Άλκηστις Μπούρα, Ζωγραφίζοντας συναισθήματα στη φυλακή

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μια εικόνα πολύ σκοτεινή όσον αφορά τις φυλακές. Οι κρατούμενοι φαντάζουν στο μυαλό μας σκληροί κι αδίστακτοι, χωρίς συναισθήματα. Τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται, αρκεί να γνωρίσουμε τον σωστό άνθρωπο που θα φωτίσει αυτή την πλευρά και θα μας εισάγει σε αυτόν τον διαφορετικό αλλά τόσο πλούσιο συναισθηματικά κόσμο.

 Η Άλκηστις Μπούρα ζωγράφιζε από παιδί κι έτρεφε μια ιδιαίτερη αγάπη για τις τέχνες χωρίς όμως να γνωρίζει για το εύρος των υλικών και πόσο μακριά μπορούσαν να την ταξιδέψουν. Επίσης ήταν από μικρή πολύ ευσυγκίνητη στον ανθρώπινο πόνο. Αυτά τα δύο στοιχεία την οδήγησαν να κάνει αυτές τις συγκεκριμένες σπουδές και να καταλήξει στην τωρινή της εργασία.

Σπούδασα κοινωνική λειτουργός και παράλληλα συνέχιζα να ζωγραφίζω στον ελεύθερο χρόνο μου. Κάποια στιγμή, στο τέλος των σπουδών μου στην κοινωνική εργασία, έμαθα ότι υπάρχει μια μεταπτυχιακή ειδικότητα που λέγεται ψυχοθεραπεία μέσω τέχνης ή αλλιώς εικαστική ψυχοθεραπεία. Τότε κάπως άστραψε ένα αστέρι και με οδήγησε σε αυτό τον νέο κόσμο, ένα όνειρο που βρήκε σάρκα και οστά σε μια σπουδή που ένωσε δυο μεγάλες μου αγάπες: τον άνθρωπο και την τέχνη. Κάπως έτσι έφτασα να είμαι και να εργάζομαι ως εικαστική θεραπεύτρια σε καταστήματα κράτησης και ιδιωτικώς στο γραφείο μου.

Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με αυτόν τον δύσκολο και ιδιαίτερο κόσμο;

Είχα εμπειρία εργασίας σε κοινότητα απεξάρτησης στην επαρχία, το οποίο με οδήγησε στη συνέχεια σε μια επιπλέον εκπαίδευση στις εξαρτήσεις. Έχοντας μπει σε αυτό τον κόσμο, ξεκίνησε μια συνεργασία με το Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων μέσα στη φυλακή. Από το 2011 εργάζομαι σε αυτό το πλαίσιο. Την παρουσία μου εκεί στήριξε οικονομικά ο Σύλλογος Συμπαράστασης Κρατουμένων «Ονήσιμος», που χρηματοδότησε τη δράση στις φυλακές από το 2011. Από τον περασμένο Απρίλιο εφαρμόζεται ένα διετές πρόγραμμα εικαστικής θεραπείας και παρέμβασης μέσω τέχνης σε επτά δομές καταστημάτων κράτησης, που χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (μέσω του Ονήσιμου) και  λήγει τον Μάρτιο του 2019. Από ‘κει και πέρα θα δούμε.

Ποιες είναι οι επτά δομές καταστημάτων κράτησης;

Το Ανδρικό Κατάστημα Κράτησης του Κορυδαλλού, η Γυναικεία Φυλακή του Κορυδαλλού, το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα (ΕΚΚΝ), το Ψυχιατρείο Κρατουμένων στον Κορυδαλλό, το Νοσοκομείο Κρατουμένων στον Κορυδαλλό, η Γυναικεία Φυλακή στον Ελαιώνα της Θήβας και το Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων (KATK) πάλι στη Θήβα.

Στην πράξη πώς ακριβώς γίνεται;

Πηγαίνω μια φορά την εβδομάδα σε μια δίωρη συνεδρία με μια ομάδα σε κάθε μία από αυτές τις φυλακές και συντονίζω ομάδες τέχνης και θεραπείας. Σε αυτές τις ομάδες έρχονται οι κρατούμενοι οι οποίοι και το έχουν ζητήσει μέσω μιας αίτησης που γίνεται στην κοινωνική υπηρεσία. Η κοινωνική υπηρεσία εγκρίνει ή όχι την συμμετοχή τους στην ομάδα που συντονίζω. Σε αυτό το δίωρο λοιπόν τα μέλη ζωγραφίζουν ελεύθερες εικόνες, χωρίς θεματική. 

 Ο στόχος είναι να τους θυμίζει κάτι, π.χ. ένα παλιό όνειρο που ίσως δεν πραγματοποιήθηκε, μια ανάμνηση που για κάποιο λόγο έρχεται τώρα στην επιφάνεια, ακόμα κι ένα όνειρο που αφορά το μέλλον ή ακόμα και το σήμερα, τις αγωνίες, τα   συναισθήματα, τα πάθη, τα λάθη τους… όλα. Στη συνέχεια περνάω στο λεκτικό μέρος της διαδικασίας όπου το κάθε μέλος παρουσιάζει το   έργο του, οπότε τελικώς όλη η ομάδα μιλάει για τα   έργα όλων. Πρόκειται λοιπόν για μια διάδραση: παρουσία του έργου και τα σχόλια που κάνει όλη η ομάδα. Τα σχόλια, το feedback που δίνουν, είναι η σύνθεση μεταξύ του τι βλέπω ως εικόνα και του τι λέει ο δημιουργός της για αυτήν. Τα σχόλιά τους είναι πραγματικά πολύ εύστοχα και έτσι με τον τρόπο αυτό γνωρίζονται περισσότερο μεταξύ τους.

Ποια είναι η διαδικασία στις ομάδες;

Αυτό διαφέρει από ομάδα σε ομάδα. Πηγαίνω στο κατάστημα κράτησης στο οποίο έχω δεσμευτεί να είμαι εκεί μια συγκεκριμένη ώρα. Έχω τη συνεργασία με την κοινωνική υπηρεσία και τους ψυχολόγους του κάθε καταστήματος κράτησης. Εδώ θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς τις κοινωνικές υπηρεσίες και την διεύθυνση των φυλακών γιατί χωρίς την βοήθειά τους οι ομάδες αυτές δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν. Είναι αυτοί που πλαισιώνουν σχεδόν όλες τις δράσεις και τα προγράμματα που μπαίνουν στις φυλακές, και είναι εκείνοι που εισηγούνται στο να εγκριθούν αυτά τα προγράμματα. Τους είμαι πραγματικά ευγνώμων.

Τι σημαίνει μια ομάδα έκφρασης μέσω τέχνης;

Ουσιαστικά δίδονται εικαστικά υλικά όπως τέμπερες, ξυλομπογιές, μαρκαδόροι, κάρβουνα, λαδοπαστέλ, κιμωλίες και πιο στερεά υλικά όπως πηλός και πλαστελίνες. Εκτός από αυτά τα υλικά, δίδονται και κάποια αντικείμενα, φύλλα και διάφορα ανακυκλώσιμα.

Τα μέλη θα τα χρησιμοποιήσουν και θα τα αξιοποιήσουν για να εκφραστούν. Συχνά υπάρχουν στιγμές αυτό-αποκάλυψης από κάποια μέλη. Αυτές οι στιγμές δεν είναι πάντα εύκολες στην διαχείρισή τους, γι’ αυτό το λόγο υπάρχει και εποπτεία, δηλαδή εποπτεύομαι για όλη αυτή τη δουλειά. Αυτό σημαίνει πως κουβεντιάζω και συζητάω με κάποιον πολύ έμπειρο τα θέματα τα οποία με δυσκολεύουν ώστε το επόμενο διάστημα να τα έχω δουλέψει καλύτερα. Επόπτης μου στο πρόγραμμα των επτά φυλακών είναι ο Νίκος Πλυτάς, ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, επιστημονικά υπεύθυνος του Κέντρου Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων. Συναντιόμαστε μια φορά το μήνα για να του μεταφέρω τα πιο δύσκολα περιστατικά και πώς να τα διαχειριστώ.

Τι έχεις αντιμετωπίσει κατά τη διάρκεια των ομαδικών σου συναντήσεων στις φυλακές; Έχει συμβεί κάτι ακραίο;

Η έκφραση του ανθρώπινου πόνου και τραύματος είναι κάτι που μας αφήνει συχνά σε μια αμηχανία.

 Δεν είναι πολλά αυτά που μπορούμε να   κάνουμε. Κάποιες φορές χρειάζεται απλά να   διατηρήσουμε σιωπή και να αφήσουμε τον   άνθρωπο να εκφράσει τον πόνο του, κάτι που   από μόνο του μπορεί να είναι λυτρωτικό. Το ότι   του δίνεται ο χώρος μιας ομάδας για να εκφράσει   το όποιο τραύμα του, είναι αρκετό, π.χ.   κακοποίηση που δέχτηκε από την οικογένειά του   ή αν πρόκειται για μητέρες, μπορεί να είναι η απόσταση που έχουν πάρει από τα παιδιά τους, οπότε να τους λείπουν πολύ. Υπάρχει δυσκολία όταν φτάνει η στιγμή να συζητήσουμε κάποια από τα αδικήματα που έχουν πράξει. Φυσικά, δεν τα συζητάνε όλοι. Κάποιοι ναι, κάποιοι όχι.

Ποιες διαφορές διακρίνεις μεταξύ των αντρών και των γυναικών κρατουμένων στο εικαστικό κομμάτι; Ποιά η ψυχοσύνθεσή τους και πώς την εκφράζουν;

Δεν είναι πολύ εύκολο να διακρίνω τις διαφορές. Μπορώ να πω ότι στις γυναικείες φυλακές υπάρχει μια πιο έντονη συναισθηματική έκφραση. Το κάθε έργο τους παίρνει περισσότερο χρώμα και ένταση. 

Στους άντρες δεν συμβαίνει αυτό τόσο συχνά, όμως όταν συμβεί είναι στιγμές συγκλονιστικές. Οι άντρες είναι πιο κουμπωμένοι αλλά άπαξ και αποφασίσουν να εκφραστούν είναι καθηλωτική η στιγμή.  Δεν έχουμε μάθει στην κοινωνία μας να εκφράζονται οι άντρες. Πώς φαντάζει στο μυαλό μας ένας άντρας να δακρύζει από συγκίνηση γιατί έλαβε ένα γράμμα από το παιδί του;  Δεν μας φαντάζει κάτι πολύ συνηθισμένο αυτό γιατί έχουμε συνηθίσει σε ένα στερεότυπο που μας λέει ότι ο άντρας κρατούμενος είναι ένας σκληρός άνθρωπος, ίσως και αδίστακτος. Κάποιοι μπορεί να είναι αλλά δεν είναι ο κανόνας. 

Τι προσφέρει η εικαστική θεραπεία στους κρατουμένους; Τι παρατηρείς να αλλάζει στην συμπεριφορά τους;

Αυτό δυστυχώς δεν είναι μετρήσιμο. Μπορώ να μεταφέρω μόνο την αίσθηση που μου δημιουργείται και κάποια μικρά παραδείγματα. Η αλλαγή ή η εσωτερική μετακίνηση για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε μια θεραπευτική διαδικασία δεν συμβαίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Θέλει τον χρόνο του για να λειτουργήσει όλο αυτό. Για εμένα μια δήλωση αλλαγής και η αρχή μιας μετακίνησης είναι και μόνο η αίτηση που θα κάνει ένας κρατούμενος για να συμμετάσχει σε μια τέτοια ομάδα. 

Έρχονται στην ομάδα, ζωγραφίζουν, συζητούν για αυτά που ζωγραφίζουν, καλούνται να μιλήσουν συναισθηματικά και κάθε φορά βλέπω ότι σιγά σιγά αυξάνεται η σύνδεση με το εικαστικό αντικείμενο, η διάδραση μεταξύ των μελών είναι πιο έντονη και δημιουργείται η αίσθηση της ασφάλειας, ένας όρος που είναι άγνωστος μέσα στη φυλακή. Ακούγεται αστείο να μιλάς για συναισθηματική ασφάλεια μέσα στη φυλακή. Ακόμη και τα μέλη που δεν μιλούν για τον εαυτό τους ιδιαίτερα και που επιλέγουν να μην αποκαλύψουν δικές τους σκέψεις και συναισθήματα, σίγουρα ωφελούνται μέσα από τη συμμετοχή τους. Όπως υπάρχει όφελος και μέσα από τη διάδραση με τα άλλα μέλη ακόμα κι αν συζητούν πράγματα που αφορούν άλλους. Ίσως αυτό που μπορώ να πω για μια ομάδα με μέλη που συμμετέχουν σε σταθερή βάση, είναι ότι τους βλέπω να μαλακώνουν. Ακόμα και η έκφρασή τους και η ματιά τους μερικές φορές αλλάζει. 

Πόσοι είναι αυτοί που εκφράζουν την επιθυμία να συμμετάσχουν σε εικαστική ομάδα;

Δεν υπάρχει δέσμευση μέσα στη φυλακή. Κανείς δεν θέλει να εκτεθεί και να μιλήσει για τα συναισθήματά του. Κάποιοι κρατούμενοι έχουν κρατήσει κρυφό ακόμα και το αδίκημα που έχουν διαπράξει και δεν το γνωρίζουν οι συγκρατούμενοί τους. Σε ένα πλήθος 100 συμμετεχόντων σε πρόγραμμα που έχουν έρθει ακόμη και μία φορά, σε βάθος χρόνου μπορούν να δεσμευτούν όχι πάνω από 10. Οι υπόλοιποι έρχονται, φεύγουν, κάθονται ένα μήνα και έπειτα σταματούν. Όμως για εμένα είναι σημαντικό ακόμα και αυτή η μία φορά που θα έρθει ο κρατούμενος ή η κρατούμενη στην ομάδα. Πιστεύω ότι όποιος και όποια αποφασίσει να είναι εκεί με την ψυχή του, κάτι θα πάρει ακόμη κι αν έρθει μία φορά.

Συνήθως πόσοι είναι σε μια ομάδα;

Αυτό εξαρτάται από το κατάστημα κράτησης. Υπάρχει μια λίστα μελών της ομάδας κι εφόσον αρχίζω και βλέπω απώλειες απλά ανανεώνω τη λίστα συμπληρώνοντας άτομα από τις αιτήσεις που ήδη υπάρχουν. Δεν αφήνω να μειωθεί πάρα πολύ ο αριθμός των συμμετοχόντων. Οι ομάδες κυμαίνονται περίπου από 8 μέχρι 15 άτομα. Κάθε φορά όμως αλλάζει ο αριθμός και η σύνθεση των μελών.

Ποια είναι η σχέση τους μαζί σου και πόσο σε εμπιστεύονται;

Το σύνηθες είναι να υπάρχει επιφύλαξη όταν έρχονται τα μέλη στην ομάδα. Τσεκάρουν, κοιτάνε να δουν τι συμβαίνει στην αίθουσα. Πολλοί παρατηρούν χωρίς να συμμετέχουν αρχικά. Άλλοι θέλουν να ξαναέρθουν κι άλλοι όχι. Εγώ δεν δίνω τόσο βάρος στο πόσο συνδέονται με εμένα γιατί ο ρόλος μου είναι να κάνω τον χώρο για εκείνους να εκφραστούν και να λειτουργήσει η διάδραση. Θεωρώ ότι σημαντική είναι η εμπιστοσύνη στην ομάδα και πώς να συνδεθούν μεταξύ τους. Εγώ είμαι εκεί για να φτιάξω την ατμόσφαιρα, να δώσω τα υλικά για να εκφραστούν. Από ‘κει και πέρα πολλές φορές κάνω ένα βήμα πίσω. 

Τους αφήνω μόνους τους να κουβεντιάζουν. Ο     στόχος  δεν είναι να συνδεθεί ο κάθε κρατούμενος   με εμένα. Είναι ιδιαίτερος ο τρόπος που   λειτουργούν οι ομάδες στην φυλακή και   γενικότερα οι σχέσεις μαζί μου. Αντίθετα στο   ιδιωτικό μου γραφείο, ο στόχος είναι η σχέση με   τον θεραπευόμενο κι εκεί έχω την δυνατότητα να   εισχωρώ και να μπαίνω σε βάθος ώστε να τον   βοηθάω να συνδεθεί περισσότερο με τον εαυτό   του, να αποκαλύψει πιο πολλά πράγματα. Είναι   αλλιώς το πλαίσιο. Στη φυλακή είναι πολλά αυτά   που δεν λέγονται. Μπορεί να ζωγραφίζονται, αλλά   δεν λέγονται. Γι’ αυτό χρειάζεται μια διακριτική στάση διότι μην ξεχνάμε ότι τα αδικήματα είναι μερικές φορές αρκετά σκληρά και δεν είναι εύκολο να εκτεθούν απέναντι σε μία ομάδα. Ανάλογα με το πού απευθύνεται η ομάδα εικαστικής θεραπείας διαμορφώνεται κι ένας τρόπος παρέμβασης και υπάρχει διαφορά μεταξύ των καταστημάτων κράτησης. Δηλαδή αλλιώς συντονίζω μια ομάδα στη γυναικεία φυλακή του Ελαιώνα, αλλιώς στο ΚΑΤΚ κι αλλιώς στο ψυχιατρείο. Για παράδειγμα στο ψυχιατρείο λαμβάνεται υπόψη η διάγνωση. Συνήθως η ομάδα εκεί φιλοξενεί αρκετά βαριά περιστατικά όπου οι ισορροπίες είναι λεπτές.

Ποια περιστατικά μπορείς να μοιραστείς μαζί μας;

Είχα κάποτε ένα μέλος στην ομάδα που γινόταν στο ΚΑΤΚ ο οποίος ήταν πάρα πολύ δύσκολος στο να εκφραστεί. Ζωγράφιζε πάντα αλλά δεν εκφραζόταν. Κάποια στιγμή αποφυλακίστηκε κι έχασα τα ίχνη του ώσπου μια μέρα, τουλάχιστον 3 χρόνια μετά τον συνάντησα τυχαία στο δρόμο. Μου είπε λοιπόν ότι «σε κάποιες δύσκολες στιγμές θυμήθηκα μια ζωγραφιά που είχα κάνει και η οποία μου έδωσε απαντήσεις στο σήμερα». Με αυτή την αφορμή πείστηκα ότι οι ομάδες πρέπει να γίνονται γιατί ακόμα κι αν το μέλος μιας ομάδας δεν εκφράζεται, παίρνει πολλά μόνο με την παρουσία του.

 Παλιότερα είχα μια ομάδα στην γυναικεία φυλακή του Ελαιώνα και η ημέρα που συναντιόμασταν ήταν η Πέμπτη. Μετά από ένα μήνα που γινόταν η συνάντηση, στο τέλος της συνάντησης, όπως αποχαιρετιζόμασταν με τις κρατούμενες, οι κουβέντες που άκουσα με συγκλόνισαν: "Γεια σου Άλκηστις, καλή επιστροφή στην Αθήνα και καλή βδομάδα" Ξαφνιασμένη τους λέω: "Τι καλή βδομάδα; Πέμπτη είναι!" Και μου απάντησαν: "Κάθε Πέμπτη ξεκινάει η δική μας εβδομάδα"... Συχνά μου έχουν πει ότι η ομάδα τούς κρατάει στις δύσκολες στιγμές. Κάποιοι σκέφτονται στο μεσοβδόμαδο τι να ζωγραφίσουν την επόμενη φορά, ή κάτι που τους βασανίζει για να δουν τι σημαίνει αυτό. Επίσης κάποιοι δεν έχουν πιάσει χρώματα στα χέρια τους και δεν ξέρουν πώς γράφει το κάθε υλικό. Με τον καιρό το ανακαλύπτουν και τους αρέσει πολύ.

Είχα ένα άλλο μέλος το οποίο δεν μπορούσε να βρει νόημα στο συναισθηματικό κομμάτι της ομάδας, δεν μπορούσε να μιλήσει για τον εαυτό του και πριν αποφυλακιστεί τον ρώτησα τι πήρε τελικά από την ομάδα γιατί δεν τον έβλεπα να "είναι 100%" παρών σε αυτό που γινόταν. Η απάντηση του ήταν: "Δεν ξέρω τι πήρα για εμένα, όμως ξέρω ότι βρήκα έναν τρόπο με τον οποίο θα πλησιάσω τον γιο μου δεδομένου ότι δυσκολεύομαι με τα λόγια και αντί να συζητήσω μαζί του θα του πω να ζωγραφίσουμε μαζί!" Θα γεφυρώσει δηλαδή το χάσμα της σχέσης με τον γιο του ζητώντας του να κάνουν ζωγραφιές, θα του μάθει άλλα υλικά θα του δείξει πώς χρησιμοποιείται ο πηλός, πώς κάνουμε σκιές με το κάρβουνο κ.ο.κ. Αν αυτό δεν είναι σπουδαίο, τότε τί είναι; Ίσως είναι  κάποιες λεπτομέρειες, που όμως για την πραγματικότητα και την ζωή του κάθε ανθρώπου έχουν μεγάλη διάσταση. Θεραπεία δεν σημαίνει πάντα ένα σκάψιμο βαθύ, αλλά καλό είναι να εστιάζει στο παρόν και στο πώς μπορούμε να αποκτήσουμε εδώ και τώρα κάποια εργαλεία για το μέλλον. Είναι σημαντικό να σκαλίζουμε το παρελθόν, εάν αντέχουμε να το κάνουμε όμως δεν είναι πάντα αυτό το ζητούμενο.  

Μίλησε μου για τα δικά σου συναισθήματα όλα αυτά τα χρόνια.

Όταν ξεκίνησα τις πρώτες ομάδες στη φυλακή αισθανόμουν όλο το δέος του πλαισίου "πρόκειται για ανθρώπους που βρίσκονται στη φυλακή". Όταν τελείωναν οι συναντήσεις με τις ομάδες, έφευγα από εκεί με ένα τεράστιο βάρος γιατί εγώ ήμουν αυτή που έφευγα ενώ εκείνοι θα έμεναν μέσα. Όταν μπορείς να φεύγεις λοιπόν είναι καλά, αυτό κατάλαβα. 

Ειδικά τις γιορτινές μέρες είναι πολύ αμήχανες αυτές οι στιγμές, όταν για παράδειγμα χρειάστηκε να ευχηθώ μετά την Πρωτοχρονιά "Καλή Χρονιά" σε ανθρώπους που ξέρω ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι εκεί.  Μου ήταν δύσκολο και χρειαζόμουν αρκετό χρόνο για να ξαναβρώ τις ισορροπίες μου. Αυτό που βοηθάει πάρα πολύ στο να κλείνει μια ομάδα και να φεύγεις από εκεί καλά, είναι η συνεχής εποπτεία στη διαχείριση θεραπείας. Εγώ είμαι σταθερή σε θεραπεία και φυσικά έχω την εποπτεία μου.

Όταν ξεκίνησα το πρόγραμμα που εφαρμόζεται από τον Ονήσιμο με την χρηματοδότηση του ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», στην αρχή δυσκολεύτηκα να ακολουθήσω τους ρυθμούς του νέου αυτού προγράμματος γιατί Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη μπαίνω σε δύο φυλακές και Πέμπτη σε μία. Επί της ουσίας, αυτό σημαίνει ότι μπαίνω και βγαίνω από μια δύσκολη και διαφορετική κατάσταση κάθε φορά. Για παράδειγμα την Τρίτη που πάω στο νοσοκομείο κρατουμένων στον Άγιο Παύλο, στον Κορυδαλλό που εκεί τα μέλη της ομάδας  είναι κυρίως οροθετικοί κρατούμενοι, φεύγω από εκεί με όλα τα συναισθήματα που έχουν προηγηθεί και ό,τι μπορεί να έχει προκύψει και μετά από λίγο ξεκινάω την ομάδα στις γυναικείες φυλακές του Κορυδαλλού, που εκεί υπάρχει άλλη ατμόσφαιρα.Οπότε το πλαίσιο ορίζει το περιεχόμενο. Άρα το να μπαίνω και να βγαίνω σε διαφορετικά καταστήματα κρατουμένων, αν και όλες φυλακές, το πλαίσιο κάθε φορά διαφέρει. Έχουν το κοινό παρανομαστή της κράτησης αλλά η δυναμική της κάθε ομάδας αλλάζει. Τώρα πλέον έχω μπει σε ένα ρυθμό, σε συνδυασμό με τις θεραπείες μου και την εποπτεία και μπορώ να το διαχειρίζομαι.

Οργανώνονται εκδηλώσεις;

Κάποιες γιορτές γίνονται μέσα στις φυλακές. Για παράδειγμα επίσης μπορεί μια θεατρική ομάδα ή ένας σύλλογος να επιλέξει τις μέρες των Χριστουγέννων ή και άλλες γιορτινές μέρες, για να κάνουν μια παράσταση ή κάποια δράση προς τους κρατούμενους μιας φυλακής. Επειδή κι εγώ είμαι σε μια θεατρική ομάδα και καλύπτω το εικαστικό κομμάτι, με την ομάδα "Δέκα" του αυτοσχεδιαστικού θεάτρου Playback στην οποία συμμετέχω, θα κάνουμε παράσταση σε 2-3 καταστήματα κράτησης.  Αυτό που κάνω επίσης εθελοντικά αν μου το ζητήσουν, είναι να συντονίσω κάποια μέλη για να φτιάξουν αντικείμενα που θα πουληθούν σε κάποιο μπαζάρ χριστουγεννιάτικο ή πασχαλινό και τα έσοδα θα γυρίσουν στους κρατούμενους.

Έχουν οι κρατούμενοι πρόσβαση σε χρήματα;

Οι κρατούμενοι μπορεί να μην έχουν λεφτά στα χέρια τους αλλά τα χρήματα μπαίνουν στους λογαριασμούς τους και αυτό τους επιτρέπει να κάνουν παραγγελίες και να  προμηθευτούν κάποια είδη ανάγκης τους όπως για παράδειγμα τα τσιγάρα τους, νερά εμφιαλωμένα, κάποια καθαριστικά ακόμα και χαρτί υγείας  που δεν παρέχεται από τις φυλακές!

Γίνονται εκθέσεις με τα έργα των κρατουμένων;

Στα τέλη Μαρτίου έργα κρατουμένων από τις ομάδες που συντονίζω θα εκτεθούν στα εγκαίνια ενός πολιτιστικού κέντρου της Αμαλιάδας.

Το ενδιαφέρον και το συγκινητικό είναι ότι στο συγκεκριμένο κτίριο κάποτε υπήρχε μια φυλακή η οποία έκλεισε και μετά από πολλά χρόνια οι τοπικές αρχές αποφάσισαν ότι στη θέση της φυλακής θα φτιάξουν ένα κέντρο που θα στεγάσει τον πολιτισμό και τις τέχνες. Στα πλαίσια λοιπόν αυτών των εγκαινίων θα δείξουμε την παρουσία μας εκεί. Στόχος είναι να δει ο κόσμος μια άλλη οπτική των κρατουμένων. Οι κρατούμενοι δεν είναι μόνο σκληροί αλλά ίσως και κάτι άλλο, και αυτό φαίνεται μέσα από τα έργα τους.

Έχει τύχει να μειωθεί η ποινή κάποιου κρατουμένου λόγω αυτής της αλλαγής από τη συμμετοχή του στην ομάδα;

Δεν συμβαίνει ακριβώς αυτό. Σίγουρα όποιος συμμετέχει στο πρόγραμμα λαμβάνει από την κοινωνική υπηρεσία κάποιο έγγραφο που αναφέρει τη συμμετοχή του, κι αν το δικαστήριο θέλει μπορεί να το εκλάβει ως κάποιο θετικό στοιχείο.

Συμβάλλεις κι εσύ λοιπόν ουσιαστικά στην ψυχική υγεία των κρατουμένων και στο να τους δίνεις ελπίδα.

Η εργασία που έχω στις φυλακές αυτά τα 7 χρόνια με έχει κάνει καλύτερο άνθρωπο, στο να εκτιμώ και να σέβομαι περισσότερο τον άνθρωπο και την ψυχή του. Κάτι ακόμα που είναι και το πιο σημαντικό, είναι ότι πιστεύω στην αλλαγή. 

 Πιστεύω στον άνθρωπο που αλλάζει και αυτό το  παρατηρώ μέσα από πολλά παραδείγματα  κρατουμένων οι οποίοι έχουν διαπράξει   εγκλήματα, όμως μετά από ένα διάστημα και   αφού πήραν το χρόνο τους κάτι έγινε σχετικά με   την αυτογνωσία τους, κι απέκτησαν μια άλλη   οπτική. Το είδα να συμβαίνει και κανείς δεν μπορεί   να μου πει ότι δεν μπορεί να αλλάξει ο άνθρωπος.   Όταν δε, καταλαβαίνω ότι έχω συμβάλλει κι εγώ σε αυτή την αλλαγή, αυτό είναι ο στόχος και το   νόημα. Τους πιστεύω. Δεν εξωραΐζω τα αδικήματά   τους αλλά έχω πίστη στις δυνατότητές τους και   θεωρώ ότι αν ενισχυθούν τα θετικά τους κομμάτια   κάτι μπορεί να αλλάξει.

Ποιο το μήνυμά σου στους αναγνώστες του deBóp;

Πίστη στην αλλαγή και αγάπη : Τα δύο στοιχεία που χρειάζεται να διαθέτουμε όσοι ασχολούμαστε με τον άνθρωπο κ την ψυχική του υγεία.

Γαλήνια και ταπεινή η παρουσία της Άλκηστης ενώ τα λόγια της είχαν το βάρος που με έκαναν συνέχεια να ανατριχιάζω.

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης την παρακολουθούσα με ενδιαφέρον, την θαύμασα, εντυπωσιάστηκα με όσα μου διηγήθηκε, θύμωσα, συγκινήθηκα και ένιωσα τη λέξη ελπίδα να αναδύεται μέσα από τους κλειστούς τοίχους της φυλακής, όπως και την έκρηξη συναισθημάτων κάθε κρατουμένου που ζητά μια διέξοδο, η οποία μέσω της τέχνης τον βοηθάει να ελευθερώσει την ψυχή του.

Ξεχωριστοί μικροί ήρωες της Αθήνας που κάνουν τη διαφορά και μας δίνουν δύναμη να συνεχίζουμε να κάνουμε τον κόσμο μας καλύτερο. Συγχαρητήρια Άλκηστη γι' αυτό το συγκινητικό και σπουδαίο έργο σου!

 

" Ο Άνθρωπος είναι μια φυλακή όπου η ψυχή παραμένει ελεύθερη." ~Βίκτωρ Ουγκώ~

Κείμενο - Φωτογραφίες: Μαρία Μιχαλινού