Το καινοτόμο πρόσωπο της Ιστορίας / Συνέντευξη με την ιστορικό Μαρία Σαμπατακάκη
2023-02-07
Πώς μπορεί η Ιστορία να ξεφύγει από την απλή παράθεση γεγονότων του παρελθόντος και να αποκτήσει πνοή στο σήμερα; Η απάντηση μπορεί να φαντάζει δύσκολη ως απίθανη, ωστόσο, το μυστικό κρύβεται στους σωστούς συνδυασμούς της. Ας αφήσουμε όμως την κυρία Σαμπατακάκη, έμπειρη και διακεκριμμένη ιστορικό, να μας το αναλύσει:
Συνέντευξη στην Ιωάννα Γεωργοπούλου*
Είχα την ευκαιρία να σας γνωρίσω μέσα από το πρόγραμμα των Μεταπτυχιακών Σπουδών "Ψηφιακός Πολιτισμός, Έξυπνες Πόλεις, ΙοΤ & Προηγμένες Ψηφιακές Τεχνολογίες" του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Εκεί έμαθα για το δημιούργημα σας, το "Historistai". Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι ασκείτε το επάγγελμα του ιστορικού με λιγότερο συμβατικούς τρόπους. Συνήθως όταν μιλάμε για ιστορία έχουμε στο μυαλό μας μόνο το παρελθόν. Αντίθετα εσείς παράγετε ιστορία χρησιμοποιώντας εργαλεία της τέχνης, της τεχνολογίας, της αγοράς με σκοπό να έχει κάποια χρήση στο σήμερα. Αυτό έχει μεγάλο ενδιαφέρον ιδίως για όσους κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο πολιτιστικό πεδίο. Θα ήθελα λοιπόν να μου πείτε, τι ήταν εκείνο που προσδοκούσατε να φέρουν οι "Historistai" στον τομέα του Πολιτισμού;
Η αρχική σκέψη ήταν να φτιαχτεί ένα βιώσιμο σχήμα, πράγμα ούτε τόσο εύκολο, ούτε αυτονόητο, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι ξεκινήσαμε μεσούσης της οικονομικής κρίσης. Από εκεί και πέρα με ενδιέφερε κυρίως να μπει η Ιστορία ως βασικός συνεργάτης και όχι σα φτωχός συγγενής σε τομείς όπως ο πολιτισμός και το επιχειρείν. Να δώσω ένα παράδειγμα: μια από τις πιο ωραίες συνεργασίες του "Ηistoristai" είναι αυτή με το Animasyros, ένα από τα σημαντικότερα φεστιβάλ animation διεθνώς. Το 2021 είχαμε την ευκαιρία συμμετοχής σε ένα φιλμ παραγωγής του Animasyros υπό τη σκηνοθεσία του Κύπριου Χαράλαμπου Μαργαρίτη. Η ταινία αφηγούνταν την ιστορία της Ερμούπολης της Σύρου. Χάραξε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διαδρομή σε φεστιβάλ του εξωτερικού και όχι μόνο. Στην ουσία επρόκειτο για μια εικονογραφική ελλειπτική αφήγηση για το παρελθόν ενός τόπου. Ο σκηνοθέτης-animator έδωσε νέα πνοή σε ένα αμιγώς ιστορικό κείμενο δια της τέχνης του με πολύ καλά αποτελέσματα. Και αυτό νομίζω λέει αρκετά για τους συνδυασμούς, για το πώς μπορεί να εξελιχθεί και τί μπορεί να προσφέρει μια ιστορική εργασία.
Πολιτισμός και επιχειρηματικότητα: Πιστεύετε ότι η ιστορία θα μπορούσε να χωρέσει σε αυτό το δίπολο;
Σαφέσταστα. Πρώτον γιατί το ένα δεν αποκλείει το άλλο και δεύτερον γιατί το ένα χρειάζεται το άλλο. Το θέμα είναι να μην φοβόμαστε να τολμήσουμε τους συνδυασμούς. Στην εποχή που ζούμε, αν θέλουμε να προχωρήσουμε έχουμε ανάγκη τη συνύπαρξη, την πολυεπιστημονικότητα και τον συσχετισμό τους με την ιστορία αλλα επιπλέον και την κανονική ζωή και την οικονομία.
Ιστορία και Ψηφιακά μέσα: οι νέες τεχνολογίες διαμορφώνουν σήμερα ένα νέο πλαίσιο διαχείρισης των πολιτιστικών αγαθών και τη μετάβαση του πολιτισμού από το πραγματικό στο ψηφιακό τοπίο. Πόσο κοντά ή και πόσο μακριά βρισκόμαστε σε αυτόν τον τομέα στην Ελλάδα;
Δεν θεωρώ ότι το μέλλον του πολιτισμού ή ορθότερα του πολιτιστικού έργου ή προϊόντος είναι ψηφιακό. Η τέχνη και γι’ αυτόν που την παράγει και για εκείνον που την καταναλώνει (ας μου επιτραπεί ο όρος) είναι πρώτα και κύρια βίωμα. Τα ψηφιακά εργαλεία χρειάζονται για να την εμπλουτίσουν, να διευρύνουν τους αποδέκτες της και να την κάνουν πιο προσβάσιμη. Υπό αυτή την έννοια έχουμε κάνει πολλά βήματα. Βοήθησε και η πανδημία σε αυτό. Αν η γενιά που είναι στα πράγματα και αγαπά περισσότερο τον αναλογικό κόσμο αποφασίσει να συνδιαλεχτεί με τη γενιά που έρχεται και είναι πιο εξοικειωμένη με τα ψηφιακά εργαλεία, τότε ίσως υπάρξει μια ισορροπία. Η σωστή δοσολογία είναι το κλειδί κατά την ταπεινή μου γνώμη.
Πόσο δύσκολο είναι, κυρίως στην Ελλάδα, να ασχοληθεί κάποιος επαγγελματικά με την Ιστορία, αλλά και γενικότερα με τον κλάδο του Πολιτισμού; Τι θα συμβουλεύατε τους νέους ιστορικούς και τους μελλοντικούς συναδέλφους;
Γενικά δεν είμαι των «συμβουλών», πιστεύω ότι καθένας χαράζει καλύτερα τον δρόμο του, βασιζόμενος στο ένστικτο, τα θέλω και φυσικά τη δουλειά του. Το μόνο που θα μπορούσα να πω είναι να βγουν από τα «στεγανά» ως προς τη χρήση και τη λειτουργία της Ιστορίας που κληροδοτεί στη σκέψη τους το πανεπιστήμιο. Να βγουν από τη λογική του «διορισμού» και να αναζητήσουν πιο δημιουργικούς δρόμους. Με λίγα λόγια να είναι λιγότερο συντηρητικοί και περισσότερο θαρραλέοι, να επινοήσουν τον επαγγελματικό τους εαυτό.
*Η Ιωάννα Γεωργοπούλου σπούδασε Ιστορία, Αρχαιολογία & Διαχείριση Πολιτιστικών Αγαθών στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Ασχολείται με το marketing του πολιτιστικού τουρισμού και τον ψηφιακό πολιτισμό.
Ηistoristai:
