Violet Louise: «Η διάλυση του πολιτισμού δεν είναι θέμα ελληνικό, αλλά παγκόσμιο»

Με αφορμή τις «Τρωάδες» που παρουσιάζονται αυτή την περίοδο στο θέατρο Tempus Verum, συναντήσαμε τη σκηνοθέτιδα Violet Louise, κατά κόσμον Λουίζα Κωστούλα, και μας μίλησε για την καλλιτεχνική της πορεία, τον τρόπο δημιουργίας της παράστασης και τις σκέψεις της για τον πολιτισμό.

Όπως πάρα πολλοί άνθρωποι που δεν ξέρουν τι ακριβώς θέλουν να κάνουν στη ζωή τους, έτσι κι εγώ πέρασα από διάφορους χώρους εκπαίδευσης.  Αποφοίτησα από το Νομικό Τμήμα Νομικής Αθηνών, ενώ παράλληλα έδωσα εξετάσεις στο Υπουργείο Πολιτισμού. Στη συνέχεια ξεκίνησα να δουλεύω ως ηθοποιός και να ασχολούμαι με την τεχνολογία. Με ενδιέφερε να εξερευνήσω το πεδίο του ήχου και της εικόνας. Εκείνη την περίοδο γνώρισα το Βασίλη Κουντούρη και τον Κώστα Μπώκο από το στούντιο πολυμέσων Studio19, οι οποίοι εξελίχθηκαν σε μόνιμους συνεργάτες μου. Συνεργαστήκαμε πρώτη φορά για την παραγωγή ενός άλμπουμ με pop ηλεκτρονικά τραγούδια. Έτσι σιγά σιγά εισέβαλα στον κόσμο του ήχου και της εικόνας.

Το ψευδώνυμο Violet Louise το χρησιμοποιούσα την περίοδο που έπαιζα μουσική σε διάφορες σκηνές της Αθήνας. Όταν έκανα την πρώτη μου παράσταση, σκέφτηκα να διατηρήσω αυτό το όνομα σαν μετεξέλιξη της μουσικής μου διαδρομής κι έτσι παρέμεινε.

Αρχές του 2012, αποφάσισα όλες αυτές τις ξεχωριστές δεξιότητες να τις εντάξω στην πρώτη μου παράσταση επί σκηνής. Ήταν τα «Γράμματα στα κοριτσάκια». Πήγε ανέλπιστα καλά και μου έδωσε το θάρρος να συνεχίσω να διερευνώ καλύτερα αυτό που αργότερα ονόμασα πολυμεσική αφήγηση, δηλαδή αφήγηση με τη χρήση της τεχνολογίας και των νέων μέσων.

Οι παραστάσεις μας είναι ένας συνδυασμός θεάτρου και οπτικοακουστικής εγκατάστασης. Τα κείμενα που χρησιμοποιώ είναι είτε δικά μου, είτε άλλων συγγραφέων, είτε σύνθεση από πολλά διαφορετικά κείμενα και πηγές από το διαδίκτυο. Το τελευταίο διάστημα ασχολούμαστε ενεργά με την ψηφιακή αφήγηση. Έχουμε δημιουργήσει μια άτυπη μικρή ομάδα που σιγά σιγά ανοίγει και προς άλλους ανθρώπους που έχουν κοινή οπτική με εμάς. Είμαστε όλοι μας πολυεργαλεία, κάνουμε τόσα πολλά και διαφορετικά πράγματα ο καθένας από εμάς. Γιατί στις μέρες μας πρέπει κανείς να έχει πάνω από μία ειδικότητες για να ανταποκριθεί στις ανάγκες μιας καλλιτεχνικής παραγωγής όταν δεν υπάρχει χρηματοδότηση.

Σήμερα χρειάζεται να έχεις πολλές διαφορετικές δεξιότητες είτε ασχολείσαι με την τέχνη είτε όχι, καθώς τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Η εποχή της εξειδίκευσης έχει περάσει ανεπιστρεπτί και ίσως είναι καλύτερο αυτό. Προσωπικά πιστεύω στον συνθετικό άνθρωπο (homo universalis), που διψά για γνώση που θα του δώσει τη δυνατότητα να δημιουργήσει νέα εργαλεία και θα τον οδηγήσει σε νέους δρόμους έκφρασης και δημιουργίας. Αν  κάποιος επιθυμεί να ασχοληθεί με τη σύνθεση πρέπει να  περάσει από πολλά διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα. Μέσα από όλη αυτή την έρευνα και μετά από καιρό καταλήγεις στον ένα και μοναδικό δρόμο. Οι πολλαπλές και παράλληλες διαδρομές είναι αναπόφευκτες αν θέλεις να δημιουργήσεις το προσωπικό σου στίγμα.

Η χρήση της τεχνολογίας δεν αποτελεί σήμερα πρωτοπορία. Η γλώσσα που δημιουργεί ο κάθε καλλιτέχνης και το πώς χρησιμοποιεί την τεχνολογία διαφέρει. Πρωτοποριακός τρόπος είναι αυτός που σε οδηγεί στη δημιουργία της δικής σου απόλυτα προσωπικής γλώσσας. Στις δικές μου πολυμεσικές αφηγήσεις ξεκινώ πρώτα από το κείμενο. Μπορεί να είναι είτε πρωτότυπο, είτε υλικό από το διαδίκτυο, είτε σύνθεση από κείμενα άλλων συγγραφέων. Ακολουθεί η παραγωγή  των υλικών της μουσικής και του ήχου. Όλα τα παραπάνω στοιχεία δημιουργούν τη μουσική και ηχητική παρτιτούρα της αφήγησης. Στο τέλος, ενσωματώνω την εικόνα. Έτσι δημιουργείται ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αφήγησης για τους ερμηνευτές επί σκηνής. Σε αυτό το πλαίσιο, οι συντελεστές και οι ερμηνευτές προσθέτουν τα δικά τους προσωπικά στοιχεία.

Το στήσιμο της παράστασης στο χώρο είναι για μένα η πιο δύσκολη διαδικασία. Ο χώρος συνδιαμορφώνει το δρώμενο. Πάντα προσπαθούμε να βρούμε την καλύτερη δυνατή συνθήκη ανάδειξης του χώρου και της παράστασης μέσα σε αυτόν. Για παράδειγμα στις «Τρωάδες» που είχαν παιχτεί σε προγενέστερο χρόνο, χρησιμοποιούσαμε άλλα οπτικά υλικά. Όταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε πάνω στη δεύτερη εκδοχή τους στο θέατρο του Tempus Verum, λάβαμε υπόψιν τις ιδιαιτερότητές του. Αυτό είχε ως συνέπεια να αλλάξουν πολλά στοιχεία στο στήσιμο. Για παράδειγμα δημιουργήσαμε οπτικά και ηχητικά υλικά από την αρχή. Επίσης σε αυτή τη νέα εκδοχή της παράστασης τα φώτα είναι μέσω βίντεο.

 Μια μεγάλη πρόκληση ήταν το πώς θα μπορούσαν να αποδοθούν τα χορικά. Δεν ήθελα να χρησιμοποιήσω παλιότερες γνωστές φόρμες, αλλά να ειπωθούν με απλό τρόπο με χρήση φυσικών και ηλεκτρονικών ήχων, σαν τραγούδια ανθρώπων που σιγοψιθυρίζουν αποχαιρετώντας την πατρίδα τους. Η μουσική μετάφραση του Μιχάλη Κακογιάννη υπήρξε το ιδανικό υλικό για την υλοποίηση αυτής της ιδέας.

Στο σχεδιασμό της εικόνας έχω ενεργό ρόλο, τον εξερευνώ με τη βοήθεια του φίλου και συνεργάτη Βασίλη Κουντούρη από το Studio19. H διαδικασία περιλαμβάνει κινηματογράφηση, ψηφιακή επεξεργασία, μοντάζ στο στούντιο. Συνήθως με τη βοήθεια της τεχνολογίας, καταφέρνω να υλοποιώ ό,τι έχουμε αποφασίσει στο σχεδιασμό σε προηγούμενο χρόνο.

Την Αγλαΐα Παππά τη γνώρισα στο Studio19. Έπρεπε να ηχογραφήσουμε τη φωνή της για τις ανάγκες μιας παράστασης κάποιου άλλου σκηνοθέτη. Θυμάμαι ότι όλοι μας είχαμε μείνει άναυδοι με το πόσο γρήγορη και αποτελεσματική ήταν στην ηχογράφηση. Κατά σύμπτωση, κάποιους μήνες μετά το Ίδρυμα Κακογιάννη  μου πρότεινε να σκηνοθετήσω τις Τρωάδες στα πλαίσια της Αφής της Φλόγας στο Μουσείο Αρχαίας Ολυμπίας. Μέσα στους επιλεγμένους ηθοποιούς ήταν και η Αγλαΐα. Αυτή ήταν η δεύτερη συνεργασία μας και αμέσως φάνηκε η χημεία μας. Από τότε συνεργαζόμαστε σταθερά επί σκηνής αλλά και στις ψηφιακές αφηγήσεις. Είναι εξαιρετική και ως ηθοποιός και ως δασκάλα, πολύ δοτική, δεν φοβάται να μεταδώσει τη γνώση της και αισθάνομαι τυχερή που μία τυχαία συγκυρία μας έδωσε την ευκαιρία να συνεργαστούμε.

Στις «Τρωάδες» οι Έλληνες δεν κατέκτησαν απλά τους Τρώες, τους εξαφάνισαν. Πέταξαν από τα βράχια το μικρό Αστυάνακτα, τον τελευταίο απόγονο της γενιάς των Τρώων, αφανίζοντας έναν ολόκληρο πολιτισμό. Το κείμενο αυτό του Ευριπίδη είναι πιο επίκαιρο παρά ποτέ. Ζούμε στιγμές παραλογισμού και φόβου. Η παγκόσμια κοινότητα είναι σε αναβρασμό, ενώ τα τύμπανα του πολέμου είναι έτοιμα να ηχήσουν και πάλι. Ο λόγος του Ευριπίδη είναι προφητικός. Ο άνθρωπος φαίνεται πως δε μαθαίνει από την ιστορία του. Σήμερα πρέπει όλοι μας να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Στόχος είναι το μυαλό μας και η πνευματική μας ακεραιότητα. Η ελευθερία μας βάλλεται από παντού. Ο άνθρωπος είναι έλλογο ον κι όπως λέει ο Ευριπίδης «όταν η λογική λιποτακτεί, θεριεύει ο φόβος». Το παράλογο και ο  φόβος έχουν αποδέκτες τους αδύναμους που σε περίοδο πολέμου είναι οι λεγόμενες παράπλευρες απώλειες.

Η διάλυση του πολιτισμού δεν είναι θέμα ελληνικό, αλλά παγκόσμιο. Υπάρχει μια τάση διαρκούς συρρίκνωσης του βιοτικού και του πνευματικού επιπέδου, με σκοπό οι άνθρωποι να ζουν και να αναπνέουν σκεπτόμενοι μόνο τις βασικές τους ανάγκες. Ταυτόχρονα ζούμε όλοι υπό καθεστώς τρόμου. Η τεχνολογία και η πληροφορία μέσω του διαδικτύου που δεν υπόκειται σε κανένα απολύτως έλεγχο έχει παίξει καταλυτικό ρόλο σε αυτό. Δεν θέλω να είμαι απαισιόδοξη, αλλά τα χρόνια που έρχονται θα είναι ιδιαιτέρως δύσκολα για όλους μας. Και ο πολιτισμός είναι από τους τομείς που βάλλεται πρωτίστως σε αυτές τις σκοτεινές περιόδους γιατί εμπεριέχει την έννοια της ελεύθερης έκφρασης. Στην Ελλάδα δε τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Ουσιαστική υποστήριξη προς τους καλλιτέχνες δεν υπάρχει ενώ τα κονδύλια μειώνονται δραματικά.

Τι μπορεί κάποιος Έλληνας δημιουργός να κάνει στη χώρα μας για να μπορέσει να επιβιώσει; Nα πηγαίνει όσο μπορεί κόντρα στο ρεύμα των καιρών, να δημιουργεί ομάδα με ανθρώπους που έχουν κοινούς κώδικες και να βασίζεσαι στις δικές σου δυνάμεις παρ’όλο που δε θα αμειφθεί τις περισσότερες φορές επαρκώς για τη δουλειά του.

Μέσα σε όλα αυτά υπάρχουν και κάποιοι που διαμαρτύρονται γιατί υπάρχουν τόσα μικρά θέατρα και παραστάσεις στη χώρα μας. Για μένα καλώς κάνουν και υπάρχουν. Αν κλείσουν οι μικροί χώροι και πάψουν να γίνονται παραστάσεις από μικρότερες εναλλακτικές ομάδες, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να εγκαθιδρυθεί το μονοπώλιο των μεγάλων χώρων και ιδιωτικών οργανισμών. Απαιτείται μία οργανωμένη αντίσταση σε πολλαπλά επίπεδα από όλους μας ώστε η τέχνη και ο πολιτισμός να μη γίνει προνόμιο των λίγων και εκλεκτών.

Κι ένα απόσπασμα από τις «Τρωάδες» για επίλογο...

«Όποιος περηφανεύεται για τα εγκόσμια αγαθά του είναι άμυαλος. Της τύχης τα γυρίσματα, σήμερα εδώ, αύριο εκεί, είναι άστατα σαν τα χοροπηδήματα κάποιου τρελού. Παντοτινή ευτυχία δεν υπάρχει.» Αυτή η φράση δείχνει ακριβώς ότι η ζωή μας βασίζεται στη σύμπτωση, στην τύχη και στη συγκυρία. Το «για πάντα» δεν υπάρχει. Καλός είναι και ο σχεδιασμός, αλλά πρέπει να ζούμε στο τώρα με ηρεμία ψυχής και εσωτερική πληρότητα. Έχουμε κληρονομήσει σπουδαία κείμενα στα οποία μπορούμε να ανατρέχουμε και να τα συμβουλευόμαστε σα να είναι εγχειρίδια καθημερινής διαβίωσης. Ο πνευματικός πλούτος αυτών των κειμένων θα μπορούσε  να είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη που θα μπορούσε να μας ανασύρει από το υπαρξιακό μας αδιέξοδο. Ας τον εκμεταλλευτούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Ευχαριστούμε πολύ την Violet Louise για το χρόνο της και την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτησή μας!

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ