Χρήστος Δασκαλάκης: Οι Νικο-λύκοι της ζωής μας

Με αφορμή την κυκλοφορία τoυ ολοκαίνουργιου παραμυθιού ο «Νικολύκος στη μακρινή Ντουλαποχώρα», μιλήσαμε με τον αγαπημένο συγγραφέα Χρήστο Δασκαλάκη για το σουρεαλισμό της πραγματικότητας, για τα παιδιά, τα όνειρα, την κρίση και την ελπίδα που αγνοφαίνεται σιγά σιγά στον ορίζοντα πολιτισμικά, στις τέχνες και ειδικότερα στο παιδικό βιβλίο.

Σε αντίξοες συνθήκες θα έλεγε κανείς, εν μέσω κρίσης, γεννήθηκε ο Νικολύκος, ένα παραμύθι που μιλάει για την διαφορετικότητα, την αγνή αγάπη και περιγράφει γλαφυρά τον φόβο που προκαλούν οι προκαταλήψεις στην κοινωνία μας. Ποιά υπήρξε η δική σου αφορμή για την συγγραφή του παραμυθιού; Πώς και πότε παίρνει μορφή και νου ο πολυδιάστατος Νικολύκος;

Αφορμή για την ιστορία του Νικολύκου υπήρξε η συναναστροφή μου με τον μικρό Νικόλα, γιό αγαπημένης φίλης, που μεγάλωσε μέσα στη ζωή μου. Από μικρός αγαπούσα πολύ τα παιδιά, ίσως επειδή δεν είχα τη χαρά να έχω αδέλφια γα να μπορώ να παίζω μαζί τους και να μοιράζομαι τις εμπειρίες μου. Έτσι, έδωσα στον Νικόλα όλη εκείνη την αγάπη που είχα κρατήσει μέσα μου για τα παιδιά. Και δεν σου κρύβω, ότι τώρα που με προσκαλούν να διαβάσω την ιστορία του Νικολύκου σε σχολεία και βιβλιοθήκες, νιώθω ο πιο τυχερός άνθρωπος στον κόσμο. Μπορώ επιτέλους να υλοποιήσω το όνειρο μου και να βρίσκομαι ανάμεσα σε παιδιά. Σε παιδιά που είναι έτοιμα να ακούσουν, να εκφράσουν απορίες, να μοιραστούν μαζί μας τις ανησυχίες τους και να μιλήσουν  χωρίς φόβο και δισταγμό. Αιτία βέβαια για τη συγγραφή αυτής της ιστορίας στάθηκαν προσωπικές εμπειρίες και βιώματα ως παιδί, όμως τελικά ο χρόνος κλείνει όλες τις πληγές και μένει μια γλυκόπικρή ανάμνηση που σου υπενθυμίζει ότι δεν θέλεις ποτέ ξανά να νιώσεις φόβο και μοναξιά…

Ένα απο τα πολυτιμότερα δώρα που μπορεί να δώσει ένας γονιός στο παιδί του είναι η όξυνση του κριτικού νου. Μία δύσκολη αποστολή αλλά πέρα για πέρα λυτρωτική. Θεωρείς πως οι γονείς στην Ελλάδα έχουν παρόμοιο προσανατολισμό; Το παιδικό βιβλίο έχει απήχηση; Tι συμβαίνει σε αυτόν τον παιδαγωγικό χώρο αλήθεια;

Στις συναντήσεις μου με γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς, παρατηρώ ότι τελικά αυτοί που διψούν περισσότερο για γνώση και πληροφόρηση, είναι οι ίδιοι οι μαθητές. Οι γονείς δεν έχουν πάντα τον χρόνο και τη διάθεση να ασχοληθούν, και φοβάμαι πως θα έρθω να τους δικαιολογήσω. Είναι τόσα τα προβλήματα που έχουν στο μυαλό τους, τόση η ανασφάλεια και ο καθημερινός αγώνας επιβίωσης, που πραγματικά, ο ελεύθερος χρόνος για συζήτηση με τα παιδιά  μοιάζει πολυτέλεια. Μακάρι όμως να μπορούσε να γίνει τρόπος ζωής. Μακάρι να ζούσαμε σε μια κοινωνία με λιγότερα προβλήματα και μεγαλύτερη μέριμνα για την παιδεία.  Από την άλλη παρατηρώ ότι οι νέοι σε ηλικία δάσκαλοι είναι πολύ πιο συνειδητοποιημένοι και έχω φτάσει σε σημείο να συγκινηθώ από το ενδιαφέρον που δείχνουν για τους μικρούς τους μαθητές. Υπέροχη δουλειά κάνουν και αρκετές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα. Μόλις εντοπίσουν κάποιο βιβλίο με ενδιαφέρον, αμέσως αναζητούν τον συγγραφέα και τον φέρνουν σε επαφή με τα σχολεία. Αυτοί είναι και οι άνθρωποι που θαυμάζω. Οι άνθρωποι, που πέρα από τα καθήκοντα τους, κάνουν τα πάντα για να φέρουν τα παιδιά κοντά στο καλό βιβλίο. Και είναι τιμή για εμένα να συμμετέχω σε αυτήν την προσπάθεια. Πραγματικά, εύχομαι να μπορέσω να κάνω πολύ περισσότερα στο μέλλον.

Παράλληλα με την ανάπτυξη της τεχνολογίας παρατηρείται πως τα παιδιά έχουν στραφεί πιο πολύ απο ποτέ, στις τηλεοράσεις, τα κινητά και τις παιχνιδομηχανές. Τί κυνδύνους εγκυμονεί αυτή η τάση κατα την άποψή σου και τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να εμπνεύσουν τα παιδιά τους να ασχοληθούν με κάτι πιο παραγωγικό όπως η ανάγνωση ενός βιβλίου;

Δυστυχώς αυτό είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που με φοβίζει αρκετά και με ανησυχεί. Όμως, από την άλλη, βλέπω ότι είναι κάτι που μπορεί να ελεγχθεί. Τα πάντα είναι στο χέρι των γονιών. Αν γίνει κακή αρχή, τότε είναι δύσκολο να υπάρξει επιστροφή. Υπάρχουν γονείς όμως που χωρίζουν τον χρόνο στα δύο και βάζουν όρια, πράγμα πολύ, μα πάρα πολύ σημαντικό! Πρέπει να δώσουμε στους γονείς να καταλάβουν πως όσο ωφέλιμος είναι ο αθλητισμός, τόσο ωφέλιμη είναι και η ανάγνωση. Όσο σημαντική επίσης είναι η ενασχόληση με την τεχνολογία, τόσο σημαντική είναι και η ενασχόληση με το βιβλίο. Η απουσία του βιβλίου από τη ζωή μας, είναι ένα είδος πνευματικής αναπηρίας. Πως μπορεί κάποιος να προχωρήσει χωρίς γνώση; Και πως μπορεί να υπάρξει γνώση χωρίς ανάγνωση και βιβλίο; Όλα λοιπόν με μέτρο και με όριο. Άλλη η ώρα του ηλεκτρονικού παιχνιδιού και άλλη η ώρα του βιβλίου. Μην στερήσουμε τίποτα στα παιδιά μας. Η υπερβολή δεν έκανε ποτέ καλό. Η σύνεση πάλι και το μέτρο, έφεραν σπουδαία αποτελέσματα. Το αισιόδοξο είναι ότι οι νέοι γονείς φροντίζουν να δίνουν ερεθίσματα, αναζητούν τα βιβλία εκείνα που είναι σημαντικό να διαβάσουν μαζί με τα παιδιά τους, ψάχνουν το καινούριο, ψάχνουν το διαφορετικό και είναι ενήμεροι για τις εξελίξεις στη ψυχολογία και κατά επέκταση στις καινούριες «μεθόδους»  διαπαιδαγώγησης των παιδιών. Και είναι πολύ συγκινητικό που είδαμε γονείς να έρχονται στις παρουσιάσεις του Νικολύκου μαζί με τα μικρά παιδιά τους, ώστε να μπορέσουν να αντλήσουν εμπειρίες και γνώση  και να μπορέσει στη συνέχεια να υπάρξει συζήτηση και διάλογος στο σπίτι πάνω στο θέμα. Τέτοιου είδους γονείς είναι στα μάτια μου ένα είδος ευεργέτη που μεγαλώνει σωστά τους καινούριους Έλληνες.

Αλήθεια ποια η αξία του βιβλίου στην καθημερινή μας ζωή, μπορεί να συμβάλλει πιστεύεις, με μεγαλύτερη επιτυχία στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών αλλά και «των μεγάλων» απο τα νέα μέσα κοινωνικοποίησης που μας έχουν βομβαρδίσει;

Όταν υπάρχουν περίοδοι που ξεχνάω να διαβάσω μερικές σελίδες κάθε βράδυ, νιώθω ότι κάτι δεν πήγε καλά στην ημέρα που προηγήθηκε. Όταν καταφέρνω και διαβάσω, έστω για δέκα λεπτά πριν κοιμηθώ, νιώθω ότι έκανα κάτι όμορφο για τον εαυτό μου. Νομίζω αυτή μου η απάντηση δείχνει ξεκάθαρα την αξία του βιβλίου στην καθημερινή μας ζωή.

Η κρίση έχει οδηγήσει σε μία κοινωνική αποξένωση, πολλοί κλείστηκαν στο καβούκι τους και η ψυχαγωγία έγινε ένα είδος πολυτέλειας θα έλεγε κανείς, πια. Πώς βλέπεις εσύ τον παλμό της κοινωνίας μέσα απο τις παρουσιάσεις και τις συνευρέσεις σου αλλά και τη συναναστροφή σου με εκδοτικούς οίκους;

Παρατηρώ ότι υπάρχει μια στροφή στις «παραδόσεις», και το βιβλίο, και η γνώση γενικότερα, έχει μεγάλη παράδοση στην Ελλάδα. Έχω λοιπόν διακρίνει μια στροφή προς το βιβλίο. Έκπληκτος βλέπω  ανθρώπους να μπαίνουν σε Δημοτικές βιβλιοθήκες και να δανείζονται βιβλία, βλέπω εκδοτικούς οίκους να κάνουν μια ήρεμη στροφή και να εμπιστεύονται νέους ανθρώπους που έχουν κάτι καινούριο να πουν, βλέπω φίλους να αγοράζουν βιβλία για τον εαυτό τους ή τους άλλους, βλέπω γονείς στα βιβλιοπωλεία μαζί με τα παιδιά τους και αυτό είναι υπέροχο. Αν μιλήσω από προσωπική εμπειρία, λαμβάνω μηνύματα και φωτογραφίες ανθρώπων που αγόρασαν τον Νικολύκο και μου γράφουν από μέρη που δεν ήξερα ότι υπάρχουν.  Αυτό είναι μια μοναδική εμπειρία για εμένα, μεγάλη τιμή, ένα δείγμα ότι  η σημερινή κατάσταση μας έχει κάνει λίγο πιο ανθρώπινους και συναισθηματικούς, πιο αληθινούς και δοτικούς απέναντι σε όσα νιώθουμε ότι αξίζει να υπάρχουν στη ζωή μας.Όλα αυτά είναι ένα θετικό σημάδι ότι η εποχή αλλάζει. Δεν ξέρω πόσο θα διαρκέσει αυτή η αλλαγή, αλλά είναι σημαντική και μου ταιριάζει απόλυτα. Αυτή η κρίση μοιάζει να ξύπνησε σε πολλούς από εμάς τον καλύτερο εαυτό μας. Και αυτό είναι τόσο όμορφο και παρήγορο. Νομίζω ότι είχαμε κουραστεί λίγο από το «φάινεσθαι», το «εγώ», το «πολύ» και τη «φασαρία» χωρίς λόγο. Τώρα νιώθω πως η ζυγαριά έχει γύρει προς το «ουσιώδες», το «εμείς»,  το «απλό» και το «ανθρώπινο». Είχαμε ξεχάσει πως, εκτός από τα «ατομικά» παιχνίδια υπάρχουν και τα ομαδικά. Όλοι μαζί, μια ομάδα γύρω από ένα τραπέζι.  Τον τελευταίο χρόνο έχω παίζει τόσα επιτραπέζια παιχνίδια, με τόσους πολλούς φίλους, όσο ποτέ άλλοτε στο παρελθόν. Και έτσι θέλω, και εύχομαι, να  συνεχίσει να είναι

Πώς μπορεί να επιβιώσει και να κυνηγήσει τα όνειρά του ένας νέος συγγραφέας εν μέσω κρίσης; Τι θα έλεγες στα παιδιά που θέλουν να ακολουθήσουνε επαγγελματικά το «πάθος τους» είτε αυτο λέγεται, γραφή, μουσική κ.α αλλά απογοητεύονται απο την έλλειψη ευκαιριών στη χώρα μας;

Πρώτα από όλα θέλει μεγάλη υπομονή και πίστη στο όνειρό μας. Δεν ήταν τίποτα εύκολο και για εμένα, δεν μου χαρίστηκε τίποτα και άκουσα περισσότερα Όχι παρά Ναι στην μέχρι τώρα μικρή μου πορεία. Όπως έκανα και όταν ήμουν παιδί λοιπόν, κράτησα τις σκέψεις μου σιωπηλές, το κεφάλι χαμηλά και το όνειρο προστατευμένο.

Οι άνθρωποι που κάποτε μου έκλεισαν την πόρτα, επιστέφουν τώρα για να συνεργαστούμε στο επόμενο βιβλίο μου. Όλα κάνουν κύκλο στη ζωή και εσύ δεν πρέπει ΠΟΤΕ να ξεχνάς από πού ξεκίνησες και ποιος ήσουν.

Αυτά και πολλά άλλα εμπιστεύομαι και στους νέους ανθρώπους που τώρα μου γράφουν και ζητούν κατευθύνσεις. Κάποτε, στο ξεκίνημα, χρειαζόμουν και εγώ βοήθεια και δεν την είχα από κανέναν. Μόλις όμως το νερό μπήκε στο αυλάκι, όλα ήταν λίγο πιο εύκολα. Και έγιναν πιο εύκολα γιατί υπήρξαν άνθρωποι που με εμπιστεύτηκαν. Έχω υποσχεθεί λοιπόν στον εαυτό μου, πως από την στιγμή που με οποιοδήποτε τρόπο μπορώ, δεν θα αρνηθώ σε κανέναν νέο άνθρωπο τη βοήθεια μου. Έχω ήδη κάνει εθελοντικά την επιμέλεια μιας ποιητικής συλλογής ενός νέου συγγραφέα και σύντομα θα προχωρήσουμε στην επόμενη. Όχι απαραίτητα σαν ειδικός, κανείς δεν μπορεί να γίνει ειδικός στην τέχνη, αλλά ως ένας επίσης νέος άνθρωπος που θέλει να μεταφέρει τις μέχρι τώρα γνώσεις τους σε νέα παιδιά με πολύ ταλέντο αλλά χωρίς καμία γνωριμία ή βοήθεια.

Υπήρξε στιγμή που σκέφτηκες να φύγεις απο την Ελλάδα; Στη δύσκολη περίοδο που διανύουμε πιστεύεις πως είναι λύση η φυγή;

Ναι, είναι κάτι που το σκέφτομαι πολύ συχνά. Λυπάμαι που το λέω μα ναι. Είναι κάτι που υπάρχει στο μυαλό μου και κάθε φορά εύχομαι να γίνει ένα θαύμα και να μην χρειαστεί να το ξανασκεφτώ. Απλά βρίσκω άδικο να φύγω εξαιτίας μιας χούφτας ανθρώπων που μας κυβερνούν και τόσο άστοχα αποφασίζουν για τις ζωές μας. Θυμώνω που έχω φίλους άνεργους, θυμώνω που έχω φίλους απλήρωτους για μήνες, θυμώνω με την ευκολία που μεγάλες εταιρίες πετούν στο δρόμο ανθρώπους που είναι ένα βήμα πριν συνταξιοδοτηθούν. Θυμώνω για την έλλειψή ηθικής, αξιοκρατίας, θυμώνω που δεν ξέρω αν αύριο θα συνεχίσω να πηγαίνω στη δουλειά μου, θυμώνω που δεν ξέρω αν θα υπάρχουν φάρμακα και νοσοκομεία να περιθάλψουν τους ηλικιωμένους μου γονείς. Όλος αυτός ο θυμός με σκοτώνει και με κάνει να θέλω να το βάλω στα πόδια πριν το άδικο πνίξει τη λογική μες στο κεφάλι μου. Μα θυμάμαι μετά τις δυσκολίες των παιδικών μου χρόνων, θυμάμαι τις στιγμές που σιωπηλά έκανα υπομονή και περίμενα για δικαίωση, και ο θύμος σιγά σιγά ξεθυμαίνει. Όσο αντέχω λοιπόν, θα κρατώ κλειστές τις πόρτες που με καλούν προς τα έξω και με σφιγμένα δόντια θα συνεχίζω να απολαμβάνω τη γη των προγόνων μου. Εδώ είναι τα όνειρα μου, εδώ οι άνθρωποι μου, εδώ οι ήρωες των βιβλίων μου και οι στίχοι των ποιημάτων μου. Πώς να αφήσω πίσω την μοναδική μου περιουσία;

Η χρονιά που πέρασε μας έφερε πρόσωπο με πρόσωπο,  περισσότερο από κάθε άλλη φορά, με το μεταναστευτικό ζήτημα. Ώς κάτοικος του κέντρου της πόλη πως βίωσες την κατάσταση; Πώς αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία το άγνωστο, το διαφορετικό; Πόσο σημαντικό είναι να αποδεχτούμε την ουσία της διαφορετικότητα όπως οι ήρωες του παραμυθιού του Νικολύκου που μας χάρισες;

Ζώντας στο κέντρο, είδα πολλούς μετανάστες να βρίσκουν καταφύγιο σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους που φτιάχτηκαν είτε με ιδιωτική είτε με πολιτική πρωτοβουλία. Είδα όμως και πολλούς Έλληνες, περισσότερους από κάθε άλλη φορά, να κοιμούνται στο δρόμο ή να περιμένουν στην ουρά για το συσσίτιο. Καταστάσεις πραγματικά τραγικές για μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα το έτος 2016. Η θέση των Ελλήνων λίγο με διχάζει. Παρατηρώ εντελώς αντίθετες συμπεριφορές, δικαιολογώντας όμως στο έπακρο τους λόγους. Το διαφορετικό, το «ξένο», το άγνωστο ή το «καινούριο» στη ζωή μας, υπήρχε και πάντα θα υπάρχει. Δυστυχώς, πολλούς από εμάς μας φοβίζει, άλλους μας αφήνει αδιάφορους και άλλους μας βρίσκει έτοιμους να το αντιμετωπίσουμε και να το αγκαλιάσουμε. Στο τέλος της ημέρας όλοι άνθρωποι είμαστε, και όλοι μια ζωή σύντομη έχουμε μόνο να διαφυλάξουμε. Ας την ζήσουμε λοιπόν με αξιοπρέπεια και ας βοηθήσουμε και τους άλλους να κάνουν το ίδιο.

Το παραμύθι του Νικολύκου, απλό και λυρικό στη γραφή του, μαζί με την μοναδική εικονογράφηση του Γιάννη Ζαμπέλη, μπορεί να είναι ένα παραμύθι για παιδιά, μα στο βάθος του είναι μια «αληθινή» ιστορία ενός μικρού πλάσματος  που ζητούσε ίση αντιμετώπιση, λίγη βοήθεια και μια αγκαλιά να προφυλαχτεί από το κρύο. Εύχομαι να μην βρεθεί ποτέ κανείς σε αυτή την κατάσταση. Πόσο μάλλον να μην βρεθεί σε αυτήν τη θέση μακριά από την πατρίδα του, χωρίς να  μιλάει καν τη γλώσσα της χώρας που τον φιλοξενεί. Ο πόλεμος, δεν γίνεται πάντα με όπλα, και τα παραμύθια, πίστεψέ με, κρύβουν επιμελώς, τις πιο μεγάλες αλήθειες…

Μέσα σε τέσσερα μόλις χρόνια, έχεις τρία βιβλία στο ενεργητικό σου, πάνω από δεκαπέντε χιλιάδες ακολούθους συνολικά σε Instagram και στην έντονα ενεργή σου σελίδα στο facebook, τέσσερεις προσωπικές στήλες και ένα πολύ μεγάλο και θερμό κοινό στις παρουσιάσεις των βιβλίων σου. Είναι αυτό κάτι που περίμενες ή ονειρευόσουν μεγαλώνοντας μοναχικά στο νησί της Ύδρας. Νιώθεις ότι υπήρξες τυχερός;

Νιώθω ότι είμαι τυχερός που ζω και ευλογημένος που η ζωή μπορεί να υπάρξει κάποιες φορές δίκαιη σε ανθρώπους που η μοίρα τους ήταν «μεθυσμένη» την στιγμή της γέννησης τους.

Αν ονειρευόμουν κάτι ως παιδί, ήταν να φύγω μακριά. Να γνωρίσω ανθρώπους και να κάνω φίλους. Να αποκτήσω μια καλή σχέση με τους γονείς μου, να μην νιώσω ξανά μοναξιά, και ίσως κάποια στιγμή, να έβλεπα ένα βιβλίο μου στο ράφι ενός βιβλιοπωλείου.

Αν πέθαινα αύριο θα ήμουν γεμάτος, και αν κάτι θα με πείραζε, θα ήταν μόνο που δεν μπόρεσα να γίνω καλύτερος άνθρωπος.

Το ευχαριστώ είναι στους γονείς μου, που με κράτησαν στη ζωή και ας με έδωσαν να ζήσω έξι χρόνια μακριά τους. Είναι στις μοναχές των μοναστηριών της Ύδρας που με έβαζαν να διαβάζω βίους αγίων και να ψέλνω προσευχές στον εσπερινό, είναι στους ανθρώπους που αποκαλώ φίλους μου και είναι δίπλα μου στα εύκολα και στα δύσκολα. Είναι στον παππού μου, που μου δίδαξε την υπομονή, είναι στην τύχη ή στο Θεό που «μεσολάβησαν» και δεν μου αφαίρεσα τη ζωή στις στιγμές της μεγάλης πίεσης, είναι στους περαστικούς της ζωής μου που είχαν κάτι σοφό να μου διδάξουν.

Όλα τα υπόλοιπα είναι απλά αριθμοί. Και στη δική μου ζωή, η μεγαλύτερη επένδυση δεν είναι τα «νούμερα», αλλά οι άνθρωποι με ουσία και περιεχόμενο. Αυτούς θαυμάζω, σε αυτούς θέλω να μοιάσω, αυτούς χρειάζομαι δίπλα μου…

Φωτογραφίες, Μαρία Σεφεριάδη