρα που συνδυάζεται σε ένα περίεργο περιβάλλον και αυτό που με ενδιαφέρει είναι η μεταξύ τους σχέση. Η φιγούρα, όπως και το περιβάλλον, δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμα.

Θα μπορούσες να εντάξεις το είδος ζωγραφικής σου σε κάποιο ρεύμα;

Όπως ο ιμπρεσιονισμός για παράδειγμα; Όχι. Σίγουρα, όμως, υπάρχουν επιρροές.

Από ποιούς πιστεύεις ότι μπορεί να έχεις εμπνευστεί;  Ποιους ζωγράφους θαυμάζεις;

Είναι πάρα πολλοί. Από τον Giotto στον  Martin Kippenberger και από τον αφηρημένο Mark Rothko στον Philip Guston που μου θυμίζει λίγο "κόμικς" και που θαυμάζω επίσης πολύ. Όλα αυτά τελείως αντιφατικά στο μεταξύ. Από κλασσικούς, όπως ο Caravaggio, μέχρι μοντέρνους όπως η Louise Bourgeois ή η Kiki Smith. Αν τα έργα μου έχουν πάρει στοιχεία αυτό, έχει γίνει με τρόπο υποδόριο γιατί δεν το έχω αντιληφθεί.

Έχει τύχει να σου πει κάποιος ότι τα έργα σου θυμίζουν κάποιον ζωγράφο;

Μου έχουν πει για τον Philip Guston, αλλά και για τον ιμπρεσιονιστή Georges Seurat. Ο Seurat είχε κάνει κάποια σχέδια με κάρβουνο που βλέπεις τη φιγούρα να τρεμοπαίζει. Μου αρέσει κι αυτός πολύ, και να φανταστείς τον ανακάλυψα πολύ αργότερα. 

Ποιες ώρες αποδίδεις καλύτερα;

Προτιμώ το πρωί. Γενικά πριν τη δύση. Μου αρέσει το φως της ημέρας. Ειδικά στο βόρειο Παρίσι υπάρχει ένα φως που μου αρέσει πάρα πολύ, μαλακώνει τα χρώματα. Δεν είναι όπως το ελληνικό φως που είναι ναι μεν φανταστικό, αλλά πιο σκληρό γιατί κάνει αντίθεση.

Έχεις πάντα έμπνευση;

Όχι πάντα. Έχει τύχει να μην είμαι "εκεί", να μην είμαι παρούσα την ώρα που ζωγραφίζω.  Δουλεύω, όμως, κάθε μέρα ανελλιπώς. Στο ατελιέ μου νιώθω υπέροχα, αλλά μπορεί κάποια μέρα να μη δουλέψω καθόλου καλά. Να περάσουν πολλές ώρες χωρίς να έχω αποτέλεσμα. Θα κάνω όμως κάτι άλλο, θα διαβάσω, θα κρατήσω σημειώσεις , θα κάνω σκίτσα, όλα αυτά με βοηθούν  και κάποια στιγμή θα το ξαναπιάσω και θα βγεί. Το κόστος του να παθαίνω black out είναι μεγαλύτερο από το να μην πάω, γι' αυτό θα πάω στο ατελιέ οπωσδήποτε κάθε μέρα.

Σε έχει βοηθήσει η ζωγραφική στη ζωή σου;

Πολύ. Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς αυτήν κι ας ακούγεται μελό. Αυτή είναι η αλήθεια. Το πιο βασικό είναι ο χρόνος που περνάω πάντοτε. Έτσι κάθε μέρα έχω την αίσθηση ότι κάτι θα δημιουργήσω. Όταν δε, έχω αποδώσει και είμαι χαρούμενη, τα απόνερα της χαράς είναι τόσα, που μετά βλέπω και τη ζωή διαφορετικά. Έχω πιο καθαρό μυαλό, περισσότερη χαρά.

Μπορούμε να μιλήσουμε για στάση ζωής;

Έχω δημιουργήσει τις συνθήκες που μου ταιριάζουν για να ζωγραφίζω, άρα, προσαρμόζομαι στη ζωγραφική. Έχω βρει ένα ατελιέ που μου πηγαίνει. Η απόφαση να μείνω στο Παρίσι, επίσης, ήταν κι αυτό μια επιλογή μου.

Πέρα από το ατελιέ, δουλεύεις κάπου;

Ναι, δουλεύω σε ένα πνευματικό κέντρο επιδοτούμενο από το Δήμο, λέγεται Δημοτική Σχολή Καλών Τεχνών και διδάσκω σε ερασιτέχνες, ενήλικες και παιδιά. Έχω και μια δουλειά στην τράπεζα της BNP όπου διδάσκω σε υπαλλήλους.

Ποιος είναι ο τρόπος διδασκαλίας σου;

Τους μαθαίνω σχέδιο και τα βασικά, όπως αυτό που λέγεται "dessin d'observation" , η διαδικασία παρατήρησης, δηλαδή, προσπαθώντας να δώσω πάντα μια δημιουργική διάθεση, όπου θα σπάσουμε την κλασσική προσέγγιση διδασκαλίας,  ώστε να αναπτύξουν το δημιουργικό τους κομμάτι. 

Παίρνεις χαρά από τη δουλειά σου;

Φυσικά! Μου αρέσει να βρίσκομαι με ανθρώπους με τους οποίους μοιράζομαι το πάθος μου και χαίρομαι όταν βλέπω ότι κι εκείνοι προχωράνε.

Σε ποιες χώρες έχεις κάνει εκθέσεις;

Στο Παρίσι τα τελευταία χρόνια πάω πολύ καλά. Στην Ελλάδα συνεργάζομαι με την Ελεάνα Τούντα εδώ και είκοσι χρόνια όπου και θα λάβει η έκθεση μου από τις 15 Σεπτεμβρίου μέχρι  τις 29 Οκτωβρίου 2016. Αλλά και στην Γερμανία, στη Νέα Υόρκη και στην Κίνα έχω συμμετοχές, δηλαδή δεν πάω εγώ η ίδια, απλά στέλνω τα έργα μου μέσω κάποιων προτάσεων.

Τι feedback παίρνεις από τις εκθέσεις σου;

Καταρχήν χαρά. Ότι και να γίνει, η χαρά είναι το σημαντικότερο στοιχείο. Επίσης, είναι και ένας τρόπος να δω τη δουλειά μου συνολικά. Από το μικρό ατελιέ μου, ξαφνικά έρχομαι αντιμέτωπη με μεγάλους χώρους και συνειδητοποιώ τι έχω κάνει. Για παράδειγμα, στην παρούσα έκθεση μου στην Ελεάνα Τούντα, θα εκθέσω 27 έργα μου. 

Είναι μόνο έργα ζωγραφικής;

 Όχι, εκθέτω και ένα καινούργιο είδος κατασκευής.    Μια ιδέα, με την οποία φλέρταρα τα τελευταία  χρόνια και αποφάσισα να πειραματιστώ. Είναι  χαρτιά, ξύλα, ρετάλια, που κόβω από παλιές μου  συνθέσεις . Για παράδειγμα είχα κάνει κάποιο  κατάλογο που δεν μου άρεσε γιατί οι  φωτογραφίες δεν ήταν καθόλου καλές και δεν  μπορούσα να το μοιράσω. Είχαν τυπωθεί περίπου 1000 αντίτυπα και βρήκα άλλο τρόπο να τα χρησιμοποιήσω. Άρχισα να κόβω τις εικόνες και τις έβαζα να στέκονται, δημιουργώντας έτσι ένα άλλο concept, ανακυκλώνοντας τα έργα. Έτσι άρχισε αυτή η ιδέα και συνεχίζεται.

Ποιο είναι το ύφος αυτών των κατασκευών;

Υπάρχει κάτι κοινό σε όλα τα έργα μου, είτε είναι ζωγραφική, είτε είναι κατασκευές, είτε είναι σχέδια, και αυτό θα το ονόμαζα ένα είδος "σκηνοθεσίας". Υπάρχει μια απεύθυνση στο θεατή, σαν ένα στιγμιότυπο κάποιας ιστορίας, σα μια αφήγηση. 

Ποια ιστορία θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας;

Ήμουν πολύ μικρή, γύρω στα έξι, όταν είχα πια ξεκινήσει να ζωγραφίζω κάποια ανθρώπινη μορφή. Θαύμαζα πολύ τον μεγαλύτερο αδερφό μου θυμάμαι,  ο οποίος κι εκείνος είναι ζωγράφος, και έχοντας μεγάλη παρατηρητικότητα απέδιδε με μεγάλη λεπτομέρεια το κάθε τι. Εγώ αντίθετα "πασάλειβα". Τότε, όμως, θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι είπα: "τώρα έχω το δικό μου στυλ". Ήμουν συνειδητοποιημένη ότι πλέον είχα βρει τον δικό μου τρόπο ζωγραφικής. Ένιωσα περηφάνια και μεγάλη αυτοπεποίθηση.

 Ποιο είναι το μήνυμά σου στους αναγνώστες  του deBop;

 Ελάτε στην έκθεση! (γέλια)

 Όταν δημιουργείς, εμπλουτίζεις τον τρόπο που  βλέπεις την καθημερινότητα σου. Και δεν είναι  μόνο ότι την εμπλουτίζεις, αλλά μαθαίνεις κιόλας  από τη ζωή. Εμπλουτίζεις τον τρόπο που κοιτάς  τον κόσμο και τις σχέσεις σου. Το παρατηρώ στα  παιδιά στα οποία διδάσκω, που ήδη αρχίζουν κι  εμπλουτίζουν τον κόσμο τους με διαφορετικό  τρόπο και είναι και πολύ πιο ανοιχτά στην τέχνη.  Η δημιουργικότητα ταρακουνάει τα "a priori" μας και είναι ένας τρόπος που αξίζει να τον προσεγγίσουμε για να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο! Δημιουργείτε λοιπόν, κάνει καλό!

Στο άκουσμα της λέξης : "πίνακας ζωγραφικής" συνήθως στο μυαλό μας σχηματίζεται η εικόνα ενός υπέροχου τοπίου ή κάποιου καταπληκτικού πορτραίτου. Εντούτοις σήμερα, ύστερα από τόσους αιώνες τέχνης και παρόλο που έχουμε δει τόσες εικόνες, το μυστικό ενός ζωγράφου είναι να μας ξεναγήσει σε έναν καινούργιο, ανεξερεύνητο κόσμο. Η Κατερίνα Χρηστίδη το καταφέρνει θαυμάσια και μας φέρνει σε επαφή με τα βάθη της ψυχής της. Αξίζει να αφήσετε τον εαυτό σας να εισχωρήσει μέσα από τους μεγάλων διαστάσεων καμβάδες της και να περιπλανηθείτε στον άκρως ενδιαφέροντα και συναρπαστικό κόσμο της Κατερίνας Χρηστίδη.

Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα - Αρματολών & Κλεφτών 48, Αθήνα 114 71
Τηλ: 210- 6439466
Διάρκεια Έκθεσης: 15.09.2016 -29.10.2016

Περισσότερα για την έκθεση εδώ.

Κατερίνα Χρηστίδη:  http://katerina-christidi.blogspot.gr/

Κείμενο - Φωτογραφίες: Μαρία Μιχαλινού